Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagająweryfikacji. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się wdyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon{{Dopracować}} z tego artykułu.
Chromosomy występują w formie mikroskopijnej struktury, najlepiej widocznej wmetafazie podziału komórkowego, kiedy to są najbardziej skondensowane. Chromosomyeukariontów są zbudowane z dwóch siostrzanychchromatyd, połączonych w jednym punkciecentromerem (wyjątkiem są chromosomy powstałe po pęknięciu centromeru w trakcie podziału jądra komórkowego – pod koniec metafazy). Każda z chromatyd utworzona jest z jednej liniowejpodwójnej helisy DNA. U organizmówprokariotycznych chromosom stanowi jedna, zwykle kolista, podwójna nić DNA[a][b]. Zarówno u prokariontów, jak i eukariontów, chromosomowy DNA związany jest w kompleksy zbiałkami histonowymi lub histonopodobnymi (u prokariontów). W komórkach organizmów prokariotycznych i niektórych eukariotycznych (drożdże,pierwotniaki) występują również nieosłonięte, koliste DNA, zwaneplazmidami.
U organizmów eukariotycznych chromosomy z obu stron zakończone są powtarzającą się sekwencją nukleotydów tworzącychtelomer. Skracanie telomerów podczas podziałów komórki być może prowadzi dostarzenia się komórki.
Na chromosomach zawierających geny kodującerRNA występujątrabanty (satelity) zawierające DNA pozwalające na odtworzeniejąderka po podziale komórki. Satelitarne DNA uczestniczy również w stabilizacji chromosomów oraz wkoniugacji icrossing-over.
Locus to miejsce w chromosomie, gdzie zlokalizowany jest danygen.
Chromosomy dzielą się naautosomy – zawiadujące dziedziczeniem cech niesprzężonych z płcią, orazchromosomy płciowe – czyliallosomy lub heterosomy, których obecność przejawia się u konkretnej płci i w wielu przypadkachdeterminuje ją.
Ze względu na położenie centromeru wyróżnia się chromosomy:
W celu dokładnego określenia każdej pary chromosomowej w grupie badanej, należy na początku oczyścić preparat z zanieczyszczeń białkowych za pomocątrypsyny. Następnie stosuje się tzw. odczynnikGiemsy, który zabarwia chromosomy tworząc charakterystyczne dla każdego z nich sekwencje prążków. Metoda ta została zatwierdzona na Konferencji Paryskiej w 1972 roku[5].
Liczba chromosomów u różnychgatunków może być różna – od pojedynczych par (u samcówMyrmecia pilosula występuje jeden chromosom, samica tego gatunku ma dwa chromosomy[6]) aż do kilkuset par, ale zazwyczaj wynosi kilka do kilkudziesięciu par (4 pary umuszki owocowej[6],20 par umyszy[potrzebny przypis], 23 pary u człowieka[6], 24 pary uszympansa[6], 39 upsa[6]), najwięcej chromosomów (wśród roślin) – 1260 stwierdzono unasięźrzałuOphioglossum reticulatum[7][6]).Aulacantha scolymantha ma około 2000 chromosomów[6]. W procesie ewolucji liczba chromosomów może ulec zmianie na skutek mutacji, tak jak w przypadkuchromosomu 2 u człowieka, o którym uważa się, że powstał poprzez połączenie dwóch chromosomówmałp człekokształtnych[8].
Komórki mogą być:
haploidalne – zawierać pojedynczą kopię każdego z autosomów oraz kopie allosomów (chromosomów płciowych) własnej płci.
diploidalne – zawierać podwójną kopię każdego z autosomów oraz kopie allosomów własnej płci.
poliploidalne – jeśli garnitur chromosomowy jest zwielokrotniony ponad dwukrotnie.
U gatunków rozmnażających się bezpłciowo każda komórka organizmu ma tę samą liczbę chromosomów.
Komórki niehaploidalne posiadająchromosomy homologiczne, które zawierają te same geny, jednak mogą zawierać różne allele. U gatunków rozmnażających się płciowo występują komórki zarówno haplo- jak i diploidalne. W przypadku wielu organizmów, w tym zdecydowanej większości kręgowców, liczba chromosomów wkomórkach somatycznych jest dwa razy większa (diploidalna) niż wgametach (haploidalna). Do powstania haploidalnych gamet dochodzi w wynikumejozy. Podział komórek somatycznych (diploidach) zachodzi na drodzemitozy, w której najpierw dochodzi do podwojenia materiału genetycznego.
W przypadku innych organizmów, takich jak np. rośliny lądowe, występuje przemiana pokoleń – pokolenie haploidalne występuje po pokoleniu diploidalnym. Są one przeważnie bardzo od siebie odmienne.
Innym przypadkiem sąbłonkówki, u których samice są diploidalne, a samce haploidalne.
Ten artykuł wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji.
Niektóre treści są na pewno lub najprawdopodobniej nieaktualne. Artykuł należy zweryfikować, wskazując wprzypisach źródła informacji. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się wdyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon{{Dopracować}} z tego artykułu.
↑Wojciech Sawicki: Histologia. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.ISBN 978-83-200-3710-4. Brak numerów stron w książce
↑Lucjan Wiśniewski: Choroby Chromosomowe, BIOLOGIA W SZKOLE Nr.1 (167) XXXIII 1980, s.7
↑J.N.J.N.VolffJ.N.J.N.,J.J.AltenbuchnerJ.J.,A new beginning with new ends: linearisation of circular chromosomes during bacterial evolution, „FEMS Microbiology Letters”, 186 (2),2000, s. 143–150,DOI: 10.1111/j.1574-6968.2000.tb09095.x,PMID: 10802162 [dostęp 2022-10-11](ang.).
↑S.S.CohenS.S.,D.D.SegalD.D.,Extrachromosomal circular DNA in eukaryotes: possible involvement in the plasticity of tandem repeats, „Cytogenetic and Genome Research”, 124 (3-4), 2009, s. 327–338,DOI: 10.1159/000218136,PMID: 19556784 [dostęp 2022-10-11](ang.).
↑Lucjan Wiśniewski: Choroby Chromosomowe, BIOLOGIA W SZKOLE Nr.1 (167) XXXIII 1980, s.9
↑abcdefgPraca zbiorowa: Tablice biologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2003, s. 297.ISBN 83-7350-029-4.
↑Clive A. Stace: Taksonomia roślin i biosystematyka. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 1993, s. 154.ISBN 83-01-11251-4.
