Jest to artykuł o charakterze zbiorczym, przedstawiający zagadnieniahydrografii Śródziemia, czyli zagadnienia dotyczącewód występujących ze stworzonej przezJ.R.R. Tolkienamitologii Śródziemia. Hasła przedstawione są w kolejności alfabetycznej według kategorii wód stojących i płynących. Na końcu przedstawiono inne formacje wodne.
Sind.Jeziora Zmierzchu, znane także jakoStawy Półmroku, położone były wBeleriandzie, na południowy zachód odDoriathu, gdzieAros wpływał doSirionu. W tym miejscu rzeka rozdzielała się na wiele rozlewisk i kanałów[1].
Było położone we wschodnim Śródziemiu. Nad jego brzegiem obudzili sięQuendi. Uważa się, że była to jedna z zatok śródlądowegoMorza Helkar. Od wschodu kraina Cuiviénen była ograniczona pasemOrocarni. Niedaleko leżałoHildórien, gdzie przebudzili się pierwsiludzie.
Jezioro położone wBeleriandzie, od północy otoczoneGórami Cienia. W wodospadach Ivrinu na południowych zboczachDor-lóminu, w miejscu zwanym Eithel Ivrin (Źródła Ivrinu) brała źródło rzekaNarog. Nad jeziorem doszło do Mereth Aderthad (Uczty Pojednania), a także spotkaniaTúrina zBelegiem. Eithel Ivrin zostało splugawione w późniejszym czasie przezsmokaGlaurunga[2].
Znajdowało się bliskoMorii w dolinieAzanulbizar. Miało tę właściwość, że osoba patrząca w jego taflę nie widziała swojego odbicia, a jedynie odbicie nieba. To w to właśnie jezioro spojrzałDurin zKamienia, zakładając Morię.
Przez to jezioro przepływa wychodząca z Ereboru Bystra Rzeka i wpływa do niego wypływająca z Gór Szarych Rzeka Leśna. Na tym jeziorze powstało miastoEsgaroth zwane potem po prostu Miastem Na Jeziorze. KiedySmaug zaatakował miasto spalił je doszczętnie. Przeszyty strzałą smok runął do tego jeziora i jego szkielet ubrany w kamizelkę z diamentów nadal spoczywa na dnie. Po tym zdarzeniu miejsce jest uznawane za przeklęte więc nikt się do niego nie zbliża.
Jezioro Mithrim oddzielałokrainę o tej samej nazwie od resztyHithlumu.
Przy jego północnym brzeguÑoldorowie rozbili swój pierwszy obóz po swojejUcieczce do Śródziemia. Nieopodal niego miała też miejsceDagor-nuin-Giliath. Następnie osiedlili się tam Ñoldorowie pod wodząFingolfina, a synowieFëanora przeszli na południowy brzeg[3].
Według szacunkówFonstad, jezioro miało powierzchnię ok. 256 mil kwadratowych.
Linaewen (sin.Jezioro ptaków) – jezioro ze stworzonej przezJ.R.R. Tolkienamitologii Śródziemia. Znajdowało się pośrodkuNevrastu[4].
Było zarośnięte wysokimi trzcinami przy brzegach. Staw ten nie miał stałych brzegów, gdyż otaczały go rozległe trzęsawiska[5]. Nazwa pochodzi od żyjącego tam w dużych ilościach ptactwa.
Pojawia się wDrużynie Pierścienia, pierwszej częściWładcy Pierścieni. Jezioro to jest zaznaczone i podpisane na mapach dodanych do powieści.
Było to wielkie, owalne jezioro utworzone przez wodyAnduiny. Położone było pomiędzyWrotami Argonath a wodospademRauros. Otaczały je z obu stron wzgórzaEmyn Muil. Na wodach południowego krańca jeziora leżała wyspaTol Brandir. Od tej strony na obu brzegach Nen Hithoel wznosiły się wysokie wzgórzaAmon Lhaw iAmon Hen.Drużyna Pierścienia w czasie podróży zLothlórien przepływała po tym jeziorze i rozbiła obóz u stóp Amon Hen.
Nazwa Nen Hithoel pochodzi zsindarinu i znaczy w tej mowieWoda mglistego stawu.
