 | |||
| Data i miejsce urodzenia | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||
| Zawód, zajęcie | żeglarz | ||
| |||
.jpg)
Cornelis de Houtman (ur.2 kwietnia1565 wGoudzie, wHolandii, zm. w sierpniu1599 wAceh, naSumatrze, wIndonezji) –holenderskiżeglarz i odkrywca. Przewodził pierwszej holenderskiej ekspedycji handlowej do Indonezji (tzw. „Eerste Schipvaart”), przełamującportugalskimonopol na handel z Indiami Wschodnimi. BratFryderyka de Houtmana.
W 1592 Cornelis de Houtman wraz z bratem Fryderykiem został wysłany przez kupcówamsterdamskich doLizbony, by zdobyć informacje na temat portugalskiego handlu przyprawami. Bracia zostali aresztowani przez Portugalczyków za próbę kradzieży map z drogami żeglugi do Indii Wschodnich. Nie udało im się uzyskać żadnych nowych informacji – potwierdzili tylko to, co Holendrzy już wiedzieli. Po uwolnieniu w 1595 powrócili do Amsterdamu.
W tym samym czasie do Amsterdamu wrócił zGoaJan Huygen van Linschoten, który skopiował, a następnie opublikował portugalskie tajneportolany (mapy nawigacyjne) oraz informacje o trasie morskiej do Indii wokółPrzylądka Dobrej Nadziei i o warunkach żeglugi naOceanie Indyjskim, opisując szczegółowo przebiegprądów morskich, rozmieszczenie głębin imielizn, układy wiatrów, porymonsunów itd. Na podstawie informacji zdobytych przez de Houtmanów i van Linschotena kupcy amsterdamscy zorganizowali wyprawę doBantam, głównego portu obrotupieprzem w Indiach Wschodnich. W 1594 kupcy założyli Kompanię van Verre (hol.Compagnie van Verre), a 2 kwietnia 1595 Amsterdam opuściły cztery statki pod dowództwem Cornelisa de Houtmana:Amsterdam,Hollandia,Mauritius iDuyfken.
Żeglarze natrafili na trudności już na początku wyprawy. Wielu uczestników ekspedycji zachorowało naszkorbut z powodu niewystarczających racji żywnościowych i niedoboruwitaminy C. De Houtman zdecydował się zrobić przerwę i uzupełnić zapasy naMadagaskarze.Zatoka, w której kotwiczyły statki holenderskie, znana jest obecnie jako Cmentarz Holendrów (hol.Hollantsche Kerckhoff)[1]. W tym samym czasie De Houtman popadł w konflikt ze swoim asystentem Gerritem van Beuninghenem, którego uwięził[1]. Doprowadziło to do kilkumiesięcznego konfliktu z załogą. Po sześciomiesięcznym pobycie na Madagaskarze, zaleczeniu szkorbutu i zakończeniu konfliktu z załogą, statki ruszyły w dalszą drogę. Wyprawa dotarła do Banten w Indonezji 27 czerwca 1596. Z 249 członków załogi do Indonezji dotarło jedynie 100.
Wbrew oczekiwaniom Holendrzy nie zostali dobrze przyjęci przez lokalne władze. De Houtmanowi udało się założyć punkt handlowy, jednak z powodu wrogiego nastawienia tubylców (wskutek dwóch ataków zginęło ponad 10 członków załogi) Holendrzy zmuszeni byli się wycofać[1].
Następnie statki udały się naBali, gdzie de Houtman spotkał się z lokalnymkrólem. W lutym 1597 załoga otwarcie zbuntowała się przeciwko de Houtmanowi. Rada floty (reprezentanci oficerów oraz załóg wszystkich statków) zdecydowała o usunięciu de Houtmana. Uwolniony van Beuninhgen siłą zdobył kilka beczek ziarenek pieprzu[1].
Następnie Holendrzy udali się w drogę powrotną doEuropy, która była nie mniej ciężka niż dotychczasowa podróż – nękani przez jednostki portugalskie nie mogli uzupełnić zapasów przez całą drogę od Przylądka Dobrej Nadziei. Z 249 członków załogi do Amsterdamu powróciło 89.
Relację z wyprawy sporządził Willem Lodewycksz[2].
Pomimo totalnego fiaska wyprawy, ekspedycję tę widziano jako symboliczne zwycięstwo nad Portugalczykami – przełamanie portugalskiego monopolu na handel z Indiami Wschodnimi. Wyprawę tę można uznać za początek holenderskiejkolonizacji Indonezji. W ciągu kolejnych pięciu lat 65 holenderskich statków handlowych udało się na wschód.
W siedem miesięcy po powrocie do Amsterdamu bracia de Houtman wyruszyli na drugą wyprawę do Indii Wschodnich, zorganizowaną przez kupca De Moucherona. Przez Madagaskar iIndochiny dotarli na Sumatrę, gdzie wkrótce wybuchły walki pomiędzy Holendrami a wojskiemsułtana Acehu. Cornelis de Houtman zginął, a jego brat Fryderyk dostał się do niewoli. Negocjacje w sprawie uwolnienia Fryderyka nie powiodły się i flota holenderska zawróciła do Europy. W ciągu dwóch lat spędzonych w więzieniu Fryderyk de Houtman nauczył sięjęzyka malajskiego i poczynił wiele obserwacjiastronomicznych. Z niewoli został wypuszczony w sierpniu 1601, a do Amsterdamu powrócił w lipcu 1602.
1 lipca 1880 odsłonięto w Goudzie pomnik upamiętniający braci de Houtman. Z każdej z czterech stronobelisku znajdują siębrązowekadłuby statków. Napis na pomniku głosi:
Aan de gebroeders Cornelis en Frederik de Houtman
Inboorlingen en burgers van Gouda.
Als grondleggers van het verbond
van Nederland met Insulinde.
Het dankbare nageslacht.
co w wolnym tłumaczeniu na polski brzmi:
Braciom Cornelisowi i Fryderykowi de Houtman,
Synom i obywatelom Goudy,
którzy połączyli Holandię z Holenderskimi Indiami Wschodnimi.
Wdzięczni potomni.
