| Data i miejsce urodzenia | 18 marca 1956 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 25 maja 2011 | ||
| Zawód | aktor, reżyser, scenarzysta | ||
| Współmałżonek | Marta Żentara | ||
| Lata aktywności | 1975–2011 | ||
| Zespół artystyczny | |||
| Teatr im. Ludwika Solskiego w Tarnowie | |||
| Odznaczenia | |||
 | |||
| |||
| |||
Edward Żentara (ur.18 marca1956 wSianowie, zm.25 maja2011 wTarnowie[1]) –polskiaktor ireżyserteatralny,filmowy itelewizyjny.
Znany z roli plastyka-karateki w dramacieWojciecha WójcikaKarate po polsku (1982), wrażliwego poety Janka Pradery w filmie poetyckimWitolda LeszczyńskiegoSiekierezada (1985),Maksymiliana Kolbe w dramacie biograficznymKrzysztofa ZanussiegoŻycie za życie. Maksymilian Kolbe (1991)[2][3], a także generała Rajmunda Sieradzkiego, komendanta wojewódzkiej policji z serialu sensacyjnegoPolsatFala zbrodni (2003–2008) i Wiktora Nachorskiego, męża Marioli (Marta Klubowicz) w operze mydlanej PolsatuPierwsza miłość (2005–2011).
Laureat nagrody Złoty Ekran (1986), przyznawanej przez tygodnik „Ekran”, Złotej Kaczki (1987) i nagrody im.Zbyszka Cybulskiego w kategorii najlepszy polski aktor za rok 1986. W 1989 został odznaczonyBrązowym Krzyżem Zasługi[4].
Był dyrektoremBałtyckiego Teatru Dramatycznego (2004–2005) iTeatru im. Ludwika Solskiego w Tarnowie (2008–2011).
Urodził się wSianowie[5]. Jego młodszy brat,Leszek Żentara (ur. 18 sierpnia 1959) został także aktorem. Dorastał wKoszalinie, mieszkając w budynku przy ul. Zwycięstwa 177[6]. Ukończył Szkołę Podstawową nr 10 w Koszalinie[7] oraz Liceum Ekonomiczne[8] w koszalińskimEkonomie[9]. Studiował na Wydziale Aktorskim w łódzkiejSzkole Filmowej, którą ukończył w 1980[8].
W 1975 zadebiutował na deskachTeatru Propozycji „Dialog” w Koszalinie wbenefisowym przedstawieniuAktor. Po ukończeniu studiów występował w teatrach:im. Juliusza Osterwy w Lublinie (1979–1980),Polskim w Warszawie (1980–1981),Starym w Krakowie (1981–1990),Teatr Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza (1993–96),Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1996–1997),Polskim w Szczecinie (1998–2001) iBałtyckim Teatrze Dramatycznym, gdzie w latach 2004–2005 pełnił funkcję dyrektora artystycznego.
Rola tytułowa w sztuceGeorga BüchneraWoyzeck przyniosła mu Główną Nagrodę Aktorską na XXVI Kaliskich Spotkaniach Teatralnych 1986. Za występ wmonodramieRomans z Monizą Clavier wedługSławomira Mrożka zdobył nagrodę jury oraz nagrodę prezydenta miasta na XXI Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Jednego Aktora 1987 wToruniu. W 1988 odebrał nagrodę prezydenta miasta Krakowa za wybitne dokonania w dziedzinie twórczości filmowej i teatralnej.
Był także prezesem Stowarzyszenia Dialog, dyrektorem Teatru Dialog (1998–2003), przez dwa lata dyrektorem artystycznym Grudziądzkich Sezonów Teatralnych. Wyreżyserował wiele spektakli.
Od 4 lipca 2008 pełnił funkcję dyrektora naczelnego i artystycznegoTeatru im. Ludwika Solskiego w Tarnowie[10].
Po raz pierwszy trafił na szklany ekran w serialuRodzina Połanieckich (1978), gdzie wystąpił w trzech odcinkach jako służący w Krzemieniu. Rok potem pojawił się jako chłopak na zabawie w serialuW słońcu i w deszczu (1979). Zadebiutował na dużym ekranie w dramacie politycznymFeliksa FalkaBył jazz (1981) u bokuMichała Bajora.
