| 831-1091 | |||
| Ustrój polityczny | |||
|---|---|---|---|
| Stolica | Bal'harm (obecniePalermo) | ||
 Mapa Włoch w roku 1000. Emirat Sycylii zaznaczony na jasnozielono. | |||
Położenie na mapie świata  | |||
| 37°38′33,0000″N 14°11′34,0800″E/37,642500 14,192800 | |||
| |||
Emirat Sycylii (ar. إمارة صقليةtrb.imārat ṣuqulliya) – państwomuzumałńskie istniejące w latach 831–1091[1] naSycylii. Najazdy wojskarabskich w pierwszej połowie IX wieku doprowadziły do zdobycia przez Arabów władzy na wyspie. Do 902 rokumuzułmanom udało się podporządkować większość terenów Sycylii. Podczas ich panowania, ponownie wzrosło znaczenie państwa, a Emirat Sycylii był wówczas najbogatszym krajem basenuMorza Śródziemnego, co przyczyniło się do znacznego rozwoju kultury oraz sztuki w regionie. Od 1061 roku zamieszkujący wyspę muzułmanie byli stopniowo wypierani przezchrześcijan.
W 536 roku wojska bizantyjskie z rozkazuJustyniana I odzyskały Sycylię[2]. Jednak z biegiem czasu obecnośćCesarstwa Wschodniorzymskiego w zachodniej części Morza Śródziemnego stawała się coraz mniej zauważalna. W roku 652, za rządówkalifaUsmana,Arabowie podjęli pierwszą próbę najazdu. Do końca VII w.Umajjadzi opanowali wybrzeże północnejAfryki, wraz z portem wKartaginie, gdzie założyli swoją główną bazę, w której rozbudowywali flotę i skąd wyruszali na kolejne wyprawy.
Około 700 roku muzułmanie zajęli wyspęPantellerię, ale niezgoda w ich szeregach doprowadziła do zaniechania najazdu na Sycylię. Zamiast tego zawarli traktat handlowy z Bizantyjczykami, umożliwiający arabskim kupcom handel w portach sycylijskich. Ataki floty muzułmańskiej powtarzały się w latach 703–734.
Pierwsza wyprawa, która mogła zakończyć się podbiciem wyspy, rozpoczęła się w 740 roku. Wówczas muzułmański książęAbd al-Rahman ibn Habib al-Fihri (uczestnik najazdu z 728 roku) zająłSyrakuzy, jednak buntBerberów w Afryce Północnej zmusił go do wycofania się z wyspy. Kolejny najazd w 752 roku miał za cel jedynie ograbienie miasta.
W 826 rokuEufemiusz, dowódca floty bizantyjskiej stacjonującej na Sycylii, ożenił się z zakonnicą. CesarzMichał II, zdając sobie sprawę z wagi czynu popełnionego przez swojego podwładnego, wysłał jednego ze swoich generałów, Konstantyna, by ten ukarał winnego obcięciem nosa. Eufemiusz zabił Konstantyna i zajął Syrakuzy, jednak później pokonany, zbiegł do północnej Afryki. Tam poprosiłZijadata Allaha,aghlabidzkiegoemiraTunisu, o pomoc w przejęciu władzy nad wyspą. Emir zgodził się udzielić wsparcia, pod warunkiem składania przez Eufemiusza rocznegotrybutu i powierzył podbój wyspy swojemu generałowi, siedemdziesięcioletniemukadiemuAsadowi ibn al-Furatowi.
Siły muzułmańskie liczyły 10 tys. pieszych, 700 konnych oraz 100 statków, dodatkowo wzmocnionych flotą Eufemiusza. Pierwsza bitwa z oddziałami lojalnymi wobecBizancjum odbyła się 15 lipca 827 roku w pobliżuMazara del Vallo i zakończyła się zwycięstwem Aghlabidów. Asad zajął południowy brzeg wyspy i rozpoczął oblężenieSyrakuz. Po rocznym oblężeniu i mimo próby buntu był w stanie pokonać wielką armię, wspieraną przezdożę Wenecji, Giustiniano Partecipazio, która była wysłana na odsiecz zPalermo. Zwycięski pochód armii Asada został przerwany przez zarazę, której ofiarą padł sam wódz. Siły muzułmańskie wycofały się do zamkuMineo. Później podjęły kolejną ofensywę, ale po nieudanym oblężeniu Castrogiovanni (obecnieEnna), w czasie którego zmarł Eufemiusz, muzułmanie wycofali się doMazary.
W 830 roku resztki armii Asada otrzymały wsparcie 30 000 współwyznawców zAfryki iAndaluzji. Na przełomie lipca i sierpnia siłymuzułmańskich Iberów odniosły zwycięstwo nad oddziałamiTeodotusza, ale kolejny raz plaga zmusiła ich do powrotu do Mazary, a potem do Afryki. Tymczasem berberyjska część armii, po rocznym oblężeniu, we wrześniu 831 roku zdobyłaPalermo, które przemianowano na Bal'harm i uczyniono stolicą Emiratu Sycylii. Dalszy podbój przebiegał powoli z powodu silnego oporu armii bizantyjskiej oraz miejscowej ludności. Przez długi czas niezdobyte utrzymywały się Syrakuzy (do 878 r.),Taormina padła w 902 roku, a całą wyspę udało się opanować dopiero w 965 roku.
