Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Delaware

Na mapach:39,0°N 75,5°W/39,000000 -75,500000
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy amerykańskiego stanu. Zobacz też:inne znaczenia.
Delaware
State of Delaware
stan
1. stan od 7 grudnia 1787
PieczęćFlaga
PieczęćFlaga
Dewiza:Liberty and Independence
Państwo

 Stany Zjednoczone

Stolica

Dover

KodISO 3166-2

US-DE

Gubernator

John Carney Jr. (D)

Powierzchnia

6446 km²[1]

Populacja (2017)
• liczba ludności


961 939[2]

• gęstość

179 os./km²

Strefa czasowa

UTC-05:00
UTC-04:00

Języki urzędowe

angielski

Położenie na mapie USA
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Delaware (wymowa:/ˈdɛləwɛər/) –stan na wschodnim wybrzeżuStanów Zjednoczonych, w regionieStanów Środkowoatlantyckich, naNizinie Atlantyckiej, nad zatokąDelaware. Na zachodzie i południu graniczy ze stanemMaryland, na północy ze stanemPensylwania, a na północnym wschodzie zNew Jersey. Jeden ztrzynastu stanów pierwotnych. Leży na obszarze Niziny Nadbrzeżnej i obokFlorydy jest najniżej położonym stanem Stanów Zjednoczonych. Nazwa stanu pochodzi odThomasa Westa, 3. barona De La Warr(inne języki) (1576- 1618)[3], angielskiego arystokraty i pierwszego gubernatora kolonialnego stanuWirginia[4].

Delaware znajduje się w północno-wschodniej części półwyspuDelmarva. Jest drugim od końca (poRhode Island) co do wielkości, szóstym od końca pod względem zaludnienia i szóstym pod względem gęstości zaludnienia stanem Stanów Zjednoczonych. Delaware dzieli się natrzy hrabstwa:New Castle,Kent iSussex. W hrabstwach Sussex i Kent największą rolę w gospodarce odgrywarolnictwo, natomiast w New Castle –przemysł.

Przed przybyciem Europejczyków w XVI w. Delaware był zamieszkany przez plemionaLenni Lenape (na północy) iNanticoke (na południu). W 1631 r. przybyli tu pierwsi Europejczycy, którymi byliHolendrzy. Zamieszkiwali obszar położony w pobliżu dzisiejszego miastaLewes, który został przyłączony dokolonii Zwaanendael.

Duża część ziem uprawnych leży poniżej 18 m n.p.m. Na południu tereny bardziej piaszczyste i mniej urodzajne.

Delaware był pierwszym stanem, który ratyfikowałKonstytucję Stanów Zjednoczonych, stąd przydomek:First State. Jest bardzo popularnym stanem do rejestrowania spółek ze względu na rozwinięte prawodawstwo w zakresieładu korporacyjnego i praw akcjonariuszy[5].

Historia

[edytuj |edytuj kod]
  • 1609 – na teren zajmowany dzisiaj przez stan dotarła ekspedycjaHenry’ego Hudsona, angielskiego żeglarza i odkrywcy
  • po 1638 – powstało pierwsze osiedle (zbudowane przezSzwedów) – Fort Christine (obecnie Wilmington)
  • 1655 – kolonia przeszła na własnośćHolendrów zNowego Amsterdamu (dziś Nowy Jork)
  • 1664 – obszar Delaware został przyłączony doProwincji Pensylwanii (kolonia stała się własnością Wielkiej Brytanii)
  • 1703 – kolonia Delaware otrzymała ograniczoną autonomię
  • 1776 – kolonia uzyskała niepodległość
  • 1787 – na terenie Delaware został wprowadzony zakaz sprowadzania czarnoskórych niewolników
  • 7 grudnia 1787 – zgromadzenie stanowe ratyfikowało Konstytucję Stanów Zjednoczonych (kolonia stała się pierwszym stanem Stanów Zjednoczonych)
  • 1861–1865 –wojna secesyjna. Mimo że był tostan niewolniczy, Delaware walczył po stronieUnii
  • 2021 –Joe Biden został wybrany pierwszymPrezydentem Stanów Zjednoczonych ze stanu Delaware

Etymologia

[edytuj |edytuj kod]

Pochodzi od nazwiskaThomasa Westa, barona De La Warr, pierwszego gubernatoraKompanii Wirginijskiej. Początkowo nazwano tak rzekę, później nazwę nadano zamieszkującemu te tereny plemieniu Indian[6].

