 | |||
| Imię i nazwisko | Cole Albert Porter | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |||
| Data i miejsce śmierci | 15 października 1964 | ||
| Instrumenty | |||
| Gatunki | |||
| Zawód | kompozytor, autor piosenek | ||
| |||
Cole Albert Porter (ur. 9 czerwca 1891 wPeru wIndianie, zm. 15 października 1964 wSanta Monica) – amerykański kompozytor, twórcamusicali filmowych i scenicznych (Kiss me, Kate;Anything Goes;Paris), przedstawiciel wielkiej piątki kompozytorów tworzących zasady musicalu obowiązujące do końca pierwszej połowy XX wieku.
Urodził się w rodzinie milionerów. Jego dziadek, J.O. Cole, dorobił się fortuny na węglu. Rozpoczął edukację muzyczną w bardzo młodym wieku. Kiedy miał sześć lat, grał już na skrzypcach, w wieku ośmiu na fortepianie, dwa lata później, z pomocą matki (Kate) napisał pierwszą operetkęSong of the birds. Jednak surowy J.O. Cole widział swojego wnuka w roli prawnika, a nie muzyka, postanowił więc wysłać go na studia prawnicze. Po ukończeniuUniwersytetu Yale, gdzie był członkiem wielu organizacji i pisał piosenki dla klubów sportowych (niektóre z nich śpiewane są tam do dziś), młody Porter udał się naHarvard Law School, skąd po roku, ku niezadowoleniu swego wpływowego dziadka, przeniósł się do Harvard University Department of Music.
W 1916 naBroadwayu pojawiła się jego pierwsza produkcja, „See America First”. Okazała się ona jednak katastrofą i zdjęto ją po kilku tygodniach. Zrażony i podłamany niepowodzeniem Cole uciekł do Paryża, gdzie postanowił wieść wystawne życie na koszt swojego znienawidzonego dziadka.
W 1917 Stany Zjednoczone przystąpiły doI wojny światowej, a Cole Porter przebywał w Paryżu, pisząc piosenki i zabawiając nimi swoich przyjaciół. W tym samym roku udał się też w podróż po Europie, poznając wielu światowych artystów i intelektualistów, między innymiPabla Picassa iGertrude Stein. Istnieją wątpliwości co do tego, czy służył – jak sam twierdził – wLegii Cudzoziemskiej, choć figuruje on w wykazie jej żołnierzy, a jego portret jest wystawiony w muzeum tej jednostki (Musée de la Légion étrangère) wAubagne.
W 1918 w jego życiu nastąpił przełom. Na weselu przyjaciół poznał Lindę Lee Thomas, bogatą rozwódkę uważaną za „najpiękniejszą kobietę Paryża”. Wspólne zamiłowanie do podróży, luksusu, muzyki i sztuki stworzyło z nich idealną parę. W 1919 odbył się ich ślub. Linda szybko poznała się na muzycznym talencie męża, który do tej pory ograniczał się tylko do pisania muzyki na niekończące się przyjęcia. Postanowiła przywrócić mu wiarę w siebie i amerykańską publiczność.
W 1928 zawitał na Broadwayu z komediąParis (wątek francuski miał powtarzać się w jeszcze wielu jego przedstawieniach, a mianowicieSilk Stockings,Can Can).Paris okazał się jego pierwszym sukcesem, a piosenkaLet’s do it, opowiadająca o zwyczajach różnych zwierząt, stała się szlagierem. Jest to też pierwsza z jego „list songs” – gatunku, który odkrył i rozsławił – polegająca na wymienianiu kolejnych przykładów. Następne przedstawienia,50 milionów Francuzów i kończące dekadęObudź się i śnij (premiera odbyła się 30 grudnia 1929), cieszyły się jeszcze większym powodzeniem. PiosenkiYou do something to me iWhat is this thing called love grane były na całym świecie. Nową dekadę rozpoczął odważnym jak na swe czasy musicalem „Nowojorczycy”. NumerLove for Sale został natychmiast objęty cenzurą, a piosenka zakazana w radiu na wiele lat. Jednak lata 30. okazały się też pasmem sukcesów. ShowWesoła Rozwódka zFredem Astaire’em w roli głównej, przedstawiał prawdopodobnie najlepiej znaną piosenkę Cole’a,Night and Day.