O sukcesję nad emiratem spierały się dwie muzułmańskie dynastie –Aghlabidzi z Tunisu iFatymidzi z Kairu. Na tym konflikcie skorzystałKonstantynopol, zajmując na kilka lat wschodnie krańce wyspy. Po stłumieniu rewolty, fatymidzki kalifIsmail al-Mansur mianowałHassana al-Kalbiego (948-964) emirem Sycylii. Udało mu się powstrzymać powracające oddziały Bizancjum i założyć dynastięKalbidów. Pod ich panowaniem ataki na południe Italii trwały do XI w. i spowodowały wyprawę cesarza rzymskiegoOttona II w 982 roku, która poniosła klęskę w bitwie w pobliżu miejscowościCrotone wKalabrii. Za panowania emiraYusufa al-Kalbiego jego władztwo zaczęło się rozpadać, a pod rządami emiraAl-Akhala (1017-1037) wybuchł konflikt dynastyczny. W jego trakcie pretendenci do tronu sprzymierzali się z Bizancjum i zzirydzkimi władcamiTunezji, co doprowadziło, za panowaniaHasana as-Samsama (1040-1053), do rozpadu emiratu na kilka oddzielnych państw.
Arabowie po zakończeniu podboju wyspy przeprowadzili reformę gruntów, doprowadzając do zwiększenia produktywności, rozwoju małych gospodarstw i dominacji majątków ziemskich. Rozwinęli również system irygacji oraz sprowadzili na wyspę sadzonki pomarańczy, cytryn, pistacji i trzciny cukrowej. Bagdadzki kupiecIbn Haukala podczas swojego pobytu na Sycylii w 950 roku, opisał miastoPalermo.
Mury dzielnicy Kasr (pałac) znajdującej się w centrum metropolii przetrwały do naszych czasów. Na terenie, na którym pierwotnie znajdował się wielki meczet, postawiono katedrę rzymską. W dzielnicy Al-Khalisa (Kalsa) znajdowały się: Pałac Sułtański, łaźnie,meczety, siedziby urzędów i prywatne więzienie. Ibn Hawkual doliczył się 7000 rzeczników handlu w 150 sklepach. W 1050 roku Palermo liczyło 350 000 mieszkańców, co czyniło je jednym z największych miast w Europie, ustępującym jedynie stolicyAndaluzji,Kordobie, która liczyła 450 000 obywateli. Dla porównania, w czasach chrześcijańskiego Królestwa Sycylii, liczba ludności w Palermo spadła do 150 000, natomiast w 1330 roku, populacja Palermo liczyła już tylko 51 000 mieszkańców.
Arabski podróżnik, geograf i poetaIbn Dzubair odwiedził emirat pod koniec XII w. i opisał dzielnice Al-Kasr i Al-Khalisa (Kalsa):
Emirat jest wyposażony w dwa najbardziej pożądane atrybuty – splendor i bogactwo. Zawiera on wszystkie prawdziwe i wyimaginowane piękna, które można sobie wyobrazić. Splendor i łaski zdobią place i tereny wiejskie, ulice i drogi są szerokie, a oko jest olśnione pięknem sytuacji. Jest to miasto pełne cudów, z zabudową podobną do tej występującej w andaluzyjskiej Cordobie, zbudowanej z wapienia. Stałe strumienie wody z czterech źródeł dzielą miasto na cztery części. Jest tak wiele meczetów, że są one niemożliwe do zliczenia. Większość z nich służy również jako szkoły. Oko jest oszołomione całym tym splendorem.
Podczas jego wyprawyBizantyjczycy (zwani Rumijczykami) dalej próbowali odzyskać panowanie nad wyspą, a muzułmanie próbowali odzyskać panowanie nad okupowaną przezBizancjum wschodnią częścią wyspy.
Z początkiem XI wieku, z powodu wewnętrznych sporów, Emirat Sycylii zaczął się rozpadać. Do końca XI wieku południowa Italia dostała się pod panowanieNormanów – chrześcijańskich potomków wikingów. Wśród nich znajdował sięRoger I, który w przyszłości odbije wyspę spod panowania Arabów. W 1060 roku Sycylia została najechana przez NormanaRoberta Guiscarda, synaTankreda[3]. Wyspa została podzielona na trzy niezależne emiraty, z głównymi ośrodkami wSyrakuzach,Palermo iQas'r Ianni. Po zdobyciuApulii iKalabrii, Roger I podjął się podbojuMesyny z armią 700 rycerzy. W 1068 rokuRoger de Hauteville i jego ludzie pokonali muzułmanówpod Misilmeri. Najważniejszą batalią było oblężeniePalermo, po którym złamano opór sił muzułmańskich, co w efekcie doprowadziło do opanowania wyspy do 1091 roku. Po zakończeniu podboju Normanowie odsunęli od władzy lokalnego emira,Yusufa ibn Abdallaha.
Strata wcześniej wymienionych miast zadała poważny cios dla muzułmańskiej władzy na wyspie. Miastem Qas'r Ianni (współcześnieEnna) rządził emir,Ibn Al-Hawas. Jego następca,Ibn Hamud, zrzekł się władzy i nawrócił się na chrześcijaństwo w 1087 roku. Po nawróceniu, Ibn Hamud wszedł w szeregi chrześcijańskiej szlachty i za zgodą Rogera I wycofał się z rodziną do posiadłości wKalabrii. W 1091 roku upadły ostatnie muzułmańskie twierdze, w południowej częściSycylii –Butera i naMalcie –Noto, co zapoczątkowało upadek muzułmańskiej potęgi w basenieMorza Śródziemnego.