Geografia

[edytuj |edytuj kod]
 Osobne artykuły:Linia Transpółwyspowa, Linia Masona-DixonaKlin (Delaware).
Mapa stanu Delaware
Diagram dwunastomilowego łuku, linii Mason-Dixon i „klinu”. Niebieskie i białe obszary znajdują się w całości w stanie Delaware, oprócz małego skrawka terenu na zachodnim skraju niebieskiego kola, należącego do stanu Maryland.
Staw Blackbird znajdujący się na terenie lasu stanowego Blackbird, w hrabstwie New Castle

Delaware jest drugim od końca pod względem wielkości stanemStanów Zjednoczonych – jego długość wynosi 154 km, natomiast szerokość od 14 do 56 km, co daje powierzchnię 5060 km².

Granice Delaware są wyznaczone przez granicę ze stanemPensylwania od północy,rzekę Delaware iOcean Atlantycki od wschodu, a od zachodu i południa przez stanMaryland. Niewielkie obszary stanu są też usytuowane za wschodnią stronąestuarium rzeki Delaware, i te obszary graniczą na lądzie zNew Jersey. Określenie północnej granicy stanu jest nietypowe. Większość z niego to łuk o okręgu o promieniu 12 mil (19,3 km) i środku w kopule budynku sądu wNew Castle i jest znany jakoTwelve Mile Circle. Jest to jedyna zaokrąglona granica międzystanowa w Stanach Zjednoczonych.

Granica ta rozciąga się od brzegu stanu New Jersey, po czym biegniełukiem o długości 19 km wzdłuż rzeki Delaware. W pobliżu doliny, w sąsiedztwie stanu Maryland, granica zmierza na zachód. Około kilometr dalej granica ta kieruje się na południe. W pobliżu drogi międzystanowejU.S. Route 50 granica kieruje się na wschód, do wybrzeża Oceanu Atlantyckiego w mieścieOcean City.Klin o powierzchni 3 km², leżący w północno-zachodniej części stanu Delaware, przy zbiegu granic stanów Maryland i Pensylwania, na skutek problemów wiążących się z osiemnastowiecznymi technikami pomiarowymi stał się przedmiotem ciągnącego się przez wiele lat sporu pomiędzy otaczającymi go stanami, rozstrzygniętego na korzyść Delaware dopiero w 1921 roku.

Stan Delaware, razem zhrabstwami wschodniego wybrzeża należącymi do Maryland i dwoma hrabstwamiWirginii, tworząPółwysep Delmarva, który rozciąga się wzdłużOceanu Atlantyckiego.

Topografia

[edytuj |edytuj kod]

Ukształtowanie powierzchni stanu Delaware ma charakter równinny. Stan ten posiada najniższą średnią wysokość ze wszystkich stanów USA[7]. Jego najwyższym wzniesieniem jestEbright Azimuth, znajdujący się w pobliżu szkołyConcord High School – jego wysokość wynosi 137 m n.p.m.[7] W północnym krańcu Delaware znajduje się płaskowyżPiedmont, charakteryzujący się pofałdowanym terenem oraz licznymi wzgórzami. Resztę obszaru Delaware zajmujeNizina Atlantycka charakteryzująca się płaskim, piaszczystym i, w niektórych miejscach, bagnistym terenem[8]. Granica między Piedmontem a Niziną Atlantycką biegnie wzdłuż drogi stanowejDelaware Route 2 biegnącej między miastamiNewark iWilmington. Wzdłuż zachodniej granicy Delaware biegnie grzbiet o wysokości od 23 do 24 metrów, który oddzieladorzeczarzeki Delaware od wschodu i zatokiChesapeake.

