| Okres istnienia: 130 mln lat temu | |||
 Holotyp (MCMM-LH 6666) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| (bez rangi) | Carcharodontosauria | ||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | Concavenator | ||
| Gatunki | |||
| |||
| |||
Concavenator –rodzajteropoda z rodzinykarcharodontozaurów (Carcharodontosauridae) żyjącego wewczesnej kredzie na terenach współczesnejEuropy. Guzki obecne na kości łokciowej mogą stanowić miejsce przyczepu protopiór, co w razie potwierdzenia oznaczałoby, żeConcavenator jest najdalej spokrewnionym z ptakami ze znanych pierzastych teropodów.
Concavenator był stosunkowo dużym zwierzęciem – szkielet opisany przez Ortegę i in. należał do osobnika mierzącego około 6 m długości. Miał krótkie przednie kończyny – ich długość stanowiła 42% długości kończyn tylnych.Nadgarstek jest wydłużony, a pazury kończyn przednich – krótkie i masywne. Cechował się wydłużeniem dwóchwyrostków kolczystych jedenastego i dwunastegokręgu tułowiowego, tworzącymi ostro zakończoną strukturę przypominającą garb. U niektórych teropodów, takich jakspinozaury, występowały podobne twory, jednak u żadnego z nich nie były ograniczone do zaledwie dwóch kręgów, dlatego jego funkcja uConcavenator pozostaje niejasna. W pobliżu kręgów iśródstopia odnaleziono odciskiłusek, które występują w podobnej różnorodności kształtów, co u niektórych przedstawicieli grupyNeornithes, obejmującej wszystkie współczesneptaki. Nakości łokciowej znajdowała się seria niewielkich guzków, które według autorów stanowią miejsce przyczepu struktur odpowiadającychlotkom współczesnych ptaków[1]. Na kości nosowej znajdują się wgłębienia[2].
Według analizyfilogenetycznej przeprowadzonej przez Ortegę i współpracownikówConcavenator jestbazalnym przedstawicielem rodziny Carcharodontosauridae, bardziej zaawansowanym odeokarcharii isiostrzanym dla wszystkich pozostałych przedstawicieli tej rodziny. Autorzy sugerują, że zgrubienia na kości łokciowejConcavenator – podobne do występujących uptaków i innychmaniraptorów, takich jakwelociraptor – dowodzą obecności skórnych struktur niebędących łuskami, znajdujących się w podobnej pozycji, co lotki u ptaków, a tym samymhomologicznych z nimi[1]. Pióropodobne struktury odnaleziono również udinozaurów ptasiomiednicznychTianyulong[3] iPsittacosaurus[4] – jeśli byłyby one homologiczne z piórami ptaków, oznaczałoby to, że wszystkie dinozaury były pierwotnie pierzaste, natomiast jeśli wyewoluowały one niezależnie od ptasich piór, wówczasConcavenator byłby najdalej spokrewnionym z ptakami ze znanychpierzastych dinozaurów[1].
Foth, Tischlinger i Rauhut (2014) uznali jednak obecność pióropodobnych struktur uConcavenator za nieudowodnioną. Autorzy wskazują, że guzki, które miały być miejscem przyczepu pióropodobnych struktur, znajdują się na anterolateralnej (przednio-bocznej) powierzchni kości łokciowej, blisko miejsca styku kości łokciowej zkością promieniową; tymczasem u współczesnych ptaków oraz uwelociraptora guzki będące miejscem przyczepu lotek znajdują się na tylnej lub posterolateralnej (tylno-bocznej) powierzchni kości łokciowej. Autorzy uznają za bardziej prawdopodobne, że guzki na kości łokciowejConcavenator stanowiły miejsce przyczepuwięzadeł międzykostnych. W ocenie autorów nawet jeśli przyjąć, że uConcavenator występowały pióropodobne struktury, to z uwagi na fakt, że w zapisie kopalnym zachowały się tylko pośrednie i kontrowersyjne dowody ich obecności a nie one same, nie można nic powiedzieć na temat ich budowy – w tym na temat ich ewentualnego podobieństwa i/lub homologii z lotkami ptaków[5] Cuesta i in. (2015) w wyniku badań kości łokciowej wykazali, że guzki nie mogą być grzebieniem międzymięśniowym, lecz najprawdopodobniej miejscem przyczepu piór[6]. W 2018 roku wykazano, żeConcavenator ukazujesynapomorfię z karcharodontozaurami iallozauroidami[7].
Gatunek typowy rodzaju,Concavenator corcovatus, został opisany w 2010 roku przez Ortegę i współpracowników woparciu o niemal kompletny, bardzo dobrze zachowany szkielet (MCMM-LH 6666) odkryty w datowanych nabarrem osadach stanowiska typuKonservat-Lagerstätte w Las Hoyas whiszpańskiej prowincjiCuenca. Okaz znajdował się w wapieniu litograficznym, z odsłoniętą głównie prawą stroną ciała zwierzęcia. NazwaConcavenator pochodzi odłacińskiej nazwy prowincji Cuenca (Conca) oraz słowavenator („łowca”). Nazwa gatunkowacorcovatus odnosi się do przypominającej garb struktury tworzonej przez dwa kręgi przedkrzyżowe[1].
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