W 1934 odbyła się premieraFantastycznego rejsu (ang.Anything Goes), musicalu uważanego nie tylko za największe osiągnięcie muzyczne Portera, ale w ogóle całych lat 30. PiosenkiYou’re the Top,Blow Gabriel Blow oraz pozycja tytułowa przeszły do historii. Jest to też pierwsze przedstawienie, w którym występujeEthel Merman, ulubiona aktorka i przyjaciółka Cole’a. Kochał on jej silny, przenikliwy głos i napisał 5 musicali, których piosenki miały uwypuklać jej atuty. Następna sztuka,Jubilee, okazała się niepowodzeniem. Była ona bardziej ambitna niż poprzednia. Mimo finansowej klapy, piosenki (w tymJust one of those things iBegin the Beguine) zostały zapamiętane.
W połowie lat 30. przyjechał wraz z żoną doHollywood. Na początku sceptyczny wobec reguł szefów studiów filmowych (w filmach nie były cenione charakterystyczne dla niego błyskotliwe rymy i dwuznaczny dowcip), szybko uprościł piosenki, rozsmakował w hollywoodzkim życiu i napisał muzykę do filmówUrodzona do tańca iRosalie.
Prywatnie słynął z zamiłowania do pięknych kobiet i choć był żonaty z jeszcze piękniejszą, „powszechnie znaną tajemnicą” była jego homoseksualność[1]. Największą miłością jego życia był rosyjski poeta, tancerz i librecistaBoris Kochno, z którym żył w Paryżu w latach dwudziestych. Pozostawał też w dłuższych związkach zchoreografemNelsonem Barcliftem (dla którego napisałYou’d be so nice to come home to), architektemEdem Tauchem czy Bostończykiem Howardem Sturgesem. Mimo jego związków z mężczyznami małżeństwo z Lindą było szczęśliwe i oparte na wzajemnym szacunku i przyjaźni. Dopiero w Hollywood, gdzie homoseksualizm stawał się coraz bardziej otwarty, ich związek zaczął przeżywać kryzys. Para rozstała się pod koniec lat 30.
W październiku 1938 udał się na przejażdżkę konną. Koń się spłoszył i przewrócił w pędzie, miażdżąc obie nogi kompozytora i pozostawiając w chronicznym bólu do końca życia. Lekarze powiedzieli Lindzie, która zdecydowała się wrócić i opiekować mężem, że jego prawa noga powinna być amputowana, ale ta nie wyraziła zgody. Porter przeszedł więc ponad 30 operacji, a ciągły ból i bezsenność doprowadziły go do stanów głębokiej depresji. Nie stracił jednak humoru, ani chęci pracy. Opowiadał, że leżąc na trawie po upadku i czekając na pomoc, napisał jedną ze swych najbardziej romantycznych piosenekAt Long Last Love.
Mimo bólu i choroby już w rok po wypadku można było podziwiać kolejny musical Portera, „Leave it to me” z urocząMary Martin i skandalizującym „My heart belongs to Daddy”. Jednak sukcesy następnych czterech musicali nie uchroniły go od krytyki. Jego twórczość okrzyknięto „mniej magiczną”. Po dwóch kolejnych klapach wielu uznało go za skończonego.
Jednak w 1948 powrócił silniejszy niż kiedykolwiek.Kiss Me, Kate przez wielu uważany jest za jeden z lepszych musicali w historii Broadwayu. Oparte naPoskromieniu ZłośnicySzekspira,Kiss Me, Kate zostało wyróżnione nagrodami Tony w wielu kategoriach, w tym za najlepszy musical i najlepszego autora muzyki i tekstów. Przedstawiał piosenki takie jakSo in love czyToo Darn Hot. Porter znów był na szczycie.
I choć jego kolejna sztuka, „Out of this World”, nie była sukcesem, to następnaCan Can zI love Paris była arcydziełem. Jego ostatnia teatralna produkcja,Jedwabne Pończoszki również została doceniona. Po pożegnaniu z Broadwayem Porter wrócił do Hollywood, aby pisać muzykę filmową.
W 1952 zmarła jego ukochana matka, a w 1954, po długich zmaganiach z rakiem płuc, Linda. Zaraz po tym zaczęły się pogłębiać problemy z nogami kompozytora.
W 1956 jego piosenkaTrue Love z musicaluWyższe sfery (w rolach głównychBing Crosby iGrace Kelly) nominowana była do Oscara. Dużym powodzeniem cieszyło się teżLes Girls zGene’em Kellym. Ale szczęśliwa passa zaczynała się kończyć.
W 1958, po 36 operacjach, amputowano mu prawą nogę. Ten ciąg nieszczęść okazał się dla niego zbyt ciężki – nigdy nie napisał już żadnej piosenki. Zmarł w szpitalu wSanta Monica. Pochowany został między ojcem a żoną w rodzinnym mieściePeru (wIndianie).
