Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też:Ciechanów (ujednoznacznienie).
| miasto igmina | |||||
 Ratusz w Ciechanowie | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Data założenia | XI wiek | ||||
| Prawa miejskie | 1400 | ||||
| Prezydent | |||||
| Powierzchnia | 32,78[1] km² | ||||
| Wysokość | 150 m n.p.m. | ||||
| Populacja (01.01.2024) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna | 23 | ||||
| Kod pocztowy | 06-400 do 06-402 | ||||
| Tablice rejestracyjne | WCI | ||||
Położenie na mapie powiatu ciechanowskiego  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||
 52°52′56″N 20°36′34″E/52,882222 20,609444[2] | |||||
| TERC (TERYT) | 1402011 | ||||
| SIMC | 0930414 | ||||
| Hasło promocyjne: Otwórz się na Ciechanów | |||||
Urząd miejski plac Jana Pawła II 606-400 Ciechanów | |||||
| |||||
| |||||
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Ciechanów –miasto w Polsce położone wwojewództwie mazowieckim. Miejscowość jest siedzibąpowiatu ciechanowskiego. Leży nad rzekąŁydynią, ok. 100 km na północ odWarszawy.
Byłmiastem królewskimKorony Królestwa Polskiego[3]. Miejsce obradsejmików ziemskichziemi ciechanowskiej od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku[4]. Ciechanów należał do starostwa ciechanowskiego w 1617 roku[5]. Miasto rządoweKrólestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie przasnyskim, obwodzie przasnyskimwojewództwa płockiego[6].W latach 1975–1998 miasto było stolicąwojewództwa ciechanowskiego.
Według danychGUS z 1 stycznia 2024 r. miasto liczyło 41 740 mieszkańców, będąc 12. najludniejszymmiastem w województwie[1].
Według danych z 2007 roku Ciechanów miał obszar 32,51 km², w tym:użytki rolne: 58%, użytki leśne: 3%[7].
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia miasta wynosiła 32,78 km²[8]. Miasto stanowi 3,08% powierzchni powiatu.
Osobny artykuł:Ziemia ciechanowska.Badania archeologiczne prowadzone na terenie Ciechanowa w latach 60. XX w. przez Irenę Górską sugerują, że na terenie dzisiejszego miasta funkcjonowała niewielka osada, być może już okresie VII–X w.[9]
W drugiej połowie X w.Mazowsze zostało włączone dopaństwa pierwszych Piastów. Zdaniem większości badaczy nastąpiło to za panowaniaSiemomysła, ojcaMieszka I, według innych nawet w końcu X w.[10] Pierwsza pisana wzmianka o Ciechanowie pochodzi z 1065 r. zdokumentu mogileńskiego wydanego przezBolesława Śmiałego, w którym król uposaża ufundowany wówczasklasztor benedyktynów w Mogilnie. Ciechanów wymieniony jest z nazwy jako jeden z 19 grodów (castrum) i obciążonydziesięciną na rzecz klasztoru[11]. Zdaniem A. Kociszewskiego w XI w. na terenie Ciechanowa funkcjonowały 4 kościoły, co stawiało miasto na drugim miejscu na Mazowszu[12]. Inną opinię wyraża W. Górczyk, który dopuszcza istnienie tylko jednego kościoła w II poł. XI w. w tym mieście[13]. W okresie wczesnego średniowiecza trzon zespołu osadniczego na terenie dzisiejszego Ciechanowa stanowił gród i podgrodzie, którego północny zasięg wyznaczała dzisiejsza ulica Strażacka. Od południa przylegała do nich najprawdopodobniej niewielka osada targowa[14]. W promieniu 2–4 km funkcjonował zespół osad znajdujących się na terenie obecnego miasta[15]. Ze względu na strategiczne położenie gród ciechanowski stanowił ośrodek obronny na północnym Mazowszu był przez to wielokrotnie najeżdżany przezPomorzan,Prusów iJaćwingów,Litwinów, a później przez zakon krzyżacki. O znaczeniu ówczesnego Ciechanowa świadczy skupienie wokół miasta skarbów wczesnośredniowiecznych. Na terenie dzisiejszego miasta oraz w jego okolicach zlokalizowano łącznie 16 znalezisk.
