Cyrkulacja termohalinowa,południkowa cyrkulacja wymienna,MOC (odang.meridional overturning circulation), globalny pas transmisyjny – globalna cyrkulacja wód oceanów spowodowana zmianamigęstości wody morskiej w zależności odzasolenia i temperatury (zob.charakterystyka wód Oceanu Spokojnego,temperatura i zasolenie wód Oceanu Atlantyckiego). Na kierunkiprądów oceanicznych wpływają również inne czynniki:ruch obrotowy Ziemi,zjawiska pływowe, globalnacyrkulacja powietrza.
Przymiotniktermohalinowy pochodzi od greckich członówtermo-, odnoszącego się do temperatury, i-halin, odnoszącego się do zawartości soli – czynników, które wspólnie określają gęstość wody morskiej.
Cyrkulacja powierzchniowa wywoływana przez wiatr ma składową północną po zachodniej stronie oceanów. Na przykładPrąd Zatokowy (Golfsztrom) płynie od okolicrównika do północnegoAtlantyku, gdzie w okolicachLabradoru iGrenlandii oziębia się i opada tworzącpółnocnoatlantyckie wody głębinowe (ang.North Atlantic Deep Water, skrót NADW). Potem ten prąd płynie blisko dna oceanu (prądy głębinowe,prądy przydenne) na południe i pojawia się po kilkuset latach w północno-wschodnimPacyfiku. Zachodzi tu intensywnyupwelling, a następnie silnie ogrzane wody powierzchniowe kierują się na zachód (zob.Prąd Północnorównikowy,Prąd Południoworównikowy).
Ta globalna cyrkulacja oceanu jest związana z wymianą energii pomiędzytropikami iobszarami okołobiegunowymi. Małe zmiany właściwości cyrkulacji termohalinowej mogą powodować dużezmiany klimatu ze względu na dużąpojemność cieplną oceanu. Skale czasowe tych zmian są zróżnicowane (zob.oscylacja północnoatlantycka,oscylacja południowa,El Niño,La Niña); osiągają rząd tysiąca lat. Wody cyrkulacji termohalinowej charakteryzuje się na podstawie ich zasolenia, temperatury, ilości tlenu i innych czynników. Mają one bardzo dobrze określone właściwościfizykochemiczne.
W raporcie[1] oceniono, że cyrkulacja MOC osłabła w drugiej połowie XX wieku. Autorzy zauważyli, że transport na południe na głębokościach od 100–600 m zwiększył się z 13Sv w 1957 do 23 Sv w 2004, a południowy transport na głębokościach 3-5 km zmniejszył się od 15 Sv do 7 Sv. Transport na północy pozostał bez zmian. W sumie wypadkowy transport ciepła zmniejszył się o 30%. Północny transport ciepła wpływa na umiarkowany klimat w Europie, więc wyniki prac były szeroko komentowane, zwłaszcza w kontekście możliwości całkowitego ustania atlantyckiej MOC. Ta hipoteza została w 1985 zaproponowana przezWallace Broeckera(inne języki) zLamont–Doherty Earth Observatory(inne języki), który zwrócił uwagę na relację pomiędzyzlodowaceniami i oceanicznym pasem transmisyjnym.
| badanie | |
|---|---|
| przyczyny | |
| opinie i reakcje | |
| polityka |