Klimat

[edytuj |edytuj kod]

Delaware znajduje się w strefie przejściowej międzywilgotnym klimatem subtropikalnym iklimatem kontynentalnym. Pomimo niewielkich rozmiarów (ok. 160 km długości z północy na południe) istnieją znaczne różnice w średniej temperaturze oraz opadach śniegu między hrabstwamiSussex iNew Castle. W południowej części stanu panuje łagodniejszy klimat i dłuższy okres wegetacyjny niż w jego północnej części. Najwyższa temperatura powietrza w Delaware, zanotowana 21 lipca 1930 r. wMillsboro, wynosiła 43 °C. Najniższa temperatura, zanotowana 17 stycznia 1893 r. również w Millsboro, wynosiła –27 °C.

Środowisko

[edytuj |edytuj kod]

Przyroda stanu Delaware jest dosyć zróżnicowana. Hrabstwo New Castle jest porośnięte przezlasy nadbrzeżne północno-wschodnich Stanów Zjednoczonych (składające się głównie zlasów mieszanych) oraz mieszane lasydębowe, typowe dla tej części Stanów Zjednoczonych[9]. Hrabstwa Sussex i Kent są porośnięte przezśrodkowoatlantyckie lasy nadbrzeżne, składające się zlasów iglastych[9].Park stanowy Trap Pond jest jednym z najbardziej wysuniętych na północ miejsc w USA, gdzie rosnącypryśniki błotne.

Zarządzanie środowiskiem

[edytuj |edytuj kod]

Stan Delaware zapewniasubwencję w celuodtworzenia środowiska skażonego przezodpady[10].

Miejscowości

[edytuj |edytuj kod]
Największe miasta w stanie Delaware, powyżej 5000 mieszkańców (2022)[11]

Na terenie stanu Delaware znajduje się 57 miast (city lubtown) i wsi (village), w tym 6 o liczbie ludności przekraczającej 10 000 mieszkańców, a 33 powyżej 1000 mieszkańców (2022 r.). Lista[11]:

Demografia

[edytuj |edytuj kod]

Spis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan Delaware liczy 897 934 mieszkańców, co oznacza wzrost o 114 338 (14,6%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,7% populacji, 21,3% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 18,1% to osoby mające 65 i więcej lat. 51,6% ludności stanu stanowią kobiety[12].

Rasy i pochodzenie

[edytuj |edytuj kod]

Według spisu z 2010 roku, 69,7% mieszkańców stanowiła ludność biała (62,3% nie liczącLatynosów), 22,8% toAfroamerykanie, 4,1% toAzjaci, 2,6% miało rasę mieszaną, 0,6% tordzenna ludność Ameryki, 0,1% toHawajczycy i mieszkańcy innych wyspPacyfiku. Latynosi stanowią 9,3% ludności stanu[12].

Największe grupy stanowią osoby pochodzeniairlandzkiego (18,8%),niemieckiego (16,5%),angielskiego (12,7%),włoskiego (10,2%) ipolskiego (5,2%). Istnieją także duże grupy (ponad 10 tys.):Meksykanów,Szkotów, Portorykańczyków,Francuzów,Hindusów,Holendrów,Walijczyków i Afrykańczyków[13][14].

Język

[edytuj |edytuj kod]

Najpowszechniej używanymi językami są[15]:

Religia

[edytuj |edytuj kod]

Dane z 2014 r.[16]:

Podział administracyjny

[edytuj |edytuj kod]

Stan podzielony jest na trzyhrabstwa.

