Dzwonnica – budowla lub jej część, w której zawieszonodzwony, mająca charaktersakralny (np. dzwonnice przy kościołach lub cerkwiach) lub świecki (np. miejskie wieże strażnicze –beffroi lub wieżeratuszowe). Najczęściej występuje w postaciwieży, murowanej lub drewnianej. Niekiedy spotyka się dzwonnice w formie ściany z otworami, są to tzw.dzwonnice parawanowe.
wolno stojące w kształcie wieży (np.kampanila), ażurowej drewnianej lub stalowej konstrukcji lub ściany z otworami dla zawieszenia dzwonów. Dzwonnice wolno stojące (wieżowe lub parawanowe) często pełniły również funkcję bramy wejściowej na teren kościelny[2].
przystawione – związane w rzucie np. z kościołem,
wbudowane – wpisane w rzut budynku (wtopione w jego bryłę), stanowiące element ściśle związany z budowlą lub ją wieńczący, np.sygnaturka.
Używanie dzwonów wprowadzili w VI wieku iroszkoccy i anglosascy mnisi w zakładanych przez siebie klasztorach i kościołach[3]. Wzrost roli dzwonów w liturgii oraz rozwój sztuki lania dzwonów sprawiły, że przy kościołach romańskich zaczęto budować dzwonnice. Najstarsza dzwonnica wybudowana została w VIII wieku, z nakazu Papieża Stefana III, przy Konstantyńskiej bazylice św. Piotra w Watykanie. Zgodnie z wolą papieża powstać miała wieża ozdobiona złotem i srebrem, w której miały być zawieszone trzy dzwony[4]. Przy włoskich kościołach zaczęto stawiać wolno stojące wieże – kampanile, których formy osiągnęły pełnię rozkwitu w wiekach XI–XII. Zwykle były to wieże na planie koła, wielokondygnacyjne, z otworamibiforyjnymi lubtriforyjnymi. W tym samym czasie w romańskich kościołach Europy popularne było stosowanie dwóch masywnych wież w fasadzie świątyni, często również z wieżą dzwonną na skrzyżowaniu naw. W okresie gotyku dzwonnice nabrały strzelistości i ażurowości[5].Wraz z lokacjami miast i powstawaniem miejskich samorządów, wykształciły się budynki ratuszy, często również z wieżami, w których umieszczano dzwony, służące między innymi do odmierzania czasu (w okresie późniejszym coraz częściej zastępowane zegarami). W dzwony miejskie uderzano również np. na zakończenie targu, na zamykanie bram miejskich czy na gaszenie świateł[6]. W miastach flandryjskich budowano miejskie wieże strażnicze (beffroi), dzwony w nich umieszczane miały przede wszystkim funkcję alarmową.
Przy kościołach drewnianych stawiano najczęściej dzwonnice okonstrukcji słupowej, rzadziej o konstrukcji mieszanej (gdzie przyziemie wykonane jest w konstrukcji wieńcowej, górna część – w konstrukcji słupowej). Wieże te często posiadały w swojej górnej części nadwieszone konstrukcje zwaneizbicami. W budownictwie cerkiewnym wieże dzwonne miały zwyklekonstrukcję wieńcową[5].