W ekranizacjiWładcy Pierścieni reżyseriiPetera Jacksona w filmieDrużyna pierścienianowozelandzkie jezioroNorth Mavora „gra” Nen Hithoel.
Wspomniane w tekścieWładcy Pierścieni,Silmarillionu iNiedokończonych opowieści. Jezioro to jest zaznaczone i podpisane na mapach dodanych doWładcy Pierścieni[6].
Było wielkim jeziorem wEriadorze, położonym pośródWzgórz Evendim, na północ odShire’u[7]. Brała stamtąd początekBaranduina. Nad tym jeziorem leżałoAnnúminas.
Nazwa Nenuial pochodzi zsindarinu i znaczy w tej mowieJezioro Zmierzchu[8] (ewentualnieWoda Zmierzchu[9]) lubJezioro Półmroku[10]. Wwestronie zwano jeJeziorem Evendim[11].
Jezioro w Númenorze tworzone przez wylewające wody rzeki Nunduinë. Znane z tego że jego brzegi były porośnięte wonnymi drzewami krzewami i innymi roślinami. Niedaleko niego znajdowało się miasto Eldalondë.
Jezioro to znajdowało się we wschodniej częściDorthonionu, o czystej wodzie, wedle podań uświęconej przezMelianę. Tam swoją kryjówkę miałBarahir z roduBëora Starego[12] i nad tym jeziorem poległ.
Było wielkim śródlądowym morzem w północno-wschodnim Śródziemiu. Według Karen Wynn Fornstad jego powierzchnia wynosiła 1025 tysięcy mil kwadratowych. Powstało w wyniku zniszczeniaIlluiny przezMorgotha. W jego wschodniej części znajdowało sięCuiviénen, nad którego brzegiem przebudzili sięelfowie. Morze Helkar łączyło się zWielką Zatoką naturalnym kanałem w delcie ówczesnejAnduiny (jedna odnoga Anduiny wpadała do zatoki, druga do Helkaru). Na północy do morza wpadałaCelduina. Morze Helkar zanikło na przełomiePierwszej iDrugiej Ery na skutek zmian geograficznych wywołanych przyWojnie Gniewu. Prawdopodobnie pozostałością po nim byłoMorze Rhûn.
Leżało wRhûnie. Według Karen Wynn Fornstad jego powierzchnia wynosiła ok. 17 900 mil kwadratowych. Miało kształt zbliżony do kwadratu z wyciągniętymi rogami. Największą rzeką wpadającą do morza była Celduina. Przy jej ujściu znajdowało się KrólestwoDorwinionu. Na wszystkich mapach Tolkiena na północno-wschodnich brzegach morza znajduje się las, a na południowo-zachodnich wzgórza.
Było to wielkie morze śródlądowe umiejscowione w południowej części Śródziemia na miejscu zniszczonej latarniOrmal. Morze to zmieniło się w wyniku Bitwy Potęg w Morza Wewnętrzne oddzielające Śródziemie odHyarmenoru.
Wzmianki na jej temat znajdują się w tekścieWładcy Pierścieni oraz wNiedokończonych opowieściach. Zatoka ta jest zaznaczona i podpisana w mapach Śródziemia dołączonych do powieści[13].
Była to wielka zatokaBelegaeru, położona na południu Śródziemia. Wpadała do niejAnduina i większość z rzekGondoru. Zatoka rozciągała się od półwyspuAndrast aż po ujścieHarnen. Na jej wodach leżała wyspaTolfalas.
Nazwę zatoka zawdzięcza niewątpliwie prowincjiBelfalas (wsindarinieWybrzeże Bel[14]), leżącej nad jej wodami.
Wzmianki na jej temat znajdują się wDodatkach do trzeciego tomuWładcy Pierścieni. Na mapach Śródziemia dołączonych do powieści zaznaczona jest południowa odnoga tej zatoki[15].
Była to duża zatoka położona na dalekiej północy Śródziemia. Wraz z obszarem krainyForodwaith stanowiła pozostałość po dawnym królestwieMorgotha. Znaczna część zatoki zamarzała zimą. Nad jej brzegami żyło plemię Lossothów. Zwano ją teżLodową Zatoką Forochel.
