Ten artykuł dotyczyteorii decyzji. Zobacz też:inne znaczenia tego słowa.Cel (gr. τηλος,telos;łac.finis,terminus) – to, ze względu na co następujedziałanie;stan lubobiekt, do którego się dąży[1];cel (etyka), tokresświadomego działania.
Działać celowo może:człowiek,organizacja,społeczeństwo.
Z punktu widzeniainżynieryjnego ikognitywnego możemy też mówić o celuurządzenia, procesu,systemu, czy jakiegośagenta inteligentnego. W tym sensie mamy dwa rodzaje celów[2]:
Według kognitywnego modelu agenta inteligentnego Gadomskiego (w meta-teorii TOGA, tzn. Top-down Object-based Goal-oriented Approach, 1993), konsekwencją nadania systemowi celu lub posiadania celu przez system są jegofunkcje Natomiast konsekwencjącelu działania jest określeniezadań przez agenta inteligentnego.Funkcje są własnościąprocesów, zaś zadania są realizowane poprzezakcje.
Wpsychologii,cel – to efekt (stanrzeczy), na któregoukierunkowana jest czynność,zachowanie celowe, gdzie cele mogą mieć różny charakter:
Najważniejszą charakterystyką celu jest to, że wyjaśniaprzyczynę sztucznych procesów albo wymaga podjęcia działania i posiada jakąśsubiektywną oczekiwaną użyteczność.
W etycecel, jest kresem świadomego działania i jest rozróżniany w dwóch aspektach;
W etyce pojęcie celu występuje w związku z określeniempowinnościmoralnej (moralnego dobra i złaczynu) oraz z ujęciemwyznaczników moralnościaktu ludzkiego. Zwolennicydeontologizmudefiniują powinność oraz moralnedobro izło czynu z wyłączeniem celu[4], poprzez zgodność czynu z nakazemautorytetu zewnętrznego (heteronomia) lub wewnętrznego (autonomia) w stosunku do podmiotu czynu (inni określają powinność a następnie moralne dobro i zło czynu, przez jego stosunek do ostatecznego celu człowieka[5] czyli dobra uznawanego za najwyższe (teleologizm), które jednocześnie uszczęśliwia człowieka (eudajmonizm).
W zależności od sposobu rozumienia dobra oraz osób, które w działaniu stanowią dobro najwyższe jako przedmiot działania celowego, teleologizm przybiera postać:
Teleologizm etyczny polegający na tym, że istotę moralności oraz moralnej wartości czynu definiuje cel rozumiany, jakozamierzony skutek działania, przekreślając swoiste cechy moralności (bezwarunkowość (kategoryczność) powinności moralnej i bezinteresowność moralnego dobra). Tymczasem czyn nie staje się moralniepowinny i odpowiednio moralnie dobry przez to, że jest środkiem do ostatecznego celu, chociaż do niego prowadzi.
Powinności moralnej idobra moralnego nie można adekwatnie wyrazić przezrelacje środka do ostatecznego celu człowieka. Nie wynika z tego, że można je określić z pominięciem kategorii celu w ogóle.Czyn jest moralnie dobry dzięki temu, że jestaktemafirmacji osoby (a w wielu wypadkach takżebytówpozaosobowych) ze względu na jej własną wartość (godność), czyli z wyłączeniem innych celów działającego podmiotu. Godność osoby, ku której akt działającego jest skierowany (personalizm w etyce), jest miarodajna w sposób konieczny i wystarczający. Osoba przez swą godność, jest celem dla siebie (cel wsobny) i na mocy swego istnienia ustanawia dla wszystkich osób (nie wyłączając własnej) powinność afirmowania jej w tym charakterze. Jest to powinność moralna, zaś wartość czynu afirmującego tę godność dla niej samej jestmoralnym dobrem tego czynu; powinności tej przysługuje bezwarunkowość, a cechą realizującego ją czynu jest bezinteresowność. Właściwąracją i przedmiotem tej powinności jest osoba, jako cel wsobny, i dlatego moralnej powinności oraz moralnego dobra czynu nie można zdefiniować z pominięciem celu (dzieje się to jednak na innej zasadzie, aniżeli w teleologizmie etycznym)[6].Cel występuje w etyce również przy określaniu wyznacznikówmoralności czynu ludzkiego, tj.intencji działania, czylimotywu (finis operantis), skłaniającego podmiot do działania, oraz tzw. przedmiotu (finis operis), czyli tego, ku czemu działanie zmierza obiektywnie, niezależnie od intencji działającego.W obu przypadkach, intencja (przedmiot) celu działającego i działania pełni z osobna rolę warunku koniecznego i zarazem niewystarczającego dla określenia moralnego dobra czynu[7], tj. jego zgodności z normą, podczas gdy stwierdzenie niezgodności któregokolwiek z nich z tą normą wystarcza dla określenia moralnego zła czynu.
Cel może być:
| Informacje w projektach siostrzanych |
 Multimedia wWikimedia Commons |
 Cytaty wWikicytatach |
 Definicje słownikowe wWikisłowniku |
| działy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| przedmioty |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| odmiany bytów |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| inne pojęcia |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| pytania | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| pierwsze zasady | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| poglądy |
|
