Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Burkina Faso

Na mapach:12,26667°N 2,06667°W/12,266667 -2,066667
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Burkina Faso
HerbFlaga
HerbFlaga
Dewiza:Unité, Progrès, Justice
(Jedność, Postęp, Sprawiedliwość)
Hymn:Ditanyè/Une Seule Nuit
(Hymn Zwycięstwa/Jedna Jedyna Noc)

Ustrój polityczny

republika

Stolica

Wagadugu

Data powstania

5 sierpnia 1960

Prezydent

Ibrahim Traoré

Premier

Jean Emmanuel Ouédraogo

Powierzchnia

274 200 km²[1]

Populacja (2023)
• liczba ludności


22 489 126[1]

• gęstość

82,02 os./km²

Kod ISO 3166

BF/BFA/854

Waluta

frank CFA (XOF)

Telefoniczny nr kierunkowy

+226

Domena internetowa

.bf

Kod samochodowy

BF

Strefa czasowa

UTC ±0

Język urzędowy

mossi,bissa,diula,fula

Religia dominująca

islam (63,8%)[1]

PKB (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


21,08 mld[2]USD
900USD[2]

PKB (PSN) (2023)
 • całkowite 
 • na osobę


63,81 mlddolarów międzynar.[2]
2 726dolarów międzynar.[2]

Mapa opisywanego kraju
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Położenie Burkina Faso w Afryce
Region Burkina Faso

Burkina Fasopaństwo śródlądowe wAfryce Zachodniej. DawniejGórna Wolta (Republique du Haute-Volta), w 1984 roku prezydentThomas Sankara nadał mu nową nazwę, która oznacza „kraj prawych ludzi” w językachmossi idiula, będących głównymi rdzennymi językami kraju.

Stolicą kraju jestWagadugu (Ouagadougou), nazywane przez BurkińczykówOuaga.

CzłonekUnii Afrykańskiej.

Geografia

[edytuj |edytuj kod]
 Osobny artykuł:Geografia Burkiny Faso.

Obszar kraju jest przeważnie równinny, lokalnie z terenami wzniesionymi, zwłaszcza w zachodniej części kraju, gdzie sięgaWyżyna Gwinejska i znajduje się tu najwyższy szczyt krajuPic de Nakourou (Tena Kuru) – 749 m n.p.m. przy samej granicy zMali. Nieco dalej na wschód rozciąga się pasmoChaîne de Banfora z główną atrakcją turystyczną kraju – wodospadamiCascades de Karfiguéla. Na terenie Burkina Faso rozpoczynają swój bieg także trzy ważne rzeki regionu:Wolta Czarna,Wolta Czerwona iWolta Biała, które zlewają się następnie, tworząc rzekęWolta. Naturalną szatą roślinną państwa jestsawanna. Na południowym zachodzie przy granicy zMali orazWybrzeżem Kości Słoniowej występuje bujna roślinność sawannowa. Na północy natomiast rozciąga się sawanna sucha z niskimiakacjami i kolczastymi krzewami. Na północnym wschodzie kraju występuje roślinność pustynna. Często spotykanymi tu przedstawicielami świata zwierząt sążyrafy,słonie,lwy,zebry isępy.

Klimat

[edytuj |edytuj kod]

W Burkinie Faso występuje głównieklimat tropikalny z dwiema odrębnymi porami roku.Pora deszczowa występuje na południu kraju od maja do października, a na północy jest krótsza i trwa od lipca do września.Pora sucha trwa od 8 do 9 miesięcy, od października do czerwca. Podczas pory deszczowej opady w kraju utrzymują się na poziomie między 600 a 900 mm (24-35cali). W suchej porze wieje pylny i gorący wiatr pasatowyharmattan. Burkina Faso jest często nawiedzana przez długotrwałesusze.

Można wyróżnić trzy główne strefy klimatyczne:

  • sahelska: występuje w północnej części kraju i zazwyczaj poziom opadów utrzymuje się na poziomie do 600 mm (24 cali) opadów rocznie. Występują wysokietemperatury od 5 do aż 47°C (40-115°F).
  • sudano-sahelska: rozciąga się między 11°3′ i 13°05′ szerokości geograficznej północnej. Występują pośrednie temperatury i opady.
  • sudano-gwinejska: występuje na południu kraju. Poziom opadów wynosi ponad 900 mm deszczu rocznie, a średnie temperatury są na stosunkowo niskim poziomie.

Historia

[edytuj |edytuj kod]
 Osobny artykuł:kalendarium historii Burkiny Faso.

Na terenie współczesnego Burkina Faso istniały od X wieku liczne małe państwa[3]. Początki państwowości wiążą się z migracjami luduMossi, który podporządkował sobie autochtoniczne plemiona Gurunsi, Lobi, Bobo i Kurumba. W XIV i XV wieku Mossi napadli naMali iSonghaj. Pokonani przez władcę SonghajuSunni Alego nie przyjęliislamu, lecz rozdrobnili się na mniejsze państwa, z których najważniejsze były Jatenga i Wagadugu. Te niewielkie monarchie oparte były na sakralizacji króla (noszącego tytułmoro naba). Stopniowo obszar Burkina Faso ulegał coraz większemu podziałowi na kolejne małe państwa z których najsilniejsze utrzymały się do XIX wieku[4].

W latach 1896–1901 małe państwa Mossich, pomimo silnego oporu, zostały podbite przezFrancję. W 1919 z obszarów tych wydzielono kolonię Górna Wolta, która zasiliła składFrancuskiej Afryki Zachodniej. W latach 1932–1947 obszar podzielony został przez kolonie:Niger,Sudan Francuski iWybrzeże Kości Słoniowej, następnie zjednoczony jako francuskie terytorium zamorskie. Po 1945 utworzono pierwszeafrykańskiezwiązki zawodowe i partie, organizacje podjęły się walki z kolonialnymi rządami. W 1958 Górnej Wolcie nadanoautonomię w ramachWspólnoty Francuskiej. W 1960 proklamowano niepodległość republiki pod nazwą Górna Wolta. Ekipa rządząca zachowała silne związki z dotychczasową metropolią[4].

Pierwszym prezydentem i premierem zostałMaurice Yaméogo. Jego nieudolna polityka i kryzys gospodarczy doprowadziły w styczniu 1966 roku do wojskowegozamachu stanu. W miejsce rządu władzę objęła Najwyższa Rada Wojskowa, z pułkownikiemSangoulé Lamizaną na czele. W 1970 ogłoszono nowąkonstytucję, na jej mocy w 1971 Lamizana został prezydentem i powołano rząd cywilny. Kryzys polityczny związany z katastrofalną sytuacją gospodarki doprowadził w 1974 do powołania przez prezydenta wojskowego rządu obrony narodowej. W styczniu 1978, po wielu latach rządów wojskowych, powstał nowy rząd, w większości cywilny. W tym samym roku odbyły się wybory do Zgromadzenia Narodowego. W 1980 władzę ponownie objęła armia. Po kolejnym puczu w 1983 roku władzę przejął kapitanThomas Sankara. Nowa junta nazwana Narodową Radą Rewolucyjną, powołała trybunały ludowe i rozpoczęła walkę zkorupcją. W 1984 Sankara zmienił nazwę państwa na Burkina Faso (wjęzyku mossi oznacza to „kraj uczciwych ludzi”). Przywódca obiecał stworzenie systemu sprawiedliwości społecznej i doprowadzenie do samowystarczalności żywnościowej kraju, wzorując się przy tym na wzorcachlibijskich[4][3]. Dwukrotnie, w latach 1974–1975 i w 1985, doszło do wojen zMali[5]. Konflikt graniczny został rozstrzygnięty przezMiędzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w 1986[5].

Po kolejnym zamachu stanu w 1987 władzę objął kapitanBlaise Compaoré. Od 1989 roku następowała demokratyzacja kraju i tworzenie partii politycznych (np. w 2010 roku powstałaUnia na rzecz Postępu i Reform). W 1991 ogłoszono nową konstytucję, przyjętą po powszechnym referendum. Wybory prezydenckie w kolejnych latach wygrywał Compaoré. W październiku 2014 w kraju miały miejsce masowe protesty i zamieszki spowodowane zapowiadaną nowelizacją prawa znoszącą limit prezydenckich kadencji. 30 października 2014 prezydent Blaise Compaoré wprowadził stan wyjątkowy, odwołał rząd, rozwiązał parlament i wyjechał doSenegalu[6][7]. Następnego dnia podał się do dymisji ze stanowiska prezydenta, które w jego zastępstwie tymczasowo objął szef armii, generałHonoré Traoré[8]. Objęcie przez niego tego stanowiska spotkało się ze sprzeciwem wśród niektórych środowisk opozycyjnych, które przypominały długotrwałą współpracę pomiędzy generałem a prezydentem oraz jego lojalność wobec dawnej głowy państwa. 1 listopada 2014 cieszący się większym poparciem społecznym podpułkownikIsaac Zida dostał poparcie armii do objęcia funkcji tymczasowej głowy państwa. Zida ogłosił także, że posiada pełną kontrolę nad krajem[9][10]. 17 listopada 2014 pod naciskiem ze stronyUnii Afrykańskiej i groźbą sankcji w związku z niedemokratyczną formą przejęcia władzy przez armię, 23-osobowy komitet złożony z przedstawicieli wojska, opozycji, środowisk obywatelskich i religijnych wybrał byłego ministra spraw zagranicznychMichela Kafando na nowego prezydenta kraju[11][12][13].

Okres transferu władzy naruszył nieudany zamach stanu, przeprowadzony 17 września 2015 pod dowództwemGilberta Diendéré przeciwko prezydentowi Kafando[14]. Ostatecznie pełnia władzy w kraju pozostała w rękach władz przejściowych, ale termin wyborów prezydenckich i parlamentarnych uległ przesunięciu z 11 października na 29 listopada 2015. Wybory parlamentarne wygrał centrolewicowyLudowy Ruch na rzecz Postępu, a nowym prezydentem został były premierRoch Marc Christian Kaboré[15].

W dniach 23–24 stycznia 2022 doszło dozamachu stanu, przeprowadzonego pod dowództwemPaul-Henriego Sandaogo Damiby przeciwko prezydentowi Kaboré. Wojskowi obalili prezydenta, a władzę w kraju przejęła junta wojskowa –Patriotyczny Ruch na rzecz Ochrony i Odbudowy (MPSR)[16]. W nocy z 30 września na 1 października 2022 w Burkinie Faso doszło doponownego przewrotu[17].

Po wspomnianym zamachu rozpoczęła się współpraca z Federacją Rosyjską. Miały miejsce liczne demonstracje na ulicach, pojawiały się flagi rosyjskie. Doszło także do ataku na francuską ambasadę. Powodem tych wydarzeń jest fakt, że Burkina Faso znajduje się między wpływami Francji i Rosji, gdzie każde z nich narzuca swoje zasady. W efekcie spowodowało to rozłam polityczny. Traore nowy lider wojskowej junty, reprezentant młodego pokolenia wojskowych obrał kierunek, w którym głównym sojusznikiem ma być Rosja[18]. Na początku 2024 państwo opuściłoECOWAS[19].

Demografia

[edytuj |edytuj kod]

W Burkinie Faso szacowana średnia długość życia wynosi niemal 64 lata. Jest to jedna z niższych na świecie średnich długości życia. Mężczyźni żyją średnio 62 lata, a kobiety 65 lat.Mediana wieku mieszkańców wynosi powyżej 18 lat. W 2023 roku tempo wzrostu liczby ludności wynosiło 2,46%.[1]

  • Struktura wiekowa:
    • mieszkańcy w wieku od 0 do 14 lat stanowią 42,2%liczby ludności kraju,
    • mieszkańcy w wieku od 15 do 64 lat stanowią 54,6% liczby ludności kraju,
    • mieszkańcy w wieku 65 lat i powyżej stanowią 3,2% liczby ludności kraju.

Miasta Burkina Faso

[edytuj |edytuj kod]
 Osobny artykuł:Miasta w Burkinie Faso.