Samo słowo Forochel pochodzi z sindarinu i znaczy w tej mowiePółnocny mróz[16].
Jedna z trzech zatok w północno-zachodniej krainie Númenoru, Andustarze. Przy niej powstało miasto Andúnië[17].
Jedna z zatok Númenoru znajdująca się między Hyarnustarem a Andustarem. Miała około 100 númenorejskich mil szerokości i tym samym była największą zatoką na wyspie. Swoją nazwę zawdzięcza portowi Eldalondë.
Była położona u ujściaRzeki Księżycowej. Na jej zachodnim brzegu mieściły się Szare Przystanie. Jej nazwa brzmiała także Zatoka Lhûn (z sindarinu)[18].
Była uważana za zachodnią granicęRohanu, oddzielającą go od Druwaith Iaur. Wypływała zEred Nimrais na północny zachód i wpadała doIseny wEnedwaith.
Najdalej na południe wysunięty dopływ Gelionu wOssiriandzie. Spływała wartko z gór Ered Lindon. Mniej więcej w połowie swojej długości jej nurt rozdzielał się, a potem znów łączył, tworząc wyspę Tol Galen, gdzie mieszkaliBeren iLúthien.
Anduina była największą rzeką północno-zachodniego Śródziemia III Ery, płynącą z Dalekiej Północy do Ethir Anduin w zatoceBelfalas. Jej długość to około 1500 mil.Zlewisko Anduiny i jejdopływów obejmuje obszar międzyGórami Mglistymi aMroczną Puszczą (znany jako Dolina Anduiny), a takżeAnórien iIthilien, większą częśćRohanu iLebenninu.
Jej źródłami są Greylin i Langwell wypływające z Gór Mglistych iSzarych. Płynie z północy na południe przez zachodnie obszaryRhovanionu, pomiędzy Mroczną Puszczą a górami, następnie przez Brązowe Lądy, wschodnie krańceLothlórien,Sarn Gebir,Emyn Muil,Argonath i tworzy jezioroNen Hithoel z wyspąTol Brandir, a później wodospadyRauros. Wpada do niejRzeka Entów, następnie tworzy wyspęCair Andros i dalej płynie przezOsgiliath,Lebennin i wpada do Zatoki Belfalas.
Główne dopływy toGladden,Celebrant,Limlight,Rzeka Entów,Morgulduina,Erui,Sirith iPoros.
Gdy po obaleniuSauronaIsildur wracał zMordoru, został zaatakowany przezorków naPolach Gladden. ZałożyłJedyny Pierścień i niewidzialny skoczył do Anduiny. Pierścień zdradził go i zsunął mu się z palca, a wtedy Isildur przestał być niewidzialny i dosięgły go strzały orków. Pierścień został zgubiony w nurtach rzeki. Dopiero niemal 2500 lat później Pierścień znalazłniziołek o imieniuDéagol.
Jej nazwa w sindarinie znaczywielka rzeka. Nazywana jest także Wielką Rzeką[19].
Jej dwa źródła biły we wschodnich szczytachEred Gorgoroth[4]. Biegł na południowy zachód, wzdłuż wschodniej i południowej granicyDoriathu z Dorthonionu przezBeleriand; dopływem Arosu byłCelon[20]. Poniżej ujścia Arosu doSirionuu leżałoAelin-Uial[12].
Rzeka przestała istnieć w wynikuWojny Gniewu.
Płynęła na południe i południowy zachód zNenuial do przylądkaEryn Vorn, gdzie wpadała doBelegaeru. Na terenieShire wybudowano nad niąmost, który stanowił odcinekWielkiego Gościńca Wschodniego.
Oryginalna nazwa tej rzeki brzmiałaBranda-nîn (Graniczna woda w pierwotnym językuhobbitów). Do czasówWojny o Pierścień przetrwała zniekształconaBralda-hîm (Mocne piwo). WWestronie rzekę tę nazywanoBrandywiną, a Baranduiną (Złotobrązową rzeką) wsindarinie[21].
