Ten artykuł dotyczy osoby prowadzącej obrót walutami. Zobacz też:Cinkciarz.pl.
Ten artykuł należy dopracować:
przedstawiono sytuację tylko z polskiej perspektywy –artykuł powinien być przekrojowy.
Pomóż go poprawić. Nastronie dyskusji mogą znajdywać się pomocne komentarze.
Cinkciarz (przez zniekształcenieangielskiegochange cash wymawianego przez cinkciarzy „cincz kasz” lub„cieńć kasz”) – potoczne określenie osoby, która w okresie istnieniaPolskiej Rzeczypospolitej Ludowej prowadziła nielegalny obrótwalutami, to znaczy skupowała i sprzedawaładolary amerykańskie, a także innewaluty wymienialne ibony dolarowe PeKaO. Słowo pojawiło się pod koniec lat 50. XX wieku, początkowo także w formie cinksiarz lub cynkciarz, wcześniej osoby takie bywały określane jako czarnogiełdziarz, waluciarz lub konik[1].
Zjawisko nielegalnego handlu walutami pojawiło się w Polsce podczasokupacji niemieckiej w czasieII wojny światowej. Po wojnie nielegalny handel walutami istniał nadal, z uwagi na dewizowy monopol państwa i dużą rozbieżność między oficjalnym, arbitralnie ustalanymkursem walut wgospodarce centralnie planowanej, a wyższym kursemczarnorynkowym[1]. W początkowym okresie chaosu gospodarczego po wojnie nawet państwo skupowało waluty na czarnym rynku, jednak od 1947 roku handel nimi zaczął być surowo ścigany, jako element tak zwanejbitwy o handel. Jesienią 1950 roku posiadanie walut ikruszców zostało zakazane, a za handel mogła grozić kara śmierci[1]. Liberalizacja ścigania nastąpiła po upadkustalinizmu w 1956 roku.
Najwięcej cinkciarzy można było spotkać przy sklepach sieciPewex iBaltona, gdzie towar kupić można było wyłącznie za waluty obce lub bony, a także przyhotelach,bankach, nalotniskach igiełdach samochodowych. Cinkciarzami byli głównie mężczyźni[2].
Cudzoziemcy również wymieniali swoją walutę nazłotówki u cinkciarzy, którzy oferowali wyższy kurs wymiany niż państwowe banki. Po 1956 roku cinkciarze stali się nielegalnym, ale tolerowanym przez władze ogniwem łańcucha legalnych poza tym procesów gospodarczych na małą i średnią skalę. Dostarczali społeczeństwudewiz, które wydawane były następnie w znacznej części w państwowych sklepach walutowych („Pewex” i „Baltona”)[1]. Tym samym, byli źródłem walut zachodnich potrzebnych na przykład na zakup zagranicznych komponentów do składanych i sprzedawanych w Polsce za złotówki urządzeń. Wymiana pieniędzy u cinkciarzy była jednak – jak zawsze w obrocie czarnorynkowym – dokonywana z ryzykiem, dochodziło bowiem przy tym czasami do oszustw[1]: zamiany pieniędzy na końcu transakcji, prób użycia banknotów fałszywych lub wycofanych z obiegubanknotów polskich z lat 40., a nawetbanknotów przedwojennych.
Cinkciarze współpracowali zMO,SB iwywiadem, na co istnieją dowody[3]. Milicja rzadko zajmowała się cinkciarzami (mimo że stali w znanych wszystkim miejscach), a w zamian za to służby miały informacje, czym zajmują się polscy obywatele i goście z zagranicy[4].
Cinkciarze zniknęli w 1989 roku wkrótce po wprowadzeniu w życie nowegoprawa dewizowego 15 marca tamtego roku, legalizującego prywatny obrót walutami obcymi wkantorach walutowych[5]. Niektórzy z cinkciarzy, którzy o planowanych zmianach przepisów wiedzieli zawczasu i dysponowali większą gotówką, byli w stanie dzień po wejściu w życie nowych przepisów otworzyć kantory albo sieci kantorów wymiany walut. W ten sposób nagle stali się legalnymiprzedsiębiorcami, a dla niektórych z nich operacja ta była okazją do błyskawicznego uzyskania wielkiej fortuny, która w XXI wieku procentuje w legalnych inwestycjach[6][7].
Życie cinkciarzy przedstawia polska komedia sensacyjnaSztos (1997), w reżyseriiOlafa Lubaszenki.
 | Zobacz hasłocinkciarz w Wikisłowniku |