NazwaRok założeniaStolicaLiczba ludności[kiedy?]Powierzchnia (km²)Pochodzenie nazwy
Kent1680Dover126 6971103hrabstwoKent (Anglia)
New Castle1664Wilmington500 2651528miastoNew Castle
Hrabstwo Sussex1680Georgetown156 6382429hrabstwoSussex (Anglia)
Łącznie783 6005061

Uczelnie

[edytuj |edytuj kod]

Inne informacje

[edytuj |edytuj kod]
  • Klimat: umiarkowany ciepły, na pograniczu z podzwrotnikowym morskim; opady roczne ok. 1140 mm, średnia dobowa temperatura powietrza (na północy stanu) od 30 st.C w lipcu do -5 st.C w zimie.
  • Główne rzeki:Delaware,Brandywine Creek,Christina
  • Liczba parków stanowych: 13
  • Dewiza:Liberty and Independence („Wolność i niepodległość”)
  • Symbole:kurak błękitny,ostrokrzew amerykański, kwiatbrzoskwini
  • Przemysł i bogactwa naturalne:
    • chemiczny (barwniki, nylon, wyroby petrochemiczne)
    • rolnictwo: hodowla drobiu, uprawa soi, kukurydzy, fasoli i szparagów
    • turystyka (liczne zabytki)
    • kanałChesapeake & Delaware Canal – główna arteria komunikacyjna, dostępna nawet dla statków oceanicznych

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. State Area Measurements and Internal Point Coordinates. U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-06]. (ang.).
  2. U.S. Census Bureau QuickFacts: Delaware [online], www.census.gov [dostęp 2018-01-04] (ang.).
  3. Thomas West, 3rd Baron De La Warr. [dostęp 2024-12-25].
  4. ''Delaware'', Online Etymology Dictionary.
  5. Scott Kupor: Tajemnice San Hill Road. Zasady rządzące rynkiem venture capital. Warszawa: Wydawnictwo MT Biznes, 2020, s. 199.ISBN 978-83-8087-879-2.
  6. Władysław Kopaliński „Drugi kot w worku – czyli z dziejów nazw i rzeczy”, s. 115, KAW Warszawa 1987,ISBN 83-03-02492-2.
  7. ab„Elevations and Distances in the United States”,United States Geological Survey.
  8. A Summary of the Geologic History of Delaware, Delaware Geological Survey.
  9. abOlson, D.M, E. Dinerstein et al. (2001).„Terrestrial Ecoregions of the World: A New Map of Life on Earth”.BioScience51 (11): s. 933–938. doi:10.1641/0006-3568(2001)051[0933:TEOTWA 2.0.CO;2.ISSN0006-3568.
  10. Montgomery, Jeff (May 14, 2011).„Cleaning up contamination”.The News JournalThe News Journal(New Castle, Delaware: Gannett). DelawareOnline.
  11. abCity and Town Population Totals: 2020-2022. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-06-11]. (ang.).
  12. abU.S. Census Bureau QuickFacts: Delaware; UNITED STATES [online], www.census.gov [dostęp 2019-01-20] (ang.).
  13. U.S. CensusU.S.C. Bureau U.S. CensusU.S.C.,American FactFinder – Results [online], factfinder.census.gov [dostęp 2019-01-20] [zarchiwizowane zadresu 2018-07-14] (ang.).
  14. Ancestry in Delaware (State) [online], statisticalatlas.com [dostęp 2019-01-20] .
  15. Data Center Results [online], apps.mla.org [dostęp 2019-01-20] .
  16. Adults in Delaware. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-14].
  17. State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-14].
Hrabstwa w stanie Delaware

Flaga Delaware

Podział administracyjny Stanów Zjednoczonych
Stany
Dystrykt federalny
Terytoria zależne
Nieinkorporowaneterytoria stowarzyszone
Nieinkorporowaneterytoria zorganizowane
Nieinkorporowaneterytoria niezorganizowane
Inkorporowane terytorium niezorganizowane:

Flaga Stanów Zjednoczonych

PolitykaDelaware
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Delaware&oldid=77462373
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp