Zobacz też:inne okręty o tej nazwie._(classe_Bouclier).jpg) Jednostka siostrzana „Capitaine Mehl” – „Commandant Rivière” w 1914 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki | 1910 |
| Wodowanie | 20 kwietnia 1912 |
 Marine nationale | |
| Nazwa | „Capitaine Mehl” |
| Wejście do służby | 5 listopada 1913 |
| Wycofanie ze służby | 10 lipca 1926 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność | normalna: 836 ton |
| Długość | całkowita: 78,1metra |
| Szerokość | 8,214 metra |
| Zanurzenie | 2,57 metra |
| Napęd | |
| 2turbiny parowe Parsonsa o łącznej mocy 15 000 KM 4kotły, 2śruby | |
| Prędkość | 31węzłów |
| Zasięg | 1200–1400 Mm przy prędkości 12–14 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 2działa kal. 100 mm (2 × I) 4 działa kal. 65 mm (4 × I) | |
| Wyrzutnie torpedowe | 4 × 450 mm (2 x II) |
| Załoga | 80–83 |
Capitaine Mehl –francuskiniszczyciel z okresuI wojny światowej, jedna z 12 zbudowanych jednostek typuBouclier(inne języki).Wyporność okrętu wynosiła 836 ton, a jego główne uzbrojenie stanowiły dwadziała okalibrze 100 mm wsparte lżejszą artylerią oraz broniątorpedową. Napędzanaturbinami parowymi jednostka rozwijała prędkość 31węzłów, osiągając zasięg 1200–1400 Mm przy prędkości 12–14 węzłów.
„Capitaine Mehl” zostałzwodowany 20 kwietnia 1912 roku w stoczniAteliers et Chantiers de la Loire wSaint-Nazaire, a w składMarine nationale wcielono go 5 listopada 1913 roku. Okręt służył naMorzu Północnym iMorzu Śródziemnym. 21 marca 1918 roku wspólnie z siostrzanym niszczycielem „Bouclier” zatopił niemiecki torpedowiecSMS A 7. Jednostkę wycofano ze służby 10 lipca 1926 roku.
Po zbudowaniu seriiniszczycieli (fr.contre-torpilleur d’escadre) „450-tonowych” (typów:Spahi(inne języki),Voltigeur(inne języki) iChasseur(inne języki)) dowództwo marynarki francuskiejMarine nationale podjęło działania w celu pozyskania większych okrętów[1]. W 1907 roku Rada Najwyższa Floty postanowiła, że do 1919 roku zostaną zbudowane 63 nowe jednostki tej klasy, co oznaczałowodowanie sześciu–siedmiu okrętów rocznie[2][3]. Powiększeniewyporności pozwalało na zamontowanie silniejszego niż stosowanego dotychczas uzbrojenia, zainstalowaniesiłowni o większej mocy i zwiększeniedzielności morskiej, co miało umożliwić towarzyszenie siłom głównym w trudnych warunkach atmosferycznych[2]. 28 kwietnia 1908 roku do Dowództwa Generalnego Marynarki Wojennej wpłynęło memorandum dyrektora ds. budowy okrętów Dudeboisa, w którym postulował on powiększenie wyporności nowo projektowanych niszczycieli co najmniej do 500–600 ton, podwyższenie pokładudziobowego oraz wzmocnienie uzbrojenia z dotychczasowych sześciu działkalibru 65 mm do dwóch–trzech dział kalibru 75–100 mm i czterech dział kalibru 65 mm[4]. W zakresie uzbrojeniatorpedowego – według początkowych założeń – okręty miały mieć stałąwyrzutnię dziobową i dwa podwójne obracalne aparaty torpedowe na pokładzie[5]. Ostatecznie wybrano wariant uzbrojenia z dwoma działami kalibru 100 mm i czterema kalibru 65 mm oraz czterema wyrzutniami torped w dwóch podwójnych aparatach[5][6]. Niszczyciele miały być napędzaneturbinami parowymi zasilanymi przezkotły opalanepaliwem płynnym, co miało się przekładać na osiągnięcie podczas prób prędkości 31węzłów[5][7]. 31 maja 1908 roku służba techniczna budowy okrętów, kierowana przez inż. Lhomme, wysłała do zainteresowanychstoczni dokument z ogólną specyfikacją, którą musiały spełniać nowe okręty, dając konstruktorom pełną swobodę, jeśli chodzi o realizację projektów[5][7].