Bruinen była głośną, pędzącą rzeką, która powstała ze śniegów Gór Mglistych. Jej długość wynosiła 215 mil. Stanowiła południową granicęArnoru, a późniejRhudauru. Na południe od niej znajdował sięEregion. Około 50 mil od swojego źródła Bruinen łączyła się z pewnym górskim potokiem. Nie jest jasne, który z dwóch cieków wodnych był główną rzeką, a który był dopływem. Szkic Tolkiena oznaczał północny potok Bruinen, podczas gdy południowy strumień nazywał się Merrill. Z opisów w książce wynika jednak, że to południowy strumień był rzeką Bruinen, i to był rzeką już w dolinieRivendell. DomElronda znajdował się na północnym brzegu rzeki. W jego pobliżu przez rzekę przerzucony był most, po którego zachodniej stronie znajdował się nieduży wodospad. Oba cieki łączyły się tuż za Rivendell i przepływały przezBród na Bruinen. Elrond kontrolował rzekę na tym odcinku. Wielki Gościniec Wschodni przekraczał w tym miejscu rzekę. Bruinen kontynuowała swój bieg w kierunku południowym, łącząc się zMitheithel, tworzącGwathló, która wpadała do Morza.
Bród na Bruinen przebyli m.in.kompania Thorina w czasie podróży doEreboru oraz, podczasWojny o Pierścień,Frodo Baggins na koniuGlorfindela, kiedy toNazgule utopiły się w wodzie przyzwanej przez Elronda.
Miała swoje źródło wŻelaznych Wzgórzach i płynęła przezRhovanion. Po około 250 milach łączyła się zCelduiną, by razem z nią, po następnych dwustu milach, wpadać doMorza Rhûn. Nazwa połączonych Carnen i Celduiny nie jest znana.
WWestronie Carnen zwanoRudą Wodą, prawdopodobnie od zabarwienia wody, spowodowanego dużą zawartościążelaza, pochodzącego z Żelaznych Wzgórz[22].
Jej nazwa znaczyRzeka Bystra. Wypływała z Głównej BramyEreboru. Następnie przepływała przezDługie Jezioro, z którego wypływając, tworzyła wodospad. Przecinałastepy wschodniego Rhovanionu, i wpadała do Morza Rhûn.
Miała długość około 600 mil. Stanowiła ważny szlak handlowy. Jej głównym dopływem byłaCarnen[22].
Rzeka ta płynęła na południowy wschód, wypływając zJeziora Zwierciadlanego wNanduhirionie, wGórach Mglistych niedaleko wschodniej bramyKhazad-dûm. Przepływała przezLothlórien, gdzie łączyła się zNimrodel. Płynęły dalej razem jako jedna rzeka, mniej więcej w tym samym kierunku, aż do wschodnich krańców Lothlórien, gdzie od zachodu wpadały doAnduiny.
Drużyna Pierścienia wędrowała wzdłuż niej w swej podróży pomiędzy Morią a Lothlórien.
Rzeka ta nazwana została przez elfów Celebrant (sin.srebrny nurt), przez ludzi Silverlode (ang.Srebrna żyła), a przezkrasnoludówKibil-nâla.
Od niej wzięły swoją nazwęPola Celebrantu, których górną granicą jest las Lothlórien, przez który przepływa ta rzeka.
Zobacz też:bitwa na polach Celebrantu
Źródło znajdowało się we wzgórzuHimring[23]. Płynęła wąskim strumieniem przez wschodniBeleriand na południowy zachód. W granicachDoriathu kończyła bieg, uchodząc doAros. Na lewym brzegu leżała puszczaNan Elmoth[24].
Gladden jest zaznaczona, choć podpisana tylko na części map Śródziemia dołączonych do powieści.
Jest prawobrzeżnym dopływemAnduiny, wpadającym do niej pomiędzyLothlórien a Samotną Skałą. Wypływa ona ze wschodnich stokówGór Mglistych. Początkowy bieg Gladden charakteryzuje się wysokim spadkiem, typowym dla rzek górskich, natomiast w biegu końcowym rzeka ta płynie przez płaski teren i wpada spokojnie do Wielkiej Rzeki.