Odnalezione dotychczas źródła pozwalają na pewne stwierdzenie istnienia kasztelanii ciechanowskiej w połowie XIII w. W dokumencie z 1254 r. występuje pierwszy znany kasztelan ciechanowski – Racibor (Rethiborius). W 1240 r. występował kasztelan ciechanowski Pomścibór[16]. Jego funkcjonowanie, w oparciu o sobie znane źródła potwierdza Stanisław Pazyra[17].
W 1337 roku miał miejsce najazd litewski na Ciechanów[18].
Interesującym problemem w dziejach miasta jest data jego lokacji. Pewny jest przywilejJanusza I Starszego z roku 1400 przenoszący miasto w nowe miejsce. Część historyków uważa, że już w połowie XIV w. Ciechanów musiał posiadać prawa miejskie. Świadczyć o tym miałby dokument z 1375 r., wydany również przez Janusza I, w którym stwierdzono wprost, że miasto posiadaprawo chełmińskie[19]. Zdaniem W. Górczyka, w II poł. XIV w. Ciechanów otrzymał prawo targu, zaś przywilej z roku 1400 był pierwszą lokacją miasta, świadczy o tym choćby brak regularnej zabudowy przed rokiem 1400[13][20]. RównieżMarian Gumowski podaje rok 1400 jako datę lokacji Ciechanowa[21]. Na początku lat 90. XX w. opublikowano tzw.rocznik ciechanowski, który miał potwierdzać lokację miasta w 1266 r. Jednak dokument ten okazał się dwudziestowiecznym fałszerstwem[22]. W celu podniesienia rangi Ciechanowa, autor rocznika ciechanowskiego J. Gaczyński, dopuścił się także innego fałszerstwa, jak piszeStanisław Suchodolski, który odkrył to fałszerstwo: „Innego typu mistyfikacji dopuścił się J. Gaczyński, fabrykując relacje o odkryciach archeologicznych dokonanych przed rokiem 1921 przy kościele parafialnym w Ciechanowie. Miano tu znaleźć denar typu GNEZDVN CIVITAS. Celem tego fałszerstwa było podniesienie prestiżu rodzinnego miasta”[23].
Pomyślny okres dla miasta trwał od XIV do XVI w. W tym czasie liczba mieszkańców sięgnęła 3,5 tys. Kupcy ciechanowscy handlowali nawet z odległymi miastami, odbywały się wielkietargi i zjazdy rycerstwa. Pod koniec XIV w. namokradłach Łydyni książęJanusz I Starszy rozpoczął budowęzamku. Jego ojciec,Siemowit III, sprowadził do Ciechanowa w 1358 r. zakonaugustianów, którzy rozpoczęli budowę kościoła (pierwotnie drewnianego, a od XVI wieku murowanego) oraz klasztoru.
Z 1507 roku pochodzi pierwsze świadectwo istnieniaosiedla żydowskiego w Ciechanowie[24].
W 1526 r., po śmierci ostatnich książąt mazowieckich, Ciechanów włączono do Korony. Miasto i okolice zostały przekazane jako wiano ślubne królowejBonie, która przyczyniła się znacznie do rozwoju miasta.
W 1553 roku w rejonie ul. Warszawskiej wzniesiono murowanykościół Świętego Ducha. Przy nim byłyhospicjum i cmentarz. Rozebrano go ostatecznie po 1797 roku.
W 1559 r. spisano w Ciechanowieprawo bartne po raz pierwszy w Polsce jako samodzielny dokument. Obejmowało ono starostwa przasnyskie oraz ciechanowskie.
Kanclerz wielki litewskiAlbrycht Stanisław Radziwiłł niezbyt pochlebnie wyrażał się o Ciechanowie. Zapisał w swoich pamiętnikach pod datą 1 marca 1646 r.: „Ktoś mógłby nazwać Ciechanów mieszkaniem szczurów; wszelkie prawie domy zaplugawione.”[25].
Wraz z wiekiem XVII nastąpił powolny upadek miasta, spowodowany najazdamiszwedzkimi i pożarami. Ciechanów długo nie mógł powrócić do dawnej świetności.