Niszczyciel został zamówiony przez marynarkę w stoczniAteliers et Chantiers de la Loire wSaint-Nazaire 16 lutego 1910 roku, będąc jedyną jednostką typuBouclier(inne języki) tam zbudowaną[8]. Projekt bazował na zbudowanym w stoczniForges et Chantiers de la Gironde(inne języki) wBordeaux siostrzanym niszczycielu „Cimeterre”[9]. Budowa sfinansowana została z budżetu marynarki na rok 1908, przedłożonego 11 maja i zatwierdzonego 31 grudnia 1907 roku[10].Stępkę okrętu położono w 1910 roku, a jegowodowanie odbyło się 20 kwietnia 1912 roku[11][8].
22 grudnia 1912 roku wLorient rozpoczęły się testy stoczniowe okrętu, które przebiegały z dużymi trudnościami; w rezultacie oficjalnepróby morskie(inne języki) mogły się zacząć po pół roku, 14 czerwca 1913 roku[12][13]. Ich program obejmował pomiar liczby obrotówśrub przy prędkości 14 węzłów i przy prędkości maksymalnej, określenie zużycia paliwa przy prędkości 14 węzłów, pomiar prędkości maksymalnej podczas próby 6-godzinnej, sprawdzenie funkcjonowania wszystkich mechanizmów okrętowych oraz uzbrojenia artyleryjskiego i torpedowego[14]. W ich rezultacie zdecydowano się przekonstruować turbiny, co trwało trzy miesiące[15]. 23 września rozpoczęła się kolejna sesja testów, podczas której 31 października okręt przy wyporności 768,625 tony rozwinął prędkość 31,772 węzła[8][13].
Okręt był niszczycielem ze zbudowanym zestalikadłubem o zaokrąglonym przekroju, z podwyższonym pokłademdziobowym sięgającym 4,45 metra ponadwodnicę i mającym niewielki spadek[16]. Konstrukcja kadłuba oparta była na czterechwzdłużnikach i numerowanych od rufywręgach[17]. Blachyposzycia zewnętrznego miały grubość od 4 do 8 mm, a do stępki przymocowano drewniany zewnętrzny kil[17]. W celu redukcjikołysania na jednostce zamontowanostępki przechyłowe[17].Stewa dziobowa była prawie prosta, z gładką krzywizną u dołu,rufa zaś miała wyraźny nawis[18]. Okręt miał jeden ciągłypokład górny, na którym znajdowały się dwienadbudówki: dziobowa i rufowa[17]. Wysokośćwolnej burty naśródokręciu wynosiła 2,25 metra[17].
Kadłub podzielony był za pomocą pięciu głównychgrodzi naprzedziały wodoszczelne, dochodzące do wysokości górnego pokładu, wydzielające kotłownie dziobową i rufową, przedziały turbin,skrajnik dziobowy z taranem orazskrajnik rufowy[18]. Prócz tego istniały dwie dodatkowe grodzie, umieszczone w dziobowej i rufowej części kadłuba, a w kadłubie znajdowała się pokaźna liczba małych przedziałów wodoszczelnych wydzielonych lekkimi grodziami[18]. W części dziobowej pokładu dolnego znajdowały się: magazyny żywności, wina i wody,prochu czarnego, amunicji artyleryjskiej oraz komory łańcuchowe izbiornik paliwa, zajmujący całą szerokość kadłuba; w części rufowej znalazły się natomiast oficerskie magazyny żywności, amunicji artyleryjskiej i głowic torpedowych oraz zbiornik paliwa[19]. Na pokładzie górnym pod pokładem dziobowym znajdowały się:kubryk załogi, pomieszczenia gospodarcze,kambuzy, umywalnie i toalety; kubryk załogi oraz kambuz mieściły się także w nadbudówce dziobowej, a kubryk podoficerów oraz kabiny oficerów i dowódcy znajdowały się w nadbudówce rufowej[20]. Na końcu pokładu dziobowego znajdował się niskipomost bojowy ze sterówką oraz platformareflektorów, a nadbudówkę rufową zajmowały pomieszczeniaradiostacji, pisarza i toalety oficerskie[20]. Na okręcie zainstalowano dwamaszty: główny, usytuowany za pomostem i znacznie niższy drugi, znajdujący się na nadbudówce rufowej[6][21].
