Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Drapieżnictwo

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sprzątanie Wikipedii
Ten artykuł należy dopracować:
Brakuje w tekście odniesień do stron w pozycjach książkowych, wskazanych jako przypisy, lub do innych źródeł.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się wdyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon{{Dopracować}} z tego artykułu.
Drapieżnikiem jestbiedronka siedmiokropka; jej larwy i osobniki dorosłe zabijają i zjadająmszyce
Drapieżniki
Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

Drapieżnictwo – bywa definiowane jako sposóbodżywiania sięorganizmów, polegający na wykorzystaniu jako pokarm ciała innego zwierzęcia i w odróżnieniu odpasożytnictwa prowadzący do śmierci ofiary. Wekologii jest traktowane jako jedna z formantagonistycznychzależności międzygatunkowych (drapieżnikofiara) lub wewnątrzgatunkowych (np.kanibalizm), które wykształciły się w tokukoewolucji (adaptacja)[1]. Układy drapieżnik–ofiara i układy powiązane innymi interakcjami międzygatunkowymi, decydują o rozmieszczeniu,zrównoważeniu istrukturach ekosystemów[2][3][4][5].

Strategie drapieżnictwa

[edytuj |edytuj kod]
Para lwów przy szczątkach upolowanegobawołu afrykańskiego

Istnieją różne sposoby polowania,stadne i w pojedynkę. Niektóre drapieżniki łapią ofiarę po pościgu. Pościg może być szybki i krótkotrwały – jeśli ofiary nie uda się doścignąć, drapieżnik z niej rezygnuje (gepard) – lub dłuższy, dążący do zmęczenia ofiary (wilk szary). W skrajnych wypadkach pościg może trwać wiele godzin lub nawet kilka dni, gdy drapieżca nie może osiągnąć dużej prędkości, ale jest bardziej wytrzymały niż ofiara (likaon pstry). Pościg może też być stosunkowo krótki, po podejściu ofiary (lew afrykański). W skrajnych przypadkach oznacza to polowanie z zasadzki, np. zeskok z gałęzi (jaguar amerykański) lub wyskok spośród roślinności (szczupak). Zwierzęta polujące stadnie mogą stosować podział ról.

Pościg to nie jest jedyny sposób pozyskania ofiary. Niektóre drapieżniki budują różnego rodzaju pułapki – sieci (wielepająków), pułapki ziemne (larwymrówkolwowatych). Inne obezwładniają ofiarę uderzeniem języka (żaby,kameleony) lubparzydełek (parzydełkowce). Niektóre przywabiają ofiary wabikiem, udającym potencjalną ofiarę, lub świecącym wyrostkiem (żabnica). Drapieżca obezwładnia ofiarę siłą, gryząc ją (powodując wykrwawienie) lub dusząc, albo przy użyciujadu.

Drapieżnictwem jest też zgryzanie ciał zwierząt osiadłych, np.gąbek, mimo że technicznie jest identyczne zroślinożernością.

Istnieją zwierzęta, które odfiltrowują pokarm zzawiesinywodnej (fiszbinowce) lubmułu (rureczniki). Ich pokarmem stają się wtedy zarówno organizmy zwierzęce, jak i roślinne,bakterie orazdetrytus. Takiego odżywiania formalnie nie zalicza się do drapieżnictwa.

Mechanizmy obronne u ofiar

[edytuj |edytuj kod]

Ofiary potrafią bronić się przed atakiem drapieżników m.in. ucieczką (mysz,zając,antylopa) w momencie ataku lub unikaniem miejsca i czasu, w których drapieżniki są najbardziej aktywne (migracje dobowe organizmówzooplanktonowych). Inne stają się niedostępne dla drapieżnika, wytwarzając różnego rodzajupancerze (małże,ślimaki,skorupiaki,żółwie,chruściki domkowe) lub chowając się w kryjówki, bądź wytwarzając wyrostki (rogi,poroże,kolce itp.), utrudniające manipulację lub połknięcie przez drapieżnika (jeż,rozwielitka). Niektóre organizmy wytwarzają takie zabezpieczenia tylko w okresie zwiększonej presji drapieżników, co jest nazywanecyklomorfozą. Ukrywanie się jest ułatwiane przez różne strategiekamuflażu, w tymmimetyzm, polegający na upodabnianiu się do elementów otoczenia, np. przez przybieranieubarwienia ochronnego. Jeszcze inne starają się odstraszyć wroga substancjami chemicznymi (tchórz,skunks),żądłem (błonkówki) lub samą informacją (także informacją fałszywą) o zawieraniutoksycznej substancji, zawartą w krzykliwej barwie ciała (salamandra plamista). W zależności od szczególnych uwarunkowań strategią obronną może być życie w rozproszeniu lub tworzenie stad.

