| Capitellidae | |||
| Grube, 1862 | |||
_(30726945752).jpg) Capitella capitata | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | Capitellidae | ||
| |||
| |||
.jpeg)
Capitellidae –rodzinawieloszczetów z podgromadyosiadków i infragromadyScolecida. Obejmuje około 190 opisanychgatunków. Zamieszkują wody słone, gdzie bytują na różnych podłożach, zwykle drążąc w nich korytarze lub budując rurki. Wyglądem przypominajądżdżownice. Ciało podzielone mają na stożkowateprostomium, krótki tułów i długiodwłok, zwieńczonypygidium.
Zwierzęta te często wyglądem bardziej przypominajądżdżownice niż typowe wieloszczety[1][2]. Ciało mają stosunkowo długie[1], walcowate[1][2][3], zwykle smukłe[2][3]. Ubarwienie zazwyczaj waha się od rudoróżowego przez czerwone po brązowe[1][2].Naskórek może być mocno pomarszczony[3].
Prostomium jest krótkie[2], stożkowate[4][3] i ścięte[2], pozbawione zarównogłaszczków, jak iczułków[2][3].Perystom jest zredukowany, ograniczony do warg, pozbawiony wąsów przyustnych (cirrusów okołogębowych)[3]. Mogąca się wywracaćgardziel (ryjek) jest woreczkowata[1], nieuzbrojona[3] i zaopatrzona w brodawki (papille)[1].
Ciało budować może nawet ponad setka segmentów[1]. Segmentacja jest heteronomiczna[4] – wyróżnia się krótszy tułów i dłuższyodwłok[1][2]. Segmenty tułowia podzielone są wtórnie na dwa lub trzy podpierścienie[4][3]. Jeden lub dwa początkowe segmenty ciała pozbawione są zupełnie szczecinek. Przednia część ciała zwykle jest mocnoareolowana[2].Parapodia są dwugałęziste[2][3], silnie zredukowane[1], pozbawioneacikul[3]. Szczecinki na parapodiach tułowia zwykle mają postać kapilarną. Parapodia segmentów odwłokowych mają gałąź grzbietową (notopodium) i brzuszną (neuropodium) rozwiniętą w formę brodawkowatą (tori). Szczecinki na notopodiach i neuropodiach odwłoka mają postać dzióbkowatych haczyków (uncini) z kapturkami[2][3]. U części gatunków samce mają na ósmym i dziewiątym segmencie grube szczeciny płciowe[1]. Nie występują w tej rodzinie szczecinki złożone[2] ani właściweskrzela[3].
Pygidium może być wyposażone w różną liczbę wąsów odbytowych (cirrusów analnych) lub być ich całkiem pozbawione[3].
Capitellidae tokosmopolityczne zwierzęta morskie zasiedlające strefę denną i wchodzące w składbentosu[3][1]. Spotykane są na różnych głębokościach, odstrefy pływów poabysal[1]. Najczęściej wybierają podłoże piaszczyste lub muliste[5], ale występują w szerokim spektrum środowisk[1][6]. Większość drąży w rozmaitych osadach dennych wyściełane śluzem korytarze do głębokości 15 cm. Niektóre żyją w rurkach budowanych z cząstek podłoża. Niewiele jest gatunków wolno żyjących[1]. Niektóre gatunki wyspecjalizowały się w drążeniu korytarzy wmuszlachmięczaków, złożach jajdziesięciornic czy kościachwaleni[6]. Liczne gatunki wykazują wytrzymałość na dużedeficyty tlenowe i kolonizować potrafiąstrefy martwych wód, powstałe np. wskutekwycieków ropy[1].
Przedstawiciele rodziny są nieselektywnymidetrytusożercami. Cząstki materii organicznej pobierają wraz z podłożem za pomocą workowatego ryjka[1][6].
U Capitellidae występuje najczęściejzapłodnienie zewnętrzne.Gamety wyprowadzane są odrębnymi odnefrydiówgonoduktami, co jest rzadkością wśród wieloszczetów. W rodzinie tej występujeobojnactwo[1]. Ularw niektórych gatunków obserwuje się formępolimorfizmu zwanąpoecilogonią, bardzo rzadko spotykaną w całym podkrólestwietkankowców[6].
Takson ten wprowadzony został w 1862 rokuAdolpha Eduarda Grubego[7]. W 1887 roku obszernąmonografię poświęcił muHugo Eisig[8]. Zaliczany jest do pod- lub infragromady Scolecida[1][9]. W systemieKristiana Fauchalda z 1977 roku umieszczany był wrzędzieCapitellida wraz zArenicolidae iMaldanidae. W późniejszych systemach każda z tych rodzin bywała umieszczana we własnym,monotypowym rzędzie (odpowiednio: Capitellida, Arenicolida i Maldanida)[4]. W systemach współczesnych często zupełnie rezygnuje się z wyróżniania rzędów w obrębie Scolecida[1][10], aWorld Polychaeta database listuje Capitellida jakonomen dubium[10].Molekularne analizyfilogenetyczne z XXI wieku powszechnie rozpoznająszczetnice jakogrupę siostrzaną Capitellidae[11][12][6][13]. Ich wyniki doprowadziły najpierw do sklasyfikowania szczetnic jako podgromady wieloszczetów[14], a w 2020 roku do obniżenia im rangi do rodziny siostrzanej dla Capitellidae[13].
Do rodziny tej zalicza się około 190 opisanychgatunków[6], zgrupowanych w 42rodzajach[9]:
Capitellidae tak wmorfologicznych analizachkladystycznych[15], jak i molekularnych analizach filogenetycznych, niemal zawsze rozpoznawane są jakotakson monofiletyczny[11][16][12][17][6]. Problematyczny pozostaje jednak ich podział[6]. Taksonomia tej rodziny prawie w całości bazuje nachetotaksji, tj. rozmieszczeniu i budowie szczecinek[5][6], a w przypadku podziału na rodzaje dodatkowo na liczbie segmentów tułowiowych, kształcie głowy ipygidium oraz obecności lub braku skrzeli. Cechy te w wielu przypadkach nie odzwierciedlająfilogenezy, a badania molekularne potwierdziły brak monofiletyzmu co najmniej w przypadku rodzajówBarantolla,Heteromastus iNotomastus[6].
Niektóre gatunki z rodzajuCapitella wykorzystywane są jakobioindykatory zanieczyszczeń i degradacji środowiska[1][6]. Znajdują też zastosowanie wbioremediacji[6].Capitella teleta jestorganizmem modelowym wykorzystywanym wewolucyjnejbiologii rozwoju, a jegogenom został w całościzsekwencjonowany[6].
| Canalipalpata |
| ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Scolecida | |||||||||||||
| incertae sedis |