W 1986 został uhonorowany nagrodą Złotego Ekranu[4], przyznawaną przez tygodnik „Ekran”, za rolę Piotra, mistrza wschodnichsztuk walki i zarazemartysty plastyka, w dramacieKarate po polsku (1982) i kreację wrażliwego poety Janka Pradery w filmie poetyckimWitolda LeszczyńskiegoSiekierezada (1985)[11]. Przez tego reżysera Żentara został określony mianem „polskiegoMaxa von Sydowa”[12]. Te dwie role oraz postać księdza Władysława Ryby w serialuTrzy młyny (1984) w reżyseriiJerzego Domaradzkiego przyniosły mu także Nagrodę im. Zbyszka Cybulskiego, przyznawaną przez tygodnik „Film”. Był potem kilkakrotnie jeszcze obsadzany w roli księdza w dramacieKrystyny JandyPestka (1995), dramacie psychologicznymBarbary SassPokuszenie (1995) i filmie niezależnymDominika MatwiejczykaCzarny (2008)[13].
Po występie jako Janusz u bokuWillema Dafoe (w roli żydowsko-greckiego bokseraSalama Aroucha) w dramacie wojennymRoberta M. YoungaTriumf ducha (Triumph of the Spirit, 1989)[11], którego akcja rozgrywa się wAuschwitz-Birkenau, wcielił się w postaćMaksymiliana Kolbe w dramacie biograficznymKrzysztofa ZanussiegoŻycie za życie. Maksymilian Kolbe (1990)[13] z udziałemChristopha Waltza.
Obdarzony bardzo korzystnymi warunkami fizycznymi, wysportowany, często grywał role wojskowych jak Rudi, adiutant Knocha w dramacie wojennymJerzego HoffmanaWedle wyroków twoich... (1983), kapitan Salapska w dramacie historycznymIstvána SzabóPułkownik Redl (1985)[11], Jerzy, aplikant, pomocnik sędziego śledczego w serialuTemida (1985), porucznik w komediiJanusza MajewskiegoC.K. Dezerterzy (1986), polski oficer w dramacie wojennymCarlosa SauryAj, Carmela! (1990)[13] czy pułkownik Orłowski w serialuFR3Powrót Arsène’a Lupin (1993). W telewizyjnym filmie biograficznymJan Paweł II (2006) zJonem Voightem iCarym Elwesem wystąpił jako oficerGestapo – tajnej policji państwowejIII Rzeszy. W rosyjskim miniserialu wojennymDywersant. Koniec wojny (2007) zagrał postać niemieckiego pułkownika.
W 2007 wystąpił w roli pierwszoplanowej w filmieTeczka Kossakowskiego, który opowiadał o powszechnym w ostatnich latach procesielustracji prowadzonym przezIPN. Film ten otrzymał nagrodę dla „Najlepszego Filmu Polskiego” naSopot Film Festival, m.in. „za przejmujące kreacje aktorskie Edwarda Żentary,Andrzeja Szczytko iKamili Sammler”.
Był żonaty z Martą Żentarą, miał jednego syna –Mikołaja, muzyka m.in.Kriegsmaschine iMgły.
25 maja 2011 popełniłsamobójstwo w swoim tarnowskim mieszkaniu[14]. Odebrał sobie życie w wannie, w sposób niezwykle bolesny, poprzez podcięcie żył podudzia. Jego ciało zostało odnalezione po trzech dniach. Pozostawił list, w którym tłumaczył swoje postępowanie[15]. Popełnił samobójstwo z uwagi na fatalną sytuację w tarnowskim teatrze, jak również problemy i rozterki sercowe[16]. Został pochowany 30 maja 2011 naCmentarzu Komunalnym przy ul. Gnieźnieńskiej w Koszalinie[17].
| Rok | Nagroda | Kategoria | Tytuł |
|---|---|---|---|
| 1986 | Złoty Ekran[4], nagroda tygodnika „Ekran” | Najlepszy aktor | Karate po polsku (1982) Siekierezada (1985) |
| XXVI Kaliskie Spotkania Teatralne | Główna Nagroda Aktorska za rolę tytułową | WoyzeckBüchnera | |
| 1987 | Nagroda im. Zbyszka Cybulskiego, Złota Kaczka[4], nagroda tygodnika „Film” | Najlepszy polski aktor roku 1986 | Karate po polsku (1982) Trzy młyny (1984) Siekierezada (1985) |
| 1988 | XXI Ogólnopolski Festiwal Teatrów Jednego Aktora w Toruniu | Nagroda Jury/Nagroda Prezydenta Miasta | Romans z Monizą Clavier wedługMrożka |
| Nagroda prezydenta miasta Krakowa | Wybitne dokonania w dziedzinie twórczości filmowej i teatralnej[4] | – | |
| 1989 | Brązowy Krzyż Zasługi[4] | – | – |
| 2007 | Sopot Film Festival | Przejmujące kreacje aktorskie (zAndrzejem Szczytko iKamilą Sammler) | Teczka (2007) |
