 | |||
| Dane podstawowe | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Producent | |||
| Typ pojazdu | |||
| Trakcja | gąsienicowa | ||
| Załoga | 2 | ||
| Historia | |||
| Prototypy | 1941 | ||
| Produkcja | wrzesień , październik 1941 | ||
| Egzemplarze | ok. 100 szt | ||
| Dane techniczne | |||
| Silnik | czterocylindrowy, benzynowy, o mocy - 58 KM, | ||
| Transmisja | mechaniczna | ||
| Pancerz | 10–25 mm | ||
| Długość | ok. 3800 mm | ||
| Szerokość | ok. 1900 mm | ||
| Wysokość | ok. 2300 mm | ||
| Masa | ok. 8 t | ||
| Nacisk jedn. | 0,64 kg/cm² | ||
| Osiągi | |||
| Prędkość | na drogach utwardzonych 17-18 km/h | ||
| Zasięg pojazdu | ok. 120 km | ||
| Dane operacyjne | |||
| Uzbrojenie | |||
| 1 xarmatawz. 1932 20-K(inne języki) kal. 45 mm 1 xkarabin maszynowyDT kal. 7,62 mm | |||
| Użytkownicy | |||
| Armia Czerwona | |||
| |||
ChTZ-16 (ozn. wojsk.T16) –radzieckie działo samobieżne na bazie ciągnika rolniczego produkowane wCharkowskiej Fabryce Traktorów.
Po wybuchuWielkiej Wojny Ojczyźnianej duże straty w czołgach latem 1941, zmusiły dowództwoArmii Czerwonej do podjęcia pilnych działań. 20 lipca 1941 Komitet Obrony Państwowej wydał dekret nr 019O osłonie pancernej czołgów lekkich i o opancerzeniu ciągników rolniczych. Postanowiono uzbroić rolnicze ciągniki gąsienicowe warmatęwz. 1932 20-K(inne języki) kal. 45 mm i używać ich jako dział samobieżnych. Projekt opancerzenia ciągnika, oraz całą dokumentację niezbędną do produkcji seryjnej zlecono do opracowania w biurze konstrukcyjnym NATI[1].
Na początku sierpnia 1941 NATI zbudowało cztery różne modele ciągników opancerzonych z działami czołgowymi 45 mm, na bazie ciągników:1TMW, ChTZ-3,ChTZ-NATI i ChTZ-5. Po krótkotrwałych testach porównawczych wybrano do produkcji seryjnej wersję opartą na modelu ChTZ-NATI. Podczas opancerzania podwozie ciągnika zostało wzmocnione, zastosowano też gąsienice o drobniejszych ogniwach. Grubość pancerza wynosiła 10–25 mm. W opancerzonej kabinie zamontowano działo czołgowe kalibru 45 mm o ograniczonym kącie ostrzału. Do obrony przewożono zabierany do kabiny karabin maszynowyDiegtiariewa DP. Po wprowadzeniu do produkcji seryjnej w Charkowskiej Fabryce Traktorów, pojazd ten otrzymał oznaczenie ChTZ-16[1]. Pojazd był obsługiwany przez dwuosobową załogę. Głównymi wadami ChTZ-16, podobnie jak wszystkich ciągników opancerzonych tego typu były: ekstremalnie niska prędkość, mała zdolność do jazdy w terenie i zwrotność, wysoka sylwetka, słaby pancerz, całkowity brak sprzętu radiowego do koordynacji działań w czasie walki, słaba widoczność i praktycznie nieruchome działo[1].
Na mocy dekretu GKO nr 019 z dnia 20 lipca 1941 ChTZ-16 został wprowadzony do produkcji. Plan przewidywał wyprodukowanie 800 sztuk ChTZ-16, od września do października 1941 w Charkowskiej Fabryce Traktorów[2].
.jpg)
Elementy opancerzenia miały być dostarczone przezNowokramatorskie Zakłady Budowy Maszyn[a]. Zakład z kolei otrzymywał w niewielkich ilościach płyty pancerne z zakładów wMariupolu, co w efekcie opóźniało produkcję ciągników opancerzonych. W rezultacie fabryka wysłała doCharkowa około 100 kompletów opancerzenia dla ChTZ-16. Produkcja ChTZ-16 rozpoczęła się na początku września, 9 października 1941 zakład ewakuowano naSyberię, a 24 październikaNiemcy zajęli Charków[1].
