Siedmiu Elektorów Rzeszy wg miniatury z Kodeksu Baldwina[1]. Od lewej elektorzy duchowni: abpi Kolonii, Moguncji i Trewiru oraz świeccy: Palatynatu, Saksonii, Brandenburgii i CzechCesarz w otoczeniu elektorów Rzeszy[2]PieczęćZłotej Bulli z 1356, z cesarzemKarolem IVStrój i insygnia elektorskie z XVII w. wwiedeńskimHofburgu
Elektorzy Rzeszy,Książęta Elektorzy Świętego Cesarstwa Rzymskiego (łac.electores – wyborcy;niem.Kurfürsten – od staroniemieckiego słowakuri – wybór) – książętaRzeszy uprawnieni do udziału welekcji cesarskiej, podczas której wybieranocesarza rzymskiego. Każdyelektor stał na czele feudalnego państwa – elektoratu.
Początkowo, we wczesnymśredniowieczu, króla niemieckiego miał wybieraćlud, czyliplemiona germańskie. Jednak w rzeczywistości wiec ludowy kierował się sugestiami książąt plemiennych i dygnitarzy cieszących się autorytetem, stąd szybko elekcje zamieniły się w zjazdy książąt. W XII – XIII w. decydowali już tylko książęta o największym prestiżu, a pozostali zatwierdzali ich uchwały automatycznie i stało się to swoistym precedensem.
Podczas obradzjazdu w Rhense w 1338 elektorzy ogłosili, że mają pełne i wyłączne prawo do wyboru króla, niezależne od innych monarchów czypapieża.
Instytucja elektora została utworzona formalnie w 1356 na mocyZłotej Bulli, wystawionej przez cesarzaKarola IV, a regulującej sporne kwestie ustroju politycznegoNiemiec, w tym zasad wyboru cesarza. Jej wydanie złagodziło każdorazowe wstrząsy towarzyszące wyborowi nowego króla niemieckiego. W praktyce Bulla potwierdzała istniejący od stu lat precedens.
Elekcji króla dokonywano większością głosów weFrankfurcie nad Menem i koronowano (przynajmniej do końca średniowiecza) wAkwizgranie. Elektorzy układali tekst kapitulacji wyborczej, czyli zbioru warunków, które musiał zaakceptować elekt.
Złota Bulla nadawała księstwom elektorskim i ich władcom liczne przywileje. Jednym z ważniejszych byłaordynacja ich dóbr, co stanowiło o niepodzielności krajów elektorskich, a zapobiegało ich rozdrabnianiu (a w konsekwencji osłabianiu) i zwiększaniu liczby elektorów. Księstwom elektorskim nadanoautonomię prawno-sądowniczą – ich poddani nie mogli odwoływać się od decyzji swoich książąt do cesarza i urzędów cesarskich. Elektorowie uzyskali też prawo majestatu – traktowano ich jak osoby rangi królewskiej. Elektorzy tworzyli odrębną kurięSejmu Rzeszy, mogli zbierać się z własnej inicjatywy (Sejm jako całość tylko z woli cesarza) i zgłaszać projekty ustaw podczas obrad Sejmu (poza nimi mógł to czynić wyłącznie cesarz). Cesarz musiał też konsultować z elektorami ważniejsze decyzje, w tym dotyczące ich kolegium. Przywileje te miały na celu zabezpieczenie elektorów przed ewentualnymi naciskami ze strony panującego cesarza w sprawie elekcji jego następcy, w praktyce dawały im dużą samodzielność i osłabiały przez to polityczną spójność Rzeszy Niemieckiej.
W siedemnastym stuleciu do kolegium włączeni zostali:książę bawarski (Herzog von Bayern) oraz książębrunszwicko-lüneburski (Herzog von Braunschweig-Lüneburg).
W 1711 cesarzKarol VI Habsburg w swojej kapitulacji wyborczej musiał dać elektorom prawo do przeprowadzania elekcji następcy za życia aktualnego cesarza (elekcjałac.vivente imperatore), ale bez konsultacji z nim.
W przypadku popełnienia przez jakiegoś elektora zbrodni felonii (zdrady), cesarz mógł przenieść jego godność na inny ród. Ponieważ w przypadku elektorów świeckich godności były silnie związane ze sprawującymi je tradycyjnie (a więc w praktyce dziedzicznie) rodami, najchętniej widziano przeniesienie na krewnego poprzedniego elektora. Na mocy Złotej Bulli cesarz mógł także, za zgodą pozostałych elektorów, tworzyć nowe elektoraty. Niemal zawsze piastujący godność cesarskąHabsburgowie wykorzystywali tę możliwość do usuwania swoich politycznych przeciwników z wpływowego grona elektorskiego. Przypadki zmian w kurii miały miejsce kilkakrotnie:
Zgodnie z warunkamipokoju w Rastatt w 1714 cesarzKarol VI Habsburg przywrócił godność elektorską władcy Bawarii. Bawaria zatrzymuje tytuł arcycześnika, Palatynat arcyskarbnika, a Hanower arcychorążego.
W 1806 większość książąt niemieckich zawiązałaZwiązek Reński i poddała się protektoratowi Napoleona, ogłaszając jednocześnie secesję (wyjście) zeŚwiętego Cesarstwa Rzymskiego. Po tym fakcie, wskutek nacisków Francji, cesarz Franciszek II rozwiązał Cesarstwo, a tytuły elektorskie straciły znaczenie.
Niektórzy elektorzy nie pogodzili się z upadkiem Rzeszy i nadal używali tytułów elektorskich (władcy Hesji aż do 1866). Ostatni czterej wyznaczeni elektorzy nie zdążyli nigdy wziąć udziału w wyborach.
Elektorzy Rzeszy zajmowali wysokie urzędy w Rzeszy (Reichserzämter). Ponadto formalnie stawali się członkami cesarskiej rodziny królewskiej. Tabele przedstawiają urzędy sprawowane przez elektorów.
.JPG)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)