To jest wersja przejrzana tej strony
 nr rej. 2004/73 z 26.11.1973 | |||
 | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||
| Adres | ul. Jana III Sobieskiego 2 | ||
| Styl architektoniczny | |||
| Rozpoczęcie budowy | 1722 | ||
| Ukończenie budowy | 1725 | ||
Położenie na mapie Nysy  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu nyskiego  | |||
Położenie na mapie gminy Nysa  | |||
 50°28′26,66″N 17°20′00,05″E/50,474072 17,333347 | |||
| |||
Carolinum w Nysie – dawniej uczelnia, a obecnie nazwa nawiązującego do tradycji tej szkołyI Liceum Ogólnokształcącego im. Jana III Sobieskiego.
Powstanie kolegium Carolinum wiąże się z przybyciem doNysyjezuitów w roku 1622. W mieście istniało jednak już wówczas rozwinięte szkolnictwo. Do najważniejszych ówczesnych placówek edukacyjnych należały:
Po sprowadzeniu jezuitów do Nysy biskup wrocławski arcyksiążęKarol Habsburg erygował 9 lutego 1623 roku szkołę zakonną nazwanąseminarium św. Anny – uroczyste otwarcie miało miejsce 23 kwietnia 1624 roku. Biskup zamierzał także utworzyć w Nysie prowadzony przez jezuitówuniwersytet, lecz nigdy nie doszło do realizacji tego projektu.
Patronką szkoły wybrana zostałaśw. Anna ze względu na to, że imię to nosiła wdowa po burmistrzu NysyAnna Gebauer, która w hojnym testamencie 9 maja 1630 roku przeznaczyła na ten cel cały swój majątek.
Pierwszym rektorem tej uczelni został światowej sławy uczony, jezuita,matematyk iastronom, twórcahelioskopu i odkrywcaplam na SłońcuChristoph Scheiner.
Szkoła składała się z pięciu klas. Cieszyła się bardzo dobrą renomą, słynęła z wysokiego poziomu nauczania oraz z posiadania bogatego księgozbioru. Przybywała tu pobierać naukimłodzież z całego Śląska, jak również zRzeczypospolitej.
Nysa wkrótce otrzymała z tego powodu mianoŚląskichAten (nieco później nazwana została takżeŚląskimRzymem).
Największą świetność seminarium przeżywało w latach 1625-1642, za czasów biskupaKarola Ferdynanda Wazy, syna króla PolskiZygmunta III. Ta nowa uczelnia jezuicka bardzo szybko się rozwijała i wkrótce zyskała duże znaczenie.
Podczaswojny trzydziestoletniej, w 1642 roku budynek seminarium spłonął. Zniszczeniu uległa równieżbiblioteka szkolna licząca około dwanaście tysięcywoluminów. W latach 1656–1657 wzniesiono nowy budynek, który odtąd stanowił siedzibę seminarium św. Anny.
Biskup Karol Ferdynand w latach 1669-1681 ufundował obecny, okazały gmach z przeznaczeniem dla nowo utworzonego kolegium jezuickiego, stanowiącego kontynuację seminarium św. Anny. Budynek został wzniesiony przykościele Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny przezWacława Schullera zOłomuńca. Wewnątrz mieściły się sale lekcyjne, pomieszczenia mieszkalne dla zakonników i uczniów, biblioteka,refektarz orazapteka prowadzona przez zakonników.
Obok kolegium w latach 1722-1725 powstało przy wsparciu biskupaLudwika von Neuburga gimnazjum jezuickie. Jego projekt przypisuje się architektowiChristophowi Tauschowi, a wykonanie –Michałowi Kleinowi. W 1725 r. powstała bogato zdobionabrama, łącząca oba budynki.
Poprzyłączeniu Śląska do Prus w roku 1742 kolegium podupadło. W 1773 roku, mimo kasaty zakonu przez papieżaKlemensa XIV, królFryderyk II pozwolił jezuitom pozostać w swej nyskiej siedzibie. Dopiero w wynikupruskiejsekularyzacji z 1810 roku zakonnicy opuścili kolegium, a budynek został zmodernizowany i utworzono w nim królewskie gimnazjum katolickie. W roku 1848 jego dyrektorem po raz pierwszy została osoba świecka. Szkoła w 1924 roku otrzymała nazwęCarolinum na cześć założyciela seminarium św. Anny biskupa Karola Habsburga.
Wiosną 1945 roku, w czasie walk międzywojskami niemieckimi aArmię Czerwoną Nysa uległa zniszczeniu, z budynków, w których za czasów niemieckich mieściły się szkoły średnie, ocalały tylko dwa.
Osobny artykuł:Bitwa o Nysę.Utworzono w nich wkrótce państwowe Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcące. Obecnie tradycje kolegium jezuickiego kontynuuje I Liceum Ogólnokształcące imienia Jana III Sobieskiego w Nysie, a takżePaństwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nysie.
Do najbardziej znanych absolwentów nyskiego Carolinum zaliczani są:
Brama zportykiem posiadabarokowe dekoracje. Główny przejazd zwieńczony jestgzymsem zputtami, trzymającymikartuszherbowy iwazonami. Obok znajduje się furtka dla pieszych. Wewnątrz, na wprost bramy, fragment dawnych murów obronnych zamyka dziedziniec, flankowany z obu stron budynkami gimnazjum i kolegium. Zachowała się częściowo średniowiecznabasteja, stanowiąca obecnie boczne wyjście ze szkolnego dziedzińca naplanty przy ulicy Lompy.
Bryła budynku kolegium wzniesiona została na planie litery „E”. Gmach w stylu barokowym, nawiązuje swą formą do typowej, jezuickiej architektury. Posiada pewne cechy wspólne z siedzibą kolegiumKlementinum wPradze.
We wnętrzu zachowały się dwa pomieszczenia o szczególnie bogatych dekoracjach –aula i biblioteka. Kolegium posiadało typowy dla jezuickich szkół i uniwersytetów program ideowy wystroju.
Znajdująca się w części środkowej gmachu, w przyziemiuryzalitu obecna aula liceum to dawny refektarz, służący zakonnikom jako jadalnia i sala zebrań. W pomieszczeniu tym znajdują się:
Wyeksponowane tu zostały motywy gloryfikacjiKościoła i jego misji oraz służby Chrystusowi, którą pełni zakon jezuitów.
Z powoduzniszczeń wojennych z 1807 roku bogata dekoracja malarska pochodząca z 1680 roku nie zachowała się w całości do czasów obecnych. O jej poziomie artystycznym świadczą ocalałe freski w dawnej aptece i w sieni, łączące tematykęfilozoficzną,religijną iastrologiczną. Malowidła te odkryto i poddano renowacji dopiero w 1904 roku. Wlunetach umieszczone zostały inskrypcjefarmaceutyczne. Freski ukazują starotestamentową historię oTobiaszu, który otrzymał odarchaniołaRafała lek przywracający wzrok jego ojcu. Jest toprefiguracja Chrystusa jako światła dla świata. Kolejne malowidła przedstawiają koncepcjęprzyrody jako źródła zdrowia i przejawu ukrytej Bożej siły. Umieszczono tu alegorie czterechżywiołów:
Całość tych malowideł uzupełnia wątek astrologiczny w postaci dwunastu znakówZodiaku, podkreślający związek Ziemi zKosmosem.
Freski zdobiące klasztorną aptekę przedstawiają więc ówczesną wizję medycyny i farmacji – leki są darem ziemi, żywiołów i oddziaływania gwiazd. Obecnie jest tam wystawa trofeów zdobywanych przez uczniów.