ZaDawnych Dni, kiedy w pobliżu Gladden (nazywanej później przezSindarówSir Ninglor) osiedlili się po raz pierwszy wędrujący na zachódElfowie Leśni, rzeka ta wpadała do jeziora, które tworzyły wody Anduiny wpadające do istniejącego wówczas zagłębienia terenu. Na zachód od Anduiny jezioro rozlewało się dość szeroko, natomiast wschodni skraj jeziora i doliny był stosunkowo stromy. Najprawdopodobniej sięgało ono aż do skrajuMrocznej Puszczy. Z biegiem czasu jezioro zarosło i Gladden wiła się wśród wysepek i łanów trzciny oraz żółtych irysów, od których pochodzisindarińska nazwa rzeki. Z czasem trzęsawisko to cofnęło się bardziej na wschód i pojawiły się na jego miejsce płaskie, porośnięte trawą tereny nazwanyPolami Gladden (sin.Loeg Ningloron).
Wypływała zGór Mglistych, nieco na południe odMorii. Mierzyła około 200 mil i łączyła się zMitheithel na bagnach Swanfleet, tworząc rzekęGwathló. W późniejszych czasach Glanduiną nazywano tylko jej górny bieg, dolny, bagnisty pozostawiając bez nazwy. Na wielu mapach Śródziemia jej nazwa została błędnie przyporządkowanaIsenie. WPowrocie króla zwana jest Rzeką Łabędzi.
W sindarinie jej nazwa znaczyrzeka graniczna.
Zwana teżGwathir (Rzeką Cienia), była to rzeka powstała z połączenia nurtówMitheithel iGlanduiny, stanowiąca granicę międzyMinhiriathem aEnedwaith. WWestronie była nazywanaSzarym Rozlewiskiem.
Płynęła w południowej części Środziemia; miała źródła wEphel Dúath. Stanowiła południową granicęHarondoru i północnąHaradwaith.
Miała swe źródło na południowym krańcuGór Mglistych, prawdopodobnie na pochyłościachMethedrasu. Była zasilana przez wiele górskich potoków i strumieni, w tej części swego biegu kierowała się na południe przez Dolinę Czarodzieja, gdzie na zachodnim jej brzegu znajdował sięIsengard. W odległości jednej mili od Isengardu znajdował się most. Wzdłuż zachodniego brzegu biegła droga do Isengardu.
Po wypłynięciu z Doliny nurt stawał się spokojniejszy, a brzegi się rozszerzały, gdyż weWrotach Rohanu teren był płaski i trawiasty. Przy Brodach na Isenie, znajdujących się 30 mil na południe od Isengardu, rzekę mogły przekraczać grupy ludzi i koni. Pośrodku Brodów znajdowała się niewielka wysepka. Trzy rzędy kamieni prowadziły do wyspy od każdego z brzegów, by ułatwić przeprawę koniom. Od wschodniego brzegu Brodów biegłWielki Gościniec Zachodni biegnący przezRohan doGondoru, a od zachodniego brzeguPołudniowy Gościniec doArnoru. Niezbyt daleko na południe od Brodów na Isenie rzeka wyginała się ku zachodowi i płynęła jako południowa granicaEnedwaith. Tam wpadała do niejAdorn, który płynął odBiałych Gór znajdujących się na południu. Tu Isena stawała się głęboka, a jej nurt szybki, gdyż znowu płynęła po dużej pochyłości na wybrzeże i do morza.
Isena i Adorn ukształtowały zachodnią granicę Rohanu, a Brody na Isenie miały strategiczne znaczenie dla rohańskiej obrony. MieszkańcyDunlandu okupowali Rohan podczasDługiej Zimy po zadaniu klęskiRohirrimom prowadzonym przez królaHelma Żelaznorękiego w walce przy Brodach na Isenie w 2758 rokuTrzeciej Ery. W 3019 roku Trzeciej Ery armiaSarumana dwukrotnie atakowała przeprawę (25 lutego i 2 marca).
PodczasWojny o Pierścień u Brodów na Isenie stoczono dwie bitwy u Brodów na Isenie. Wpierwszej batalii poległThéodred dowodząc około dwoma tysiącamiRohirrimów (pochowano go na wysepce). Natomiast wdrugiej bitwieGrimbold iElfhelm zostali odepchnięci, nim przybył im z odsiecząErkenbrand. Na polecenieGandalfa ocaleli z bitwy żołnierze pochowali poległych towarzyszy wKurhanie Jeźdźców.