Produkcja ChTZ-16 odbywała się nie tylko w Charkowie.16 września 1941W.A. Małyszew, ludowy komisarz nowo utworzonego Ludowego Komisariatu Przemysłu Pancernego, podpisał rozkaz nr 8:W celu jak najszybszego wyprodukowania ciągnika pancernego ChTZ-16 rozkazuję: Natychmiast wysłać do STZ Stalingrad 500 ciągników przygotowanych do opancerzenia. JednakStalingradzka Fabryka Traktorów im.Feliksa Dzierżyńskiego, (ros.Сталинградский тракторный завод имени Ф. Э. Дзержинского) CТЗ, była w tym czasie obciążona produkcją czołgów i nie była w stanie produkować ciągników opancerzonych w tak dużych ilościach. Niemniej jednak, pewna liczba ChTZ-16 została wyprodukowana w STZ Stalingrad[2].
Wyprodukowane ciągniki opancerzone weszły do służby w jednostkach przeciwpancernych sformowanych w Charkowskim Okręgu Wojskowym. Kompania przeciwpancerna 14 Brygady Pancernej otrzymała 8 ciągników opancerzonych ChTZ-16, 8 pojazdów przekazano do 71 Samodzielnego Batalionu Czołgów i 12 do 47 Dywizji Czołgów. 8 ChTZ-16 skierowano do 23 Rezerwowego Pułku Czołgów. Około 10-15 kolejnych ciągników pancernych ChTZ-16 wzięło udział w obroniePołtawy pod koniec września 1941 gdzie zostały utracone. W połowie października w ramach garnizonu charkowskiego sformowano odrębny oddział przeciwpancerny, który składał się z 47 jednostek pojazdów pancernych przestarzałych typów (25T-27, 13 ChTZ (T-16), 5T-26, 4T-35). W dniach 23-25 października 1941 rozpoczęły się walki uliczne o Charków. W tych bitwach wszystkie pojazdy oddziału przeciwpancernego zostały albo zniszczone, albo porzucone podczas odwrotu. Dziesięć pojazdów wchodzących w skład 133 Brygady Pancernej wzięło udział w obronieMoskwy. Co najmniej 9 ChTZ-16 znajdowało się również w 150 brygadzie pancernejFrontu Briańskiego. Ostatnie ChTZ-16 zostały utracone w maju 1942 podczasnieudanej operacji charkowskiej[1].
Prace nad opancerzonymi traktorami prowadzono także w oblężonejOdessie. W przeciwieństwie do projektu ChTZ-16, odeskie ciągniki opancerzone były montowane bez żadnej dokumentacji - wykorzystano wszystko, co było pod ręką. Zamiast stali pancernej montowano blachy ze stali okrętowej lub kotłowej. Nie było standardowego uzbrojenia: ciągniki z karabinami maszynowymi uzbrojone były w jeden lub dwa karabiny maszynoweDiegtiariewa DT 7,62 mm , lub jedenDSzk kalibru 12,7 mm. Wersja z armatą posiadaładziało przeciwlotnicze kalibru 37 mm[1]. Część tych pojazdów została zdobyta przez wojska rumuńskie. W sierpniu 1941 w zakładach wLeningradzie wyprodukowano do dziesięciu ciągników pancernych, opartych na podwoziu ChTZ-NATI. Konstrukcja i zastosowanie tych opancerzonych ciągników nie jest znana[1].
Wiadomo również o udziale improwizowanych pojazdów opancerzonych w obronie wyspMoonsundzkich – wysp w zachodniejEstonii naBałtyku:Sarema,Hiuma,Muhu iVormsi. W celu wzmocnienia obrony, obrońcy wysp z własnej inicjatywy zbudowali kilka pojazdów opancerzonych na bazie ciągnika ChTZ-NATI, uzbrojonych w karabiny maszynowe. Do tej pory udokumentowano obecność 2 tankietek i 5 lub 6 improwizowanych opancerzonych wozów bojowych na wyspach archipelagu we wrześniu-październiku 1941. Według danych niemieckich łączna liczba zdobytych radzieckich jednostek pancernych na wyspach wynosiła18[3].
| Czołgi lekkie | |
|---|---|
| Czołgi średnie | |
| Czołgi ciężkie | |
| Działa samobieżne | |
| Samochody pancerne | |
| Samochody ciężarowe | |
| Ciągniki artyleryjskie | |
| Samochody osobowe imotocykle | |
| Inne pojazdy | |
| Prototypy i pojazdy doświadczalne |