Poniższa lista przedstawia największe miasta Burkina Faso[21]:



Wagadugu

Bobo-Dioulasso
Bobo-Dioulasso

L.p.MiastoRegionLiczba mieszkańców (2017)

Banfora
Banfora
Koudougou
Koudougou

1WagaduguRegion Centre1 149 000
2Bobo-DioulassoRegion Hauts-Bassins360 106
3KoudougouRegion Centre-Ouest87 347
4OuahigouyaRegion Nord79 504
5BanforaRegion Cascades60 288
6DédougouRegion Boucle du Mouhoun45 341
7KayaRegion Centre-Nord40 017
8TenkodogoRegion Centre-Est38 108
9DoriRegion Sahel37 806
10RéoRegion Centre-Ouest37 535

Podział administracyjny

[edytuj |edytuj kod]
 Osobny artykuł:Podział administracyjny Burkiny Faso.

Burkina Faso podzielona jest na 13 regionów[1] i 45 prowincji.

Gospodarka

[edytuj |edytuj kod]
Mapa konturowa Burkina Faso
Porty lotnicze w Burkinie Faso
 Osobny artykuł:Rolnictwo w Burkinie Faso.

Kraj biedny, rozwijający się. Jest to efekt systematycznego wzrostu liczby ludności i słabej jakości gleby.Rolnictwo ihodowla zwierząt wytwarzają 32%produktu krajowego brutto, a trudni się nimi 80% ludności czynnej zawodowo. Główne uprawy to:sorgo,proso,kukurydza,orzeszki ziemne,ryż ibawełna. Przemysł słabo rozwinięty, przede wszystkim tekstylny i przetwórstwa żywności. Niewielka ilość surowców naturalnych jak:miedź,żelazo, rudymanganu i najważniejsze z nich –złoto. Kilkaset tysięcy osób co roku migruje do państw sąsiednich w poszukiwaniupracy, m.in. doWybrzeża Kości Słoniowej iGhany.

ONZ zalicza Burkinę Faso do grupy najsłabiej rozwiniętych państwa świata (tzw. LDC –Least Developed Countries)[22].

Kultura

[edytuj |edytuj kod]

Główne gałęzie lokalnego rzemiosła to wyplatanie koszyków, ceramika, barwienie tkanin i wykonywanie skórzanych przedmiotów. Przedmioty takie jak figurki, instrumenty muzyczne i maski, produkowane są często do użytku kościelnego. Wielu artystów produkuje pamiątki dla ciągle rosnącego ruchu turystycznego (Burkina Faso jest jednym z najchętniej odwiedzanych krajów w Afryce Zachodniej). W kilku miastach działają muzea, w których zbiorach znajdują się liczne ekspozycje związane z rozwojem lokalnej kultury – maski afrykańskie, figurki, obrazy. Burkina Faso jest jednym z najbardziej znaczących państw afrykańskiej kinematografii.Wagadugu zostało nazwane afrykańską stolicą filmu, głównie za sprawą organizowanego co dwa lata festiwaluFESPACO. Najbardziej znane filmy z tego kraju to „Yaaba” czy „Delwende”.

Lokalni artyści tworzą główniemuzykę folkową (Farafina) różniącą się jednak w różnych grupach etnicznych. W kraju działają też muzycy reprezentujący inne style muzyczne –pop,rap,reggae np. Greg Burkimbila, Floby, Sissao.

Atrakcje turystyczne

[edytuj |edytuj kod]

W Burkinie Faso możemy znaleźć wiele atrakcji turystycznych, oto niektóre z nich:

Sport

[edytuj |edytuj kod]
 Osobny artykuł:Reprezentacja Burkiny Faso w piłce nożnej.

W sporcie Burkina Faso znana jest głównie zpiłki nożnej. W 2013 rokudrużyna narodowa zdobyła wicemistrzostwo wPucharze Narodów Afryki,przegrywając 0–1 w finale zreprezentacją Nigerii.

Reprezentacja narodowa kraju w piłce nożnej U-17 może również poszczycić się dobrymi wynikami. W 2001 roku Burkińczycy wywalczyli 3. miejsce naMistrzostwach Świata U-17, pokonując 2-0 Argentynę.