Podczas wyprawy doIsengardu Gandalf, królThéoden,Aragorn,Éomer,Legolas,Gimli oraz garstka Gwardii Królewskiej 4 marca 3018 Trzeciej Ery przeprawili się przez Isenę właśnie w tym miejscu, by udać się do Isengardu. Niedaleko brodów nad ranem 6 marcaSzara Drużyna odnalazła Aragorna.
Jej sindarińska nazwa brzmi Angren, natomiast Isena wjęzyku rohirrickim znaczyŻelazo.
Wspominana jest w tekścieWładcy Pierścieni oraz wDodatkach do tej powieści. Więcej informacji na jej temat (zwłaszcza jeśli chodzi o jej nazwę) zawierająNiedokończone opowieści. Limlight jest zaznaczona i podpisana na mapach Śródziemia dołączonych doWładcy pierścieni[25].
Płynęła zFangornu na wschód. Wpadała doAnduiny w pobliżu Północnej Płycizny. Stanowiła północną granicęGondoru, a od 2510 rokuTrzeciej Ery granicęRohanu. W górnym biegu jej rzeki został wzniesiony przezGondorczyków most, lecz w ciągu kolejnych lat zapewne uległ on zniszczeniu.
Nazwa Limlight pochodzi zjęzyka rohirrickiego[26]. Jej znaczenie nie jest do końca znane. Została utworzona przez upodobnienie (a nie przez tłumaczenie) do pierwotnej nazwysindarińskiej, nieznanej zresztą do końca (teksty wymieniają różne formy: Limlich, Limliht, Limlaith, Limlint; ponoć ta ostatnia nazwa znaczySzybkie światło lubSzybki-jasny)[27].
Pojawia się weWładcy pierścieni oraz wHobbicie (gdzie jednak nie jest wymieniana z nazwy).
Płynęła przezEriador. Wypływała zGór Mglistych opodalEttenmoors, płynęła na zachód, po czym skręcała na południe i łączyła się zGlanduiną, tworząc rzekęGwathló. Jej dopływem byłaBruinen.Wielki Gościniec Wschodni przecinał ją naOstatnim Moście, który był najdogodniejszą przeprawą przez tę rzekę. W latach 861–1409Trzeciej Ery w dolnym biegu Mitheithel stanowiła granicę międzyRhudaurem aCardolanem.
WWestronie zwana byłaHoarwell[28], co było tłumaczeniem nazwy sindarińskiej,Szare źródło.
Płynęła odMordoru ku Anduinie, jej woda była zatruta. Natknęli się na niąFrodo Baggins iSamwise Gamgee podczas swej wędrówki do Mordoru. DzieliłaIthilien na Północne i Południowe. Nazwa jej oznacza w sindarinierzekę [Doliny] Morgul.
Był to strumień opisany wDrużynie Pierścienia, gdyDrużyna Pierścienia (już bezGandalfa) wchodziła doLothlórien[29]. Nazwa wywodzi się zsindarinu i oznaczaPani Białej Groty. Potokowi nadano nazwę od imieniadziewczyny wywodzącej się z plemieniaElfów Leśnych, które zamieszkiwało Lórien.
Nimrodel znajdował się wdorzeczuAnduiny, wypływał zGór Mglistych wpływał doCelebrantu, dopływu Anduiny. Był bystry, choć w niektórych miejscach rozlewał się w sadzawki. Zanurzenie się w wodzie przepędzało zmęczenie, czego doświadczyli członkowie Drużyny Pierścienia. Na drodze potoku był wodospad, znad którego wiosną dało się słyszeć głosNimrodel[30].
Potok przepływający obok domostwaHúrina w Dor-lóminie. Wypływała z podnóży góry Amon Darthir. Z racji tego żeUrwena córka Húrina często bawiła się koło tego potoku dostała po nim imię Lalaith co znaczy śmiech[31].
Jedna z dwóch Głównych rzekNúmenoru, wypływała z podnóży Meneltarmy. Miała kilkanaście mil długości i wpływała do Zatoki Eldanna, po drodze tworząc jezioro Nísinen.