Wybór ofiar przez drapieżniki

[edytuj |edytuj kod]

Drapieżcy mogą polować na różne ofiary (polifagia) lub tylko na jeden ich gatunek (monofagia). Polifagi często wykazująoportunizm, tzn. polują na ten gatunek potencjalnych ofiar, który jest w danym momencie najłatwiejszy do zdobycia (najpospolitszy i najsłabszy). U typowych drapieżników, takich jak np. lew, udane jest tylko jedno na 5-10 polowań. Dzieje się tak, gdyż ich ofiarą z reguły padają osobniki młode, młode niedoświadczonych matek, osobniki stare, chore (np.zapasożycone, z kolcem w nodze itp).

Wpływ drapieżników na liczebność populacji ofiar

[edytuj |edytuj kod]
Wykres zmian liczebności populacji w relacjidrapieżnik-ofiara
(zob.równanie Lotki-Volterry)

Najsilniejsza zależność między liczebnościąpopulacji ofiar a liczebnością populacji drapieżników występuje w przypadku drapieżników monofagicznych bytujących w zubożonych gatunkowo środowiskach, takich jakkrąg polarny lubpustynia. Drapieżnik występujący w nadmiarze (w stosunku do pojemnościekosystemu) silnie przetrzebia populację ofiar, w efekcie ich liczba silnie spada. Nie mogąc znaleźć pokarmu, drapieżniki zdychają z głodu i po pewnym czasie ich liczba również spada. To z kolei pozwala się odbudować, zwykle też bardziej płodnej, populacji ofiar. Charakterystyczne jest, że szczyt liczebności drapieżnika występuje nieco później niż szczyt liczebności ofiary. Dzieje się tak, gdyż dopiero dojrzałe dzieci drapieżnika będą mogły skonsumować „nadmiar” swoich ofiar. Przykładem powyższych zależności mogą być stosunki pomiędzylisem polarnym azającem polarnym. WPolsce podobne korelacje występują pomiędzy liczebnościąsów a liczebnością myszy inornic. Powyższą zależność przedstawiono na wykresie obok. W ujęciu matematycznym zależności te ujmujerównanie Lotki-Volterry.

W środowiskach bardziej zróżnicowanych gatunkowo – gdzie występuje dobrze rozbudowana siećłańcuchów pokarmowych – nie ma takich gwałtownych wahań liczebności (najwyżej miejscowo). Drapieżnik zaprzestaje polowań na osobniki przerzedzonej populacji. Nie robi tego świadomie, po prostu częściej w jego zasięguwzroku (węchu) pojawiają się osobniki innego gatunku. Ich dostępność reguluje przypadek, a ten zależy od liczebności populacji potencjalnych ofiar.

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. drapieżnictwo, [w:]Encyklopedia PWN [online],Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2020-11-09] .
  2. Charles J. Krebs: Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczenia i liczebności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997.ISBN 83-01-14047-X.
  3. Ekologia biocenoz. W: Przemysław Trojan: Ekologia ogólna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.ISBN 83-01-02275-2.
  4. January Weiner: Życie i ewolucja biosfery. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003.ISBN 83-01-14047-X.
  5. Andrzej Kołodziejczyk: Encyklopedia: Biologia. Spojrzenie na życie i biosferę > Oddziaływania międzygatunkowe. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 131–136.ISBN 83-01-13767-3.

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
Zobacz hasłodrapieżnictwo w Wikisłowniku
Zależności międzygatunkowe
Oddziaływania antagonistyczne
Oddziaływania nieantagonistyczne
Kontrola autorytatywna (uśmiercenie):
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Drapieżnictwo&oldid=76217715
Kategorie:
Ukryta kategoria:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp