| Państwo | |
|---|---|
| Data założenia | |
| Zakończenie działalności | |
| Profil działalności | |
| Powiązania | |
| brak współrzędnych | |
.crop.jpg)
Chowewej Syjon (hebr. חובבי ציון;pol.Miłośnicy Syjonu; używana była również nazwaChibbat Syjon) –żydowskaorganizacja powstała w państwachEuropy Wschodniej na początkulat 80. XIX wieku. Celem podejmowanych działań było wspieranie żydowskiejimigracji doZiemi Izraela, będącej wówczas pod panowaniemImperium Osmańskiego. Organizacja jest uważana za prekursora i budowniczego podstaw współczesnegosyjonizmu.
XIX wiek przyniósł ze sobąrewolucję przemysłową,eksplozję demograficzną i wszystkie związane z tym zmiany w społeczeństwachEuropy. Społecznośćżydowska spodziewała się, że zmiany te przyniosą poprawę ich położenia. Część Żydów żyjących wEuropie Zachodniej decydowała się naasymilację, natomiast Żydzi zEuropy Wschodniej pozostawali wierni tradycyjnemujudaizmowi. Seria zrywów rewolucyjnych i narodowych, do których doszło podczasWiosny Ludów w latach 1848-1849, przyczyniła się przebudzenia narodowego w Europie. Ożywienie to przyniosło z sobą także wzrost nastrojównacjonalistycznych i jednocześnie rozbudziło nowoczesnyantysemityzm.
Powstanie organizacjiChowewej Syjon wiązało się z kilkoma wydarzeniami:
W 1859 roku doszło do zjednoczeniahospodarstwa Mołdawii zhospodarstwem Wołoszczyzny i powstaniaRumunii. Książę Zjednoczonego Księstwa Mołdawii i WołoszczyznyAleksander Jan Cuza usiłował przeprowadzić liczne reformy. Między innymi złożył obietnicę przyznaniaobywatelstwa Żydom. Książę spotkał się jednak z silną opozycją kręgów antysemickich, w skład których wchodziła znaczna część najbardziej wpływowych i najlepiej wykształconych obywateli państwa. Przy pomocy oficerów obalili oni w 1866 roku księcia Cuza, który musiał emigrować. Jego następcą został książęKarol I, wywodzący się z niemieckiego rodu arystokratycznegoHohenzollern-Sigmaringen. On również złożył obietnicę stopniowej integracji rumuńskich Żydów, jednak przyjęta 29 czerwca 1866 roku konstytucja mówiła, że tylkochrześcijanie mogą być obywatelamiRumunii. Rozczarowani Żydzi szukali dla siebie innych możliwości i przenosili się poza terytorium państwa rumuńskiego. W 1873 roku w kilku miejscowościach z rumuńskiegoOkręgu Gałacz zaczęły powstawać pierwsze stowarzyszenia, których celem było przygotowanie Żydów do emigracji doZiemi Izraela. Kolejne grupy powstawały wGałaczu,Piatra Neamț,Bacău iJassy. Rok później stowarzyszenie powstało także wMoinești. Pojawiały się dziesiątki różnych nieformalnych grup, o różnym światopoglądzie, politycznych i religijnych afiliacjach, różnej wielkości i celach. W 1875 roku wysłano Mosze Dawida Szuba z dwoma pomocnikami, aby udali się doPalestyny i nabyli nieruchomości pod osadnictwo rumuńskich Żydów[1].
W 1881 roku w południowej częściImperium Rosyjskiego doszło do seriipogromów ludności żydowskiej. Jako pretekst władze carskie wykorzystały zamachWoli Ludu na caraAleksandra II. W ramach odwetowych represji przez rosyjskie miasta przetoczyła się fala pogromów – łącznie 166 aktów – dokonywanych na Żydach, których fałszywie oskarżono o udział w zabójstwie. Wiele pogromów mogło być inspirowanych przez carską tajną policjęOchranę, która prowadziła planoweprowokacje antyżydowskie (Protokoły mędrców Syjonu). Te krwawe zajścia trwały w Rosji aż do 1914 roku, zmuszając wielu Żydów do ucieczki za granicę. Większość z nich emigrowała doStanów Zjednoczonych, jednak pewna część skierowała się do Palestyny rozpoczynając w ten sposóbpierwszą aliję. Sytuacja wymagała poszukiwania rozwiązań licznych potrzeb żydowskich uchodźców, którzy byli biedni i nie przygotowani do osadnictwa rolniczego. Z tego powodu zaczęły powstawać kolejne stowarzyszenia pomagające w imigracji do Ziemi Izraela[2].
Równocześnie nasilały się obawy, że Żydzi którzy wyemigrowali do Stanów Zjednoczonych zasymilują się z lokalnymi społecznościami, zatracając swoją żydowską tożsamość. Obawy te były kolejnym czynnikiem do tworzenia stowarzyszeń działających na rzecz odwrócenia strumienia żydowskiej imigracji odAmeryki i skierowania go do Ziemi Izraela.Osadnictwo żydowskie w Palestynie wiązało się z nadzieją na spełnienie długo wyczekiwanych obietnic judaizmu, takich jak powrót wszystkich Żydów do Ziemi Izraela i przyjściaMesjasza. Wszystkie te czynniki wpływały na siebie, tworząc podłoże odpowiednie do powstania organizacjiChowewej Syjon. Członkowie tych wcześniej istniejących grup zachęcali do osadnictwa żydowskiego w Palestynie i rozbudowywania tamtejszych osad rolniczych. Większość z tych działaczy określała siebie jako apolitycznych. Początek powstawania ruchuChowewej Syjon był spontaniczny, bez żadnych struktur organizacyjnych. Niemal równocześnie w Rosji, Europie Wschodniej i Europie Środkowej zaczęły powstawać dziesiątki stowarzyszeń, których entuzjastyczni członkowie działali dla wspólnego celu. Wierzyli oni w konieczność emigracji do Ziemi Izraela, osiedlenia się, budowania nowych osad i uprawiania ziemi, aby stworzyć w ten sposób państwo żydowskie. Stowarzyszenia nazywały się:Drużyny Syjonu,Miłośnicy Syjonu,Synowie Syjonu,Powracający do Syjonu,Miłość Syjonu itp. Dążyły do zbierania środków finansowych i wykupywania gruntów w Palestynie. Organizowały szkolenia rolnicze dla pionierów emigrujących do Palestyny i wspierały nowo tworzone osady. Starali się także pozyskać międzynarodowe poparcie dla swoich idei. Największym problemem tych stowarzyszeń był brak organizacji i koordynacji ich działań. Tylko centralna organizacja mogła prowadzić skuteczną działalność pomiędzy rozproszonymi społecznościami żydowskimi, starając się dobrze reprezentować na zewnątrz ich interesy. Z tego powodu, pod koniec 1881 roku w Rumunii powstały pierwsze oddziałyChowewej Syjon. W mieścieFokszany w dniu 30 grudnia 1881 roku zorganizowano pierwszą wspólną konferencję. Przybyło na nią 51 delegatów reprezentujących 32 stowarzyszenia. Podczas konferencji wybrano Komitet CentralnyChowewej Syjon, którego siedziba znajdowała się w mieścieGałacz.
Działalność organizacji wsparło wiele wybitnych osobistości świata żydowskiego. Jednym z najważniejszych z nich byłMosze Leib Lilienblum. Był to zasymilowany rosyjski Żyd, przywódca intelektualnego ruchuHaskali w Rosji. Po wybuchu pogromów żydowskich zmienił on swoje podejście. Dostrzegł, że Żydzi napotykają na podobne trudności i prześladowania we wszystkich państwach na świecie, dlatego przestał wierzyć w możliwość asymilacji. Doszedł do wniosku, że jedynym sposobem rozwiązania kwestii żydowskiej jest utworzenie państwa żydowskiego[3]. Druga ważną osobistością byłLeon Pinsker. Był on zasymilowanym rosyjskim Żydem, który służył jako wojskowy lekarz ochotnik w armii rosyjskiej wwojnie krymskiej i otrzymał medal. Pogromy żydowskie również i u niego zmieniły podejście do możliwości asymilacji. Wizyta w Europie Zachodniej doprowadziła do napisania przez niego w 1882 roku słynnej broszury „Autoemancipation! Mahnruf an seine Stammesgenossen von einem russischen Juden”. Pragnął nią pobudzić Żydów w Zachodniej Europie do utworzenia ruchu działającego na rzecz założenia państwa żydowskiego. Pinsker opisał w niej cierpienia Żydów we Wschodniej Europie. Wskazał przy tym na konieczność obudzenia żydowskiej świadomości narodowej, pobudzenia wzajemnych kontaktów, organizacji kongresu i dążenia do utworzenia własnego państwa żydowskiego[4]. Idee te poparł jeden z największych rosyjskich rabinówSamuel Mohylewer. Wezwał on do współpracy wykształconych i wpływowych Żydów, którzy mogli stać się świeckimi liderami nowo tworzonego ruchu. Rabini mieli czuwać, aby nie dopuścić do pogwałcenia tradycyjnych wartości judaizmu i propagować ideę miłości doSyjonu[5].