Długość całkowita okrętu wynosiła 78,1metra (i tyle samomiędzy pionami),szerokość całkowita 8,214 metra (7,778 metra nawodnicy) i maksymalnezanurzenie na rufie 2,57 metra[8][18].Wyporność normalna wynosiła 836 ton[8][a].
Załoga okrętu składała się zazwyczaj z 5–6oficerów oraz 75–77podoficerów i marynarzy[22][23][b].
Siłownia jednostki składała się z dwóch hybrydowychturbin parowychParsonsa(inne języki) produkcji zakładówCompagnie Électro-Mécanique(inne języki) zLe Bourget, pracujących na dwie liniewałów zakończonych trójłopatowymiśrubami napędowymi[8]. Zespół turbin składał się z turbiny wysokiego ciśnienia, turbiny niskiego ciśnienia, turbiny biegu wstecznego i turbiny marszowej, usytuowanych w jednym korpusie[24]. Hybrydowy system turbin polegał na zainstalowaniu przed stopniami reakcyjnymi stopinia akcyjnego z trzema rzędami dysz dla lepszego wykorzystaniapary wysokiego ciśnienia[25]. Parę dostarczały czterykotły wodnorurkowedu Temple(inne języki) o ciśnieniu roboczym 16kG/cm²[8]. Spaliny odprowadzane były do czterech niskich, zgrupowanych w pary kominów (w 1917 roku zamontowano na nichdeflektory)[26].
Maszyny osiągały łączną moc projektową 15 000 KM, co pozwalało na rozwijanie średniej prędkości maksymalnej co najmniej 31węzłów przez sześć godzin[8][24]. Zapas paliwa płynnego wynosił od 120 do 160 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1200–1400 Mm przy prędkości 12–14 węzłów[24][27].
Energia elektryczna wytwarzana była przez umieszczone wmaszynowniach dwieprądnice o napędzie parowym[28]. Na rufie znajdował się pojedynczy, częściowo zrównoważonyster, poruszany za pomocą parowejmaszyny sterowej umiejscowionej na pokładzie głównym pod nadbudówką dziobową[28]. Sterowanie okrętem odbywało się ze sterówki głównego pomostu bojowego, jak też pomostu rufowego (oba wyposażone były również wkompasy)[28].
Głównym uzbrojeniem artyleryjskim okrętu były dwa pojedynczedziała okalibrze 100 mm M1893, umieszczone po jednym na dziobie i na nadbudówce rufowej[8][21]. Długość działa wynosiła 4646,5 mm, a długośćlufy 4500 mm (45 kalibrów – L/45); masa działa wynosiła 1700 kg, a masa osłony 28,5 kg[21]. Armaty wykorzystywały amunicjęrozdzielnego ładowania –pociski o masie 14,16 kg i umieszczone w metalowej łusceładunki miotające o masie 3,7 kg[21]. Maksymalnadonośność wystrzeliwanego zprędkością początkową 740 m/s pocisku wynosiła 11 800 metrów, aszybkostrzelność 5–7 strzałów na minutę[21].Kąt ostrzału wynosił 240° dla działa dziobowego i 267° dla rufowego, a zapas amunicji 240–250 pocisków na lufę[21].
Artylerię drugiego kalibru stanowiły cztery pojedyncze działa kalibru 65 mm M1902 L/50, umieszczone parami na górnym pokładzie za pokładem dziobowym i obok nadbudówki rufowej[8][21]. Długość działa wynosiła 3450 mm, a długość lufy 3250 mm; masa działa wynosiła 594 kg[21]. Masa pocisku wynosiła 4 kg, a masa ładunku miotającego 1,425 kg[21]. Maksymalna donośność wystrzeliwanego z prędkością początkową 870 m/s pocisku wynosiła 9000 metrów, a szybkostrzelność od 12 do 18 strzałów na minutę[29].Kąt podniesienia lufy wynosił od -16 do +20°, kąt ostrzału pary dział dziobowych 143° (rufowych 163°), a zapas amunicji 346 pocisków na lufę[29].
