Odkryto 30izotopów cynku z przedziału mas 54–83, z czego trwałe są izotopy64Zn,66Zn,67Zn,68Zn i70Zn[7].
Stopy cynku, np.mosiądz, znano już przed 1500 rokiem p.n.e. Czysty cynk produkowano wIndiach w średniowieczu, skąd był importowany doEuropy w XVII wieku.
W produktach żywnościowych duże ilości związków cynku znajdują się wostrygach, chudym mięsie,drobiu irybach. Dostarczają go równieżkasze ichleb pełnoziarnisty[10].
Cynk na skalę przemysłową otrzymuje się metodąpirometalurgiczną bądźhydrometalurgiczną. Proces pirometalurgiczny polega zazwyczaj naprażeniu spiekającym koncentratów zawierającychsiarczek cynku, a następnie redukcji otrzymanego w wyniku prażeniatlenku cynku w piecach szybowych specjalnej konstrukcji, wyposażonych w kondensator do szybkiego skraplania powstających par cynku. Dawniej proces ten prowadzono najczęściej w tzw. muflach poziomych. W procesie hydrometalurgicznym koncentrat poddaje sięługowaniu roztworemkwasu siarkowego, otrzymany roztwórsiarczanu cynku oczyszcza się i wydziela z niego metaliczny cynk drogąelektrolizy. Następnie okresowo zdziera się cynk zkatod, przetapia i odlewa w tzw.gąski.
Cynk metaliczny jest błękitnobiałym, kruchym metalem. Na powietrzu ulega podobnej jakaluminiumpasywacji. Cynk jest bardzo reaktywny zarówno wśrodowisku kwasowym, jak i zasadowym, nie reaguje natomiast z wodą w warunkach obojętnych.
Szeroko stosowanym związkiem cynku jest jegotlenek ZnO (biel cynkowa), który jest wykorzystywany jako dodatek dofarb ilakierów oraz jako wypełniacz i stabilizatorgumy itworzyw sztucznych.
ZnSO4 • 7H2O
Siarczan cynku znajduje zastosowanie w przemyśle włókienniczym, zapałczanym i medycynie oraz jako środekflotacyjny[11].
Dzięki właściwościom przeciwzapalnym i bakteriobójczym związki cynku stosowane są w medycynie i kosmetologii, np. jako składniki środków dermatologicznych[11].
Cynk jest jednym z niezbędnychmikroelementów – fakt ten został potwierdzony dopiero w 1957 roku. Jest obecny w centrach aktywnych wielu (około 200)enzymów uczestniczących w różnych procesach, w tym w przemianach metabolicznych. Ponadto wieleczynników transkrypcyjnych, białek regulatorowych i innych typów białek wiążących DNA zawiera tzw.palce cynkowe. W związku z tym cynk ma wpływ na wszystkie podstawowe procesy życiowe. Bierze udział między innymi wmineralizacji kości, gojeniu się ran, wpływa na pracęukładu odpornościowego, prawidłowe wydzielanieinsuliny przeztrzustkę oraz na stężeniewitaminy A icholesterolu. Ma swój udział w regulacjiciśnienia krwi i rytmuserca. Jest też niezbędny przy syntezie związków regulujących wzrost i rozwójroślin. Cynk zwiększa produkcję plemników.
Jego minimalne dzienne spożycie wynosi 5 mg, zalecane 15–20 mg. Wchłanianie z przewodu pokarmowego kształtuje się na poziomie 10–40% i zachodzi głównie wjelicie cienkim. Wchłanianie z pokarmu jest regulowane hormonalnie i zależy od zapotrzebowania (zwiększa się w stanach niedoboru).Białka zwierzęce ikwas cytrynowy ułatwiają absorpcję cynku, natomiastżelazo imiedź utrudniają ją.
Niedobór cynku powodujeniedokrwistość, spowolnienie tempa wzrostu, wady wrodzone, złe gojenie się ran,łuszczycopodobne zmiany skórne, zapalenia skóry i utratę owłosienia, złą tolerancjęglukozy, biegunki, utratę apetytu. U dorosłych mogą również wystąpić:kurza ślepota, zmniejszenie odporności, zaburzenia wgrasicy iwęzłach chłonnych, zaburzenia smaku i węchu (ocenia się, że przyczyną ok. 25% objawów zaburzeń smaku i węchu jest niedobór cynku). Może sprzyjaćmiażdżycy tętnic, ponieważ zmniejsza odporność komórek na uszkodzenia. U dzieci niedobór cynku sprawia, że są niższe niż rówieśnicy i gorzej się rozwijają umysłowo. Najwyższy wskaźnik niedoboru tego pierwiastka wynoszący 54% odnotowano wDemokratycznej Republice Konga[13].
Część badań wskazuje, że podawanie cynku może zmniejszać natężenie objawów u dzieci zADHD mających niedobory tego pierwiastka. Rola suplementacji cynku w tej chorobie nie jest jednak potwierdzona i wymaga dalszych badań[14].
Niedobór pierwiastka u roślin powodujechlorozę i karlenie liści.
Regularne zażywanie niektórych farmaceutyków, w tympigułek antykoncepcyjnych, oraz piciealkoholu powoduje obniżenie poziomu cynku w organizmie człowieka.
↑ Duże różnice w składzie izotopowym tego pierwiastka w źródłach naturalnych nie pozwalają na podanie wartości masy atomowej z większą dokładnością. Zob.Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.
↑Ryszard Szepke: 1000 słów o atomie i technice jądrowej. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1982.ISBN 83-11-06723-6. (pol.). Brak numerów stron w książce
↑HannahH.RitchieHannahH.,MaxM.RoserMaxM.,Micronutrient Deficiency, „Our World in Data”, 11 sierpnia 2017 [dostęp 2020-09-20].
↑Klaus W.K.W.LangeKlaus W.K.W. i inni,The Role of Nutritional Supplements in the Treatment of ADHD: What the Evidence Says, „Current Psychiatry Reports”, 19 (8), 2017,DOI: 10.1007/s11920-017-0762-1(ang.).