Miała swoje źródła w okolicachMethedrasu, najbardziej wysuniętej na południe góry spośród szczytówGór Mglistych, nieopodal jednego z domówDrzewca. W początkowym biegu płynęła przezFangorn, następnie dążyła w kierunku południowo-wschodnim dzielącRohan na Zachodnią i Wschodnią Bruzdę. Na wysokościEdoras do Rzeki Entów wpadałŚnieżny Potok. Dalej rzeka wpływała doAnduiny. Do ujścia Rzeki Entów wpadał strumień Mering.
Sindarińska nazwa rzeki (Onodló) pochodzi od mieszkańców Fangornu,entów (zwanych też onodrimami). W czasieTrzeciej Ery jej znaczenie zostało zapomniane.
Płynęła przez północnyEriador. Miała liczne źródła wGórach Błękitnych iWzgórzach Evendim, których pasma wyznaczały granice jejzlewiska. Kończyła bieg uchodząc doZatoki Księżycowej.
Stanowiła granicę międzyArnorem na wschodnim brzegu i krainami zamieszkanymi przezelfów ikrasnoludów na zachodnim.
Jej sindarińska nazwa brzmiała Lhûn[18].
Była rzeką wypływającą z Ered Mithrin i wpływającą doJeziora Długiego. Przepływała przez Mroczną Puszczę gdzie wpływała do niejRzeka Zaklęta. Mieszkańcy dworukróla leśnych elfów spławiali nią beczki doEsgaroth.
Rzeka wypływająca z Gór Mrocznej Puszczy i wpływająca do Rzeki Leśnej. Płynęła w niej czarna woda. Po dotknięciu tej wody lub napiciu się jej zapadało się w śpiączkę i miało krótkotrwały zanik pamięci. W 2941 roku Trzeciej Ery Bombur, członekKompanii Thorina, podczas wyprawy doEreboru wpadł do tej rzeki i zapadł w głęboki i długi sen.
Jej źródło znajdowało się wGórach Mglistych niedaleko Zachodniej BramyMorii; prawdopodobnie niedaleko stamtąd wpływała doGlanduiny. W czasieWojny o Pierścień jej górny bieg w pobliżu Bramy Morii był zatamowany, a w powstałym jeziorku mieszkałCzatownik z Wody.
Jej nazwa pochodzi zsindarinu i znaczyStrumień spod bramy.
Najdłuższa z kilku rzekNúmenoru. Stanowiła granice Hyarnustaru i Hyarrostaru. Jej źródło znajdowało się u podnóży Meneltarmy a jej ujście tworzyło bagienne równiny po południowej stronie Númenoru. U jej ujścia leżało miasto rybackie Nindamos.
Była największą rzekąBeleriandu, mającą 850 mil długości. Źródło Sirionu (Eithel Sirion) znajdowało się u wschodnich podnóżyEred Wethrin, a ujście w zatoceBalar. Płynęła przez 9 mil pod ziemią od bagienAelin-Uial, pod wyżynnymAndramem, do jego zboczy, skąd wypływała. Uznawana była za granicę pomiędzy wschodnim a zachodnim Beleriandem.
Dopływami Sirionu były:Aros,Esgalduina,Mindeb,Narog,Rivil i Teiglin. Płynęła przez góryEred Wethrin,Moczary Serech,Przełom Sirionu,Doriath, Bagna Sirionu, następnie 9 mil pod góramiAndramem i przezNan-Tathren i uchodziła do zatoki Balar. Przestała istnieć na skutekWojny Gniewu w 583 rokuPierwszej Ery.
Znaczącą wyspą na rzece była Tol Sirion, gdzie znajdowała są warowniaMinas Tirith. Ważną przeprawą był z kolei bród Brithiath, znajdujący się w pobliżu lasuBrethil.
Wąska dolina w północnej częściBeleriandu., pomiędzy wysokimi góramiEred Wethrin aEred Echoriath, którą płynął w górnym bieguSirion.
Przełom (Przesmyk) Sirionu miał ogromne znaczenie strategiczne wPierwszej Erze, gdyż był głównym przejściem do Beleriandu Zachodniego. Na wyspieTol Sirion na SirionieFinrod zbudował wieżęMinas Tirith. Gdy ta padła w 457 PE, przesmyk służył orkom, do wypadów na Beleriand.