Magazyny amunicyjne dział wyposażone były w system zraszania i zalewania, a dostarczanie amunicji odbywało się za pomocą dwóch podnośników napędzanychsilnikami elektrycznymi, z rezerwowym napędem ręcznym[29]. Dane do strzelania uzyskiwano za pomocą systemuhydraulicznego Germaina[30].
Niszczyciel wyposażono w cztery nadwodnewyrzutnie torped kalibru 450 mm, umieszczone w dwóch podwójnych aparatach usytuowanych na górnym pokładzie na obu burtach między kominami a nadbudówką rufową[8][30]. Masa aparatu wyrzutni wynosiła 1558 kg, a kąty naprowadzania po 45° w każdą stronętrawersu[30]. Używano przeważnietorped M1909R, których łączny zapas wynosił sześć sztuk[8][30]. Długość torpedy wynosiła 5,25 metra, a jej masa 710 kg (w tymgłowica bojowa 110 kg)[30]. Pojemność zbiornika powietrza wynosiła 322dm³, a jego ciśnienie 150 kG/cm²[30]. Zasięg dochodził do 2000 metrów przy prędkości 34 węzłów i 3000 metrów przy 30 węzłach[30].
W trakcie wojny uzbrojenie niszczyciela powiększyło się o pojedynczedziało przeciwlotnicze kalibru 75 mm oraz dwa karabiny maszynoweSt Etienne kalibru 8 mm, a na pokład zabierano 8–10bomb głębinowych systemu Guirauda[22][31].
Na okręcie zamontowano jedenreflektor o średnicy 60 cm, umieszczony na platformie pomostu bojowego[32]. Niszczyciel wyposażony był w dwiekotwice admiralicji, umieszczone na obu burtach na specjalnych platformach kotwicznych i podnoszone zamontowaną na dziobie wciągarką z napędem parowym oraz ręcznym[33]. Do łączności wewnętrznej służyło co najmniej 10 głównych linii rur głosowych, prowadzących do poszczególnych stanowisk i pomieszczeń[28]. Jako środki ratownicze i komunikacyjne na okręcie znajdowały się: 7-metrowyponton, 7-metrowywelbot, 4-metrowyjol oraz dwieszalupy Burtona[34].
„Capitaine Mehl” został wcielony do służby wMarine nationale 5 listopada 1913 roku[8][13][c]. Jednostka otrzymała numer identyfikacyjny M73 iznak burtowy „ML”[11][8]. Niszczyciel został przydzielony do 2 LekkiejEskadry (fr.2e Escadre légère), operującej naMorzu Północnym iAtlantyku[12][13].
1 sierpnia 1914 roku, tuż przed wybuchemI wojny światowej, „Capitaine Mehl” znajdował się w składzie operującej zCherbourga Dywizji Torpedowej 2 Lekkiej Eskadry (wraz z siostrzanym niszczycielem „Francis Garnier”)[35][36]. 2 sierpnia, po wkroczeniuNiemców doLuksemburga, „Capitaine Mehl” przebywał wBreście, a „Francis Garnier” i większość okrętów 2 Lekkiej Eskadry przepłynęły doCalais[37].
Po rozpoczęciu działań wojennych i przejęciu przezRoyal Navy odpowiedzialności za wschodnią część kanałuLa Manche, główne siły 2 Lekkiej Eskadry (czterykrążowniki pancerne oraz „Capitaine Mehl” i „Francis Garnier”) powróciły do Cherbourga[38]. Po zdobyciu przez Niemców belgijskich portów wOstendzie iZeebrugge niszczyciele „Capitaine Mehl”, „Francis Garnier”,„Aventurier”(inne języki) i„Intrépide”(inne języki) zostały przeniesione doDunkierki[39].