PoII rozbiorze Polski Sejm Rzeczypospolitej podniósł miasto do rangi stolicy województwa. PoIII rozbiorze Ciechanów stał się prowincjonalnym miastem wpowiecie przasnyskim.
W 1806 r., podczas kampaniiNapoleona na Mazowszu, miasto zostało ograbione i zniszczone. W XIX w. ludność Ciechanowa wspierała dążenia niepodległościowe, w okolicy toczyły się walki powstańcze. Pod koniec XIX w. nastąpiło ożywienie gospodarcze. W 1864 r. zbudowano tu pierwszy na Mazowszubrowar parowy. Trzy lata później Ciechanów stał się miastempowiatowym. W 1877 r. dotarła tuKolej Nadwiślańska, a w 1882 r. wybudowanocukrownię. W latach 1905–1906 miały miejsce strajki szkolne i robotników rolnych, działały koła SDKPiL i PPS. Rozwijała się spółdzielczość i oświata, zaangażowani w to byli m.in.Maria Konopnicka,Ludwik Krzywicki iAleksander Świętochowski. Od 1907 w miejscowej cukrowni pracowałMarceli Nowotko, tworzący tam organizację socjalistyczną.
WybuchI wojny światowej i kilkakrotne zniszczenie zahamowały rozwój miasta. W 1915 r. pod Ciechanowem przebiegała linia frontu niemiecko-rosyjskiego. W latach 1918–1920 liczne strajki robotniczo-chłopskie, działalność rad delegatów robotniczych[26].
W okresiewojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. podczasbitwy nad Wkrą miasto stanowiło punkt obrony bolszewickiej (mieścił się tu sztab korpusu). Wypad 203 pułku ułanów 15 sierpnia 1920 r. doprowadził do zajęcia, rozbicia sztabu i zniszczenia głównego ośrodka łączności, co stworzyło dogodne warunki do działań5 Armii gen. W. Sikorskiego i rozpoczęcia ofensywy znad Wieprza.
Osobny artykuł:Zagon na Ciechanów.Po opuszczeniu miasta przez Armię Czerwoną władze wojskowe rozstrzelały w dniu 20 sierpnia 1920 r. 8 członków Komitetu Rewolucyjnego i Milicji Ludowej w mieście[27].
Wraz z odzyskaniem niepodległości, mimo trudności i kryzysów, przystąpiono do odrabiania zacofania narosłego w okresie niewoli. Następuje ożywienie gospodarcze, rozpoczęto realizację długofalowych planów rozwojowych. Szczególnie wiele uczyniono w zakresie oświaty i kultury, tworząc powszechnie akceptowany wzorzec kultury regionalnej. Ciechanów nadal pełnił funkcje powiatowe w obrębiewoj. warszawskiego, a jego ludność wzrosła w latach 1921–1938 z 12 tys. do 15,5 tys. osób. Należy też podkreślić rolę, jaką w życiu miasta odgrywał11 pułk Ułanów Legionowych im. Marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza.
.jpg)
Z 3 września na 4 września 1939 r. miasto zostało zajęte przez Niemców. Ciechanów został wcielony doIII Rzeszy i przemianowany naniem.Zichenau jako stolica rejencji ciechanowskiej. Rozpoczęła się eksterminacja ludności polskiej i żydowskiej[potrzebny przypis]. Zbudowano 3 obozy pracy, tysiące mieszkańców miasta wywieziono lub rozstrzelano. W mieście stacjonowało komando SS (skierowane m.in. doJedwabnego[potrzebny przypis]). Z okupantem walczyły tu oddziałyArmii Krajowej,Narodowych Sił Zbrojnych,Batalionów Chłopskich iArmii Ludowej. W nocy z 15 na 16 stycznia, hitlerowcy aresztowali i rozstrzelali ok. 100 mężczyzn, których podejrzewali o współpracę z podziemiem. 19 stycznia 1945 roku oddziały 2 Armii Uderzeniowej II Frontu Białoruskiego dowodzonego przez marszałka Rokossowskiego[28] wkroczyły do Ciechanowa. Miasto zostało zdobyte w wyniku manewru oskrzydlającego. Hitlerowcy zagrożeni okrążeniem wycofali się z miasta[29].