Wzmianki o nich znajdują się wDodatkach doWładcy Pierścieni. Są zaznaczone i podpisane na dużej mapie Gondoru dołączonej (nie we wszystkich wydaniach) do tej książki[32].
Były tobrody naErui wGondorze, położone były w górnym biegu rzeki. Przez nie przebiegał Gościniec Południowy zMinas Tirith doPelargiru. W 1447 rokuTrzeciej Ery (podczasWaśni Rodzinnej) doszło tam do bitwy pomiędzy wojskami prawowitego królaEldacara a armią uzurpatoraCastamira Samozwańca.
Nazwa jest dosłownym tłumaczeniemsindarińskiego mianaEthraid Erui[33].
Była to potężna delta rzecznaAnduiny uchodząca dozatoki Belfalas wLebennin. Jej nazwa w sindarinie znaczyUjście Anduiny[34].
Pojawia się weDrużynie pierścienia, pierwszej częściWładcy pierścieni i jest zaznaczony na mapachŚródziemia dołączonych do tej powieści.
Był to wielkiwodospad naAnduinie, położony u południowego krańca jezioraNen Hithoel, niedalekoMordoru iEmyn Muil. Był najpewniej największym wodospadem Śródziemia. Woda spadająca z dużej wysokości czyniła wielki huk, do czego odnosiła się nazwa Rauros. Obejść wodospad można było przezPółnocne Schody.
Nazwa Rauros pochodzi zsindarinu i znaczy w tej mowieRycząca piana lubRyczący pył wody.
W ekranizacjiWładcy pierścieni reżyseriiPetera Jacksona w filmieDrużyna pierścienia Rauros był imitowany przez jeden z wodospadów wArgentynie.
Pojawia się wDrużynie Pierścienia, pierwszej częściWładcy Pierścieni i jest zaznaczone na mapie dołączonej do tego tomu[35].
Były toprogi rzeczne naAnduinie, położone na północ odArgonath. Ciągnęły się na odległość około jednej mili. Było to bardzo niebezpieczne miejsce, najeżone skałami, dlatego żadna łódź nie była w stanie przebyć progów.Gondorczycy zbudowali więc na zachodnim brzegu Anduiny ścieżkę holowniczą, omijającą Sarn Gebir.
Podczas podróży łodziami zLothlórien na południe,Drużyna Pierścienia niespodziewanie, z racji silnego prądu rzeki, który bardzo szybko niósł podróżników, dopłynęła nocą do progów (23 lutego 3019 rokuTrzeciej Ery)[36]. Łodzie omal się nie rozbiły, a jednocześnie Drużynę zaatakowali łucznicyorków zMordoru, wspierani przez jednego zNazgûli. OstatecznieFrodowi i jego towarzyszom udało się dobić do zachodniego brzegu, aLegolas celnym strzałem z łuku zabiłskrzydlatą bestię, która była wierzchowcem Nazgûla. Następnego dnia Drużyna przeniosła swoje łodzie ścieżką holowniczą i ruszyła w dalszą drogę[37].
Nazwa Sarn Gebir pochodzi zsindarinu i znaczy w tej mowieKamienne szpikulce[38] (ewentualnieKamienne kolce[39]).
Nindalf (sin.Moczarowa równina[40]. Wcześniejsza forma nazwy moczar, jak podaje K.W. Fonstad na podstawie informacji zHistorii Śródziemia, toPalath Nenui[41]. WWestronie zwaneWetwang - nazwa składa się ze słowawet (mokry,podmokły) istaroangielskiegowang (równina,pole); wAnglii, w hrabstwieYorkshire, leży miejscowość nosząca nazwę Wetwang[42]. Były to rozległe, grząskiemoczary wspomniane wDrużynie Pierścienia. Są zaznaczone i podpisane na mapach Śródziemia dołączonych do powieści[43].
Było położone na wschodnim brzeguAnduiny. Rozciągały się pomiędzy wzgórzamiEmyn Muil (na północy),Martwymi Bagnami (na północnym wschodzie). Na południowy zachód od nich zaczynały się góry Mordoru. Po przeciwnej stronie Anduiny wpadała do niejrzeka Entów, tworząc szeroką deltę[44].