Po przeprowadzonej pod koniec listopada 1915 roku reorganizacji sił torpedowych 2 Lekkiej Eskadry niszczyciele „Capitaine Mehl”, „Aventurier”, „Francis Garnier”, „Intrépide” i dwa mniejsze zostały włączone w skład 2. dywizji z bazą w Dunkierce[40]. W czerwcu 1916 roku, wobec wzmocnienia przez Niemców sił bazujących weFlandrii, na północny teatr działań wojennych zMorza Śródziemnego zostały skierowane m.in. siostrzane niszczyciele „Bouclier” i „Magon”[41]. W lipcu „Capitaine Mehl” był celem nieskutecznego ataku ze strony niemieckiego U-BootaSM U-51[42][43]. 8 listopada okręt udzielił pomocy brytyjskiemu niszczycielowiHMS „Zulu”(inne języki), który w wyniku wejścia naminę utracił część rufową, odholowując go do Calais[42][43].
W nocy z 19 na 20 maja 1917 roku niszczyciele „Capitaine Mehl” (dowodzony przezkmdra por. (fr.capitaine de frégate) Guya), „Bouclier”, „Enseigne Roux” i „Magon” natknęły się podNieuwpoort na pięć niemieckichtorpedowców[42][44]. Płynący jako ostatni w szyku „Bouclier” o godzinie 01:02 otworzył ogień w kierunku jednostek przeciwnika, które po oświetleniu niszczyciela światłem reflektorów odpowiedziały silnym ostrzałem, w wyniku którego okręt został trafiony w śródokręcie między wyrzutniami torped oraz w pomost rufowy, a chwilę później w mostek, co spowodowało śmierć dowódcy i dziewięciu członków załogi[42]. „Capitaine Mehl” otrzymał trafienie w jeden z kotłów, doznał też uszkodzenia śruby spowodowanego bliskim wybuchem pocisku[42][45].
21 marca 1918 roku okręt uczestniczył w odparciu ataku niemieckich niszczycieli i torpedowców na Dunkierkę[42][46]. W zaatakowanym porcie oprócz „Capitaine Mehla” stacjonowały francuskie niszczyciele „Bouclier”, „Magon” i „Obusier” oraz brytyjskieHMS „Botha” iHMS „Morris”(inne języki)[46][47]. W rezultacie podjętego przez alianckie okręty pościgu „Capitaine Mehl” i „Bouclier” (mimo kolizji między nimi na początku bitwy, w wyniku której ten pierwszy miał rozdarte poszycie w pobliżu wodnicy) zatopiły torpedowiecSMS A 7, natomiast HMS „Botha” zatopił po ostrzelaniu i staranowaniu torpedowiecSMS A 19[46][47].
W kwietniu i maju 1918 roku francuskie niszczyciele uczestniczyły w operacji zablokowania wyjść z Ostendy i Zeebrugge[48]. Pod koniec wojny „Capitaine Mehl” otrzymał rozkaz udania się na Morze Śródziemne, wchodząc w skład 6. dywizjonu operującego zMudros; niszczyciel pozostał na tym obszarze do czasuzakończenia wojny[49].
1 grudnia 1918 roku „Capitaine Mehl” eskortował płynącą na pokładzie niszczyciela „Francis Garnier” francuską delegację, która udała się z Calais doLondynu na rozmowy z premierem Wielkiej BrytaniiDavidem Lloydem George’em (m.in. premierGeorges Clemenceau, marszałekFerdinand Foch i generałMaxime Weygand)[50][51].
Na początku 1920 roku „Capitaine Mehl”, „Bouclier” i „Enseigne Roux” udały się na Morze Śródziemne, wchodząc w skład 1. dywizjonu niszczycieli[52]. 21 sierpnia 1923 roku u wybrzeżySaint-Mandrier-sur-Mer w gęstejmgle okręt wszedł namieliznę, z której nie mógł się wyzwolić o własnych siłach; udało się to dopiero przy pomocy wysłanego z Tulonuholownika[53]. W 1925 roku „Capitaine Mehl” wraz z siostrzanym „Commandantem Bory” trafiły do rezerwy[54]. Jednostkę wycofano ze służby 10 lipca 1926 roku[11][12].
