MapaPoloniae et Ungariae z 1554 z zaznaczonymi Czerkasami pod nazwąCzerkasi
Roku 1662 w mieście i w futorach mieszkało 1000 rodzin kozackich wolnych, które władzy starostów, a tym samym Rzplitej ulegać nie chciały. W zamku była katolicka kaplica. Mikołaj Potocki roku 1643 naznaczył w Czerkasach miejsce na kościół i klasztor XX. Dominikanów. Fundacya jego dla wojen nie przyszła do skutku. Do starostwa należały 3 miasta i 18 wsi. KsiążęHieronim Sanguszko, wojewoda Wołyński był w 1765 r. Czerkaskim starostą. Przynosiło mu 130 000 złp. dochodu. Dwór starosty był w pięknem miejscu nadDnieprem. Kozacy, jak wiemy z początku nie mieli żadnej organizacyi, nawet stałego przytułku. Stefan Batory r. 1578 dał im zaBohusławiemTrechtymirów z przyległościami, zamek zaś oddał na skład broni i pomieszczenie starszyzny. Odtąc miéć zaczęli hetmanów, oboźnego i pisarza, i obowiązani byli dawać 6000 ludzi regestrowych na służbę Rzplitej.Bohdan Różyński był ich hetmanem. (...)[3]
W dniu 22 maja 1593 roku podczaspowstania Kosińskiego zamek starosty Aleksandra Wiśniowieckiego obległy oddziały powstańcze, jednakże szybkie przeciwuderzenie wyprowadzonej z zamku jazdyrozgromiło Kozaków i doprowadziło do śmierci Kosińskiego i upadku powstania.
Podczas okupacji hitlerowskiej, 12 października 1941 roku Niemcy utworzyligetto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 7000 osób. W grudniu 1941 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali. Sprawcami zbrodni było Einsatzkommando 5[10].
W 1943 roku Czerkasy były ważnym punktem łączności dla wojsk niemieckich (w mieście znajdował się jeden z czterech mostów kolejowych prowadzących przezDniepr, miał on znaczenie strategiczne). Gdywojska radzieckie zbliżyły się do miasta, most został częściowo zniszczony. W wyniku działań porucznika 7. Brygady Kolejowej Armii Czerwonej most został uratowany przed całkowitym zniszczeniem, a następnie odbudowany[11].
14 grudnia 1943 roku miasto zostało wyzwolone przez oddziały254 Dywizji Strzeleckiej we współpracy z innymi oddziałami Armii Czerwonej[12].
Odbudowa miasta rozpoczęła się po zakończeniu walk i była kontynuowana podczas czwartego planu pięcioletniego (1946–1950)[13]. Od 1954 miasto było stolicą obwodu.
W 1991 wraz z ogłoszeniem niepodległościUkrainy, miasto znalazło się automatycznie wgranicach Ukrainy.
W Czerkasach zawsze dominowała ludnośćprawosławna. Ze spisu powszechnego z 1765 wynika, że w tym czasie w Czerkasach były 3 cerkwie i 2 monastyry, żydowska bóżnica i przyzamkowa kaplica katolicka ufundowana w 1673 r. przezMichała Potockiego, nad którą opiekę sprawowała parafia moszneńska. Z danych ze spisu z 1910 r. wynika, że na ogólną liczbę 39 000 mieszkańcówrzymscy katolicy byli czwartą, po prawosławnych,staroobrzędowcach iżydach grupą wierzących, liczącą 300 osób[15].
W 1997 biskup kijowsko-żytomierskiJan Purwiński erygował rzymskokatolicką parafię pw. Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie w Czerkasach. Do parafii tej należało pod koniec 2012 r. ok. 200 osób[15].
↑P. Kenez,Red Advance, White Defeat. Civil War in South Russia 1919-1920, New Academia Publishing, Washington DC 2004,ISBN 0-9744934-5-7, s. 155–157.
↑Черкассы // Украинская Советская Энциклопедия. том 12. Киев, «Украинская Советская энциклопедия», 1985. стр.206-207.
↑Geoffrey P.G.P.MegargeeGeoffrey P.G.P. (red.),Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1592.
↑П. А. Кабанов. Стальные перегоны. М., Воениздат, 1973. стр.215–216.
↑Черкасская стрелковая дивизия // Советская военная энциклопедия. / ред. Н. В. Огарков. том 8. М., Воениздат, 1980. стр.451–452.
↑Черкассы // Большая Советская Энциклопедия. / редколл., гл. ред. Б. А. Введенский. 2-е изд. том 47. М., Государственное научное издательство «Большая Советская энциклопедия», 1957. стр.150.
↑abcSewastopol i Republika Autonomiczna Krymu zostały jednostronnie inkorporowane do Rosji w 2014 roku; na arenie międzynarodowej są uznawane za część Ukrainy.