W dniach 6-11 listopada 1884 roku wKatowicach odbyła się konferencja, przez wielu spostrzegana jako założycielska organizacjiChowewej Syjon. Wynika to z faktu, że była to pierwsza powszechna konferencja, na którą przybyło 36 delegatów z kilkunastu państw. Honorowym przewodniczącym konferencji został rabin Samuel Mohylewer, a Leon Pinsker został wybrany prezesem organizacji. Podczas konferencji postanowiono utworzyć Komitet Centralny z siedzibą wBerlinie. Jego celem miało być prowadzenie działalności do wszystkich Żydów, tak z Europy Wschodniej, jak i z Europy Zachodniej. WOdessie postanowiono utworzyć Komitet Tymczasowy, do którego celów należało niesienie pomocy żydowskim imigrantom z Rosji. Podjęto także decyzje o udzieleniu pomocy finansowej dla imigrantów osiedlających się w Palestynie, oraz wysłaniu delegacji mającej zapoznać się z potrzebami osadników. Od władz tureckich zamierzano uzyskać wizy imigracyjne i oficjalne zalegalizowanie osadnictwa żydowskiego w Palestynie. Od rządu rosyjskiego uzyskano zgodę na kontynuowanie emigracji Żydów z Rosji[6].
Chociaż planowano budowę struktury organizacyjnej na Europę Zachodnią, główne struktury powstały wWarszawie i Odessie. Tymczasowy Komitet w Odessie został nazwanyKomitetem Odessy, i bardzo szybko stał się komitetem wykonawczym organizacji. W 1890 roku carAleksander III oficjalnie uznał działanie stowarzyszenia pod nazwąStowarzyszenie dla wspierania żydowskich rolników i rzemieślników w Syrii i Ziemi Izraela, odmówił jednak legalizacji organizacjiChowewej Syjon, która musiała działać w ukryciu. TenKomitet Odessy koordynował rozdział darowizn, wysyłał przedstawicieli w celu nabycia gruntów, i pomagał w podróży kolejnym falom imigrantów udających się do Palestyny[7]. Wszystkie te działania napotkały jednak na poważne trudności. Największym problemem okazały się różnice kulturowe rosyjskich Żydów opuszczających swoje domy i przybywających w zupełnie nowe otoczenie naBliskim Wschodzie. Z powodu obowiązujących w Rosji zakazów, nigdy nie zapoznali się oni z pracą w rolnictwie. Teraz musieli pracować jako rolnicy, i to w bardzo trudnych warunkach (słabe półpustynne lub bagniste tereny). Wsparcie finansowe osiedli w Palestynie było niewielkie. Przyczyną były niewystarczające środki wpływające ze zbyt małych składek. Nie zdołano także pozyskać dotacji finansowych ze strony zamożnych zachodnich żydowskich filantropów. Wysokie ceny gruntów i tureckie ograniczenia rządowe powodowały systematyczny spadek entuzjazmu. W rezultacie imigracja do Palestyny malała na rzecz wzrostu emigracji płynącej do Stanów Zjednoczonych. RuchChowewej Syjon był mały i miał ciągłe problemy z organizacją, brakiem uznania oraz wewnętrznymi sporami. Gdy w 1891 roku zmarł Leon Pinsker, zabrakło odpowiedniego następcy. W rezultacie nastąpiło powolne osłabnięcieChowewej Syjon.Komitet Odessy został rozwiązany w 1919 roku przezbolszewików.
Doświadczenie zdobyte przezChowewej Syjon okazało się niezwykle cenne dlaruchu syjonistycznego. Idee te były dalej rozwijane przezTheodora Herzla. Gdy w sierpniu 1897 roku wBazylei zorganizowanoPierwszy Kongres Syjonistyczny,Komitet Odessy skupiał ponad 4 tys. członków. Większość z nich przyłączyła się doŚwiatowej Organizacji Syjonistycznej.
Za największy sukcesChowewej Syjon należy uznać żydowską imigrację do Ziemi Izraela i rozwój osadnictwa w Palestynie. Tym samym Ziemia Izraela otrzymała status wyłącznego celu żydowskiego ruchu narodowego. Pierwsi przywódcy ruchu syjonistycznego przeszli swoje pierwsze szkolenie i zdobyli doświadczenie potrzebne do dalszej kontynuacji dzieła syjonizmu[8].