Na terenie miasta zaraz po jego zdobyciu funkcjonował obózNKWD[30].
.jpg)
Po wojnie nastąpił szybki rozwój miasta. W latach 60. XX w. zbudowano kilka filii zakładów przemysłowych z Warszawy m.in. Fabryki Wyrobów Precyzyjnych im. gen. Karola Świerczewskiego, Fabryki Obrabiarek Precyzyjnych „Avia”. Do 1954 roku siedziba wiejskiejgminy Nużewo. Najlepszym okresem były lata po 1975 r., kiedy Ciechanów był stolicąwojewództwa ciechanowskiego, w 1975 rozpoczęła pracę największa w kraju wówczas fabryka stolarki budowlanej produkująca na licencji szwedzkiej[26]. Po 1989 r. miasto dotknęła fala bezrobocia. W 1998 Ciechanów stał się miastempowiatowym, jako jedno z trzech byłych miast wojewódzkich, nie zostałmiastem na prawach powiatu (pozostałe dwa toPiła iSieradz).
Od I wojny światowej Ciechanów stopniowo rozszerzał swe granice miejskie. Największa taka zmiana miała miejsce w 1977 roku[42], kiedy to włączono do miasta wiele ościennych terenów. Inne zmiany granic miały miejsce w latach 1916[43], 1954[44], 1961[45], 1973[46] oraz 2004[47]. Większość z nazw włączonych obszarów nadal jest w użytku przez ludność miejscową.
| Rok | Obszar włączany do miasta | Powierzchnia włączona | |
|---|---|---|---|
| 1916 | Nużewo Ostatni GroszGminaNużewo | wieśOstatni Grosz | b.d |
| 1954 | Nużewo Nowy ŚmiecinGminaNużewo | gromadaKargoszynek | b.d |
| 1954 | Nużewo Nowy ŚmiecinGminaNużewo | gromadaŚmiecin Nowy | b.d |
| 1954 | Nużewo TataryGminaNużewo | wieśTatary | b.d |
| 1961 | Ciechanów GostkowoGromadaCiechanów | część wsiGostkowo | b.d |
| 1973 | Ciechanów GostkowoGminaCiechanów | część sołectwaGostkowo | 21,11 ha |
| 1973 | Ciechanów KargoszynGminaCiechanów | część sołectwaKargoszyn | 20,21 ha |
| 1973 | Ciechanów NiechodzinGminaCiechanów | część sołectwaNiechodzin | 82,64 ha |
| 1973 | Ciechanów PęchcinGminaCiechanów | część sołectwaPęchcin | 1,63 ha |
| 1973 | Ciechanów Stary ŚmiecinGminaCiechanów | część sołectwaStary Śmiecin | 120 ha |
| 1973 | Ciechanów SzczurzynekGminaCiechanów | część sołectwaSzczurzynek | 33,52 ha |
| 1977 | Ciechanów GostkowoGminaCiechanów | sołectwoGostkowo | b.d |
| 1977 | Ciechanów KrubinGminaCiechanów | sołectwoKrubin | b.d |
| 1977 | Ciechanów KrubinekGminaCiechanów | sołectwoKrubinek | b.d |
| 1977 | Ciechanów BielinGminaCiechanów | część sołectwaBielin | 197,61 ha |
| 1977 | Ciechanów ChruszczewoGminaCiechanów | część sołectwaChruszczewo | 8,62 ha |
| 1977 | Ciechanów GąskiGminaCiechanów | część sołectwaGąski | 4,11 ha |
| 1977 | Ciechanów GrędziceGminaCiechanów | część sołectwaGrędzice | 218,94 ha |
| 1977 | Ciechanów NiechodzinGminaCiechanów | część sołectwaNiechodzin | 236,92 ha |
| 1977 | Ciechanów PęchcinGminaCiechanów | część sołectwaPęchcin | 22,48 ha |
| 1977 | Ciechanów ŚmiecinGminaCiechanów | część sołectwaŚmiecin | 306,41 ha |
| 2004 | Opinogóra ChrzanówekGminaOpinogóra Górna | część obrębu ewidencyjnegoChrzanówek | 15,99 ha |
| 2004 | Opinogóra WładysławowoGminaOpinogóra Górna | część obrębu ewidencyjnegoWładysławowo | 16,81 ha |
Dodatkowo w 1977 r. doszło do wyłączenia obszaru Ciechanowa o powierzchni 501,16 ha dogminy Opinogóra Górna.
