E-temenanki (sum. é.te.me.en.an.ki, też é.temen.an.ki, tłum. „Dom – platforma fundacyjna nieba i świata podziemnego”[1]) – ceremonialna nazwazigguratu bogaMarduka wBabilonie; jedno z najważniejszych sanktuariówpaństwa babilońskiego. Zdaniem niektórych badaczy budowla ta stanowiła inspirację dlabiblijnej opowieści oWieży Babel.
Wygląd świątyni nie jest dokładnie znany. Współczesne rekonstrukcje opierają się na przekazieHerodota,akadyjskiej„TabliczceE-sagili” oraz badaniach wykopaliskowych.
Schodkowy, pięcio- lub siedmiostopniowy ziggurat wzniesiony został z suszonej cegły glinianej na planie kwadratu o boku ok. 90 metrów, według Herodota o wysokości również dochodzącej do 90 metrów. Oblicowano go cegłą wypalaną, glazurowaną na kolor błękitny. Miała się ona składać z 85 milionów cegieł[2].
Budowlę wieńczyła kaplicašahûru, we wnętrzu której, zgodnie z informacjami zawartymi w dzielegreckiego historyka, znajdował sięstół ze złota oraz wielkie łoże z kości słoniowej. Zdaniem Herodota, w kaplicy tej nie umieszczono żadnego wizerunku bóstwa, akult sprawowały tam wyłącznie kobiety, co według współczesnej interpretacji może wskazywać, iż dokonywano tam niezwykle doniosłegoobrzęduświętych zaślubin, mającego zapewnić całemu królestwu pomyślność, płodność i dostatek.
Poszczególne kondygnacje różniły się kolorem i były poświęcone innemu bóstwu: najniższa – biała – poświęcona byłaIsztar, kolejna czarnaAdadowi, błękitnaNabu, pomarańczowaNergalowi, srebrzystaSinowi i złotaSzamaszowi[3]. Najniższa kondygnacja miała mieć 33 m wysokości, kolejna 18 m, trzecia, czwarta, piąta i szósta po 6 m. Stojąca na szczycie świątynia Marduka sięgała 15 m[2].
Centrum kultu religijnego w okręgu E-temenanki powstało najprawdopodobniej w czasach założenia miasta. Pierwotna budowla nie istniała już w czasachHammurabiego. Gdy się rozpadała lub została zburzona była odbudowywana i na nowo zdobiona[2]. W 689 p.n.e. została zniszczona przez władcę asyryjskiegoSennacheryba, następnie zaś była odbudowywana i rozbudowywana przez kolejnych królów asyryjskich oraz babilońskich (m.in.Asarhaddona,Aszurbanipala,Nabopolassara orazNabuchodonozora II[1]), osiągając swoją klasyczną, ogólnie rozpoznawalną formę. Częściowo zniszczona po antyperskim powstaniu w 479 p.n.e. przez króla perskiegoKserksesa I. Jej ruiny zostały rozebrane z rozkazuAleksandra III Wielkiego, który planował wznieść w tym miejscu nową, okazałą świątynię, jednakże śmierć władcy przekreśliła te plany.
Wspomnienie o tej budowli przetrwało prawdopodobnie w podaniu o biblijnej Wieży Babel. Istnieje prawdopodobieństwo, żeIzraelici w czasieniewoli babilońskiej brali udział w jej kolejnej odbudowie i stała się ona dla nich symbolem ludzkiej pychy oraz sprzeciwu wobecJahwe.
Przez wieki pozostałości świątyni stanowiły źródło łatwo dostępnych materiałów budowlanych dla mieszkańców pobliskiegoBagdadu oraz okolicznej ludności i uległy niemal całkowitemu zniszczeniu. Jej fundamenty zostały odkopane przez niemieckiego archeologaRoberta Koldeweya na początku XX wieku.