W czasie II wojny światowej doszło do innego, równie znacznego poszerzenia zmiany granic, dokonanego przez władze niemieckie[48] jednak po zakończeniu działań wojennych uznano wszystkie akty zmieniające podział terytorialny za niebyłe, cofając zmiany terytorium Ciechanowa. Większość z tego obszaru jednak była stopniowo ponownie włączana do miasta w wyżej wymienionych latach.
Osobny artykuł:Ludność Ciechanowa.
Prezydentem miasta, od 2014 roku, jestKrzysztof Kosiński.
| Lp. | Zdjęcie | Imię i nazwisko (ugrupowanie polityczne) | Objęcie urzędu | Złożenie urzędu | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|
| - | Kazimierz Chrostowski (PZPR) (1926-1995) | 1973 | 1975 | Jako naczelnik miasta | |
| 1. | Tadeusz Czyżewski (PZPR) (1934-2014) | 23.09.1975 | 16.12.1980 | Urząd Prezydenta utworzony | |
| 2. | Kazimierz Chrostowski (PZPR) (1926-1995) | 1981 | 1985 | ||
| 3. | Marcin Stryczyński (PZPR) (1947-) | 1986 | 1990 | ||
| 4. | Tadeusz Bochnia (bezpartyjny) (1956-) | 1990 | 1994 | Jako pierwszy, wybrany w wyborach powszechnych | |
| (3.) | Marcin Stryczyński (SLD) (1947-) | 1994 | 1998 | (ponownie) | |
| 5. | Lech Gąsiorowski (AWS) (1951-) | 1998 | 2000 | Odwołany, w związku z rozpadem koalicji w Radzie Miasta | |
| (3.) | Marcin Stryczyński (SLD) (1947-) | 2000 | 2002 | (ponownie) p.o. | |
| 6. | Waldemar Wardziński (PO) (1955-) | 2002 | 8.12.2014 | Sprawował swój urząd 3 kadencje | |
| 7. |
| Krzysztof Kosiński(PSL) (1988-) | 8.12.2014 | nadal | Wwyborach w 2018 roku uzyskał reelekcję, otrzymując 83,59% głosów |
Posłowie na Sejm są wybierani zokręgu wyborczego nr 16 (Płock).
Jest ośrodkiem przemysłu maszynowego, środków transportu, metalowego, elektrotechnicznego i spożywczego[51].
Regionalnym browarem jest założony w 1864 rokuBrowar Ciechan.
Przez Ciechanów przebiegają drogi:
Komunikację miejską na zlecenie Urzędu Miasta Ciechanów obsługujeZKM Ciechanów. Operator świadczy usługi na 15 liniach autobusowych. ZKM Ciechanów działa również na zlecenie gmin:Ciechanów,Golymin-Ośrodek,Opinogóra Górna iOjrzeń.
W Ciechanowie działają trzy postoje taksówek, liczni prywatni przewoźnicy oraz działa usługaBolt.
Przez miasto przebiegalinia kolejowa nr 9 (Warszawa – Gdynia) na której znajdują się dwie stacje:Ciechanów iCiechanów Przemysłowy.
Do 1987 roku przez miasto przebiegała trasa kolei wąskotorowej będąca częściąMławskiej Kolei Dojazdowej.
W 2013 otworzono sanitarnelądowisko przy ul. Powstańców Wielkopolskich. Lądowisko znajduje się na terenie Specjalistycznego Szpitala Wojewódzkiego w Ciechanowie.
|
|
|
.jpg)
Szkoły podstawowe[edytuj |edytuj kod]
| Szkoły średnie[edytuj |edytuj kod]
|
W Ciechanowie działają dwa zboryŚwiadków Jehowy, sześć parafiirzymskokatolickich i dwie wspólnoty o charakterzeewangelicznym:
|
Francja
Niemcy
Ukraina
Słowacja
Polska
Bułgaria Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Ciechanowem. | Zobacz multimedia związane z tematem:Ciechanów |