W Burkinie Faso bardzo popularnym sportem jest też kolarstwo (głównie za sprawą organizowanego co rokuTour du Faso) orazkoszykówka (w 2013 roku drużyna narodowa po raz pierwszy zakwalifikowała się do Mistrzostw Afryki rozgrywanych wWybrzeżu Kości Słoniowej). Ciągle rosnącym zainteresowaniem cieszy się w tym krajurugby. Drużyna narodowa należy doIRB. Reprezentacja Burkiny Faso od 1989 roku bierze udział wIgrzyskach frankofońskich.

Religia

[edytuj |edytuj kod]
 Osobny artykuł:Religia w Burkinie Faso.

Struktura religijna w 2020 roku, według The ARDA[23]:

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. abcdefBurkina Faso. [w:]The World Factbook [on-line]. CIA. [dostęp 2024-02-13]. [zarchiwizowane ztego adresu (2024-02-12)]. (ang.).
  2. abcdDane dotyczące PKB na podstawie szacunkówMiędzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023:International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).
  3. abBurkina Faso. portalwiedzy.onet.pl. (pol.).
  4. abcBurkina Faso. Historia, [w:]Encyklopedia PWN [online],Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-08-16] .
  5. abEncyclopædia Britannica 2019 ↓.
  6. Stan wyjątkowy w Burkina Faso. Po 27 latach mają dość prezydenta, tvn24.pl, 30 października 2014.
  7. Burkina Faso parliament set ablaze, BBC News, 30 października 2014.
  8. Burkina Faso general takes over as Compaore resigns, BBC News, 31 października 2014.
  9. Army backs new Burkina Faso leader Isaac Zida, BBC News, 1 listopada 2014.
  10. Burkina Faso crisis: Col Isaac Zida claims presidential powers, BBC News, 1 listopada 2014.
  11. Burkina Faso: były szef MSZ wybrany na prezydenta, wiadomości.onet.pl, 17 listopada 2014.
  12. Jest nowy prezydent Burkina Faso, radioem.pl, 17 listopada 2014.
  13. Burkina Faso declares Michel Kafando interim president, BBC News, 17 listopada 2014.
  14. Army pulls back from coup in Burkina Faso, president restored, euronews, 2015-09-23.
  15. Chi è il nuovo presidente burkinabè? – nigrizia.it [online], nigrizia.it [dostęp 2015-12-03] .
  16. Wojsko przejęło władzę w kraju. Zamach stanu w Burkinie Faso. s. niezlaezna.pl. [dostęp 2022-01-25].
  17. Zamach stanu w Burkina Faso [online], Onet Wiadomości, 1 października 2022 [dostęp 2022-10-01] (pol.).
  18. Aleksander Olech Bolesław WójtowiczRywalizacja o surowce w Sahelu Region konfliktu mocarstw, s. 30.https://www.researchgate.net/publication/365790066_Rywalizacja_o_surowce_w_Sahelu_-_region_konfliktu_mocarstw
  19. Junty wspierane przez Kreml opuściły afrykańską wspólnotę gospodarczą [online], www.tvp.info [dostęp 2024-02-05] (pol.).
  20. Country: Burkina Faso – People Groups. Joshua Project, 2017. [dostęp 2017-10-22]. (ang.).
  21. Burkina Faso Cities Database. Simplemaps.com, 2017. [dostęp 2018-08-10]. (ang.).
  22. List of Least Developed Countries (as of May 2016),https://web.archive.org/web/20170623015529/http://www.un.org/en/development/desa/policy/cdp/ldc/ldc_list.pdf, (01.07.2017).
  23. National Profiles [online], thearda.com [dostęp 2022-09-11] .

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
Podział administracyjnyBurkina Faso
Regiony
Prowincje

Burkina Faso

Państwa Afryki
Państwa
Terytoria zależne
Państwa nieuznawane orazterytoria autonomiczne
Integralne części państw
położonych poza Afryką

  1. Obecnie okupowana przez Maroko.
  2. Nieuznana niepodległość od Somalii ogłoszona 18 maja 1991.
Dawne kolonie i protektoraty Francji
Ameryka
Afryka
Azja
Australia i Oceania
  • p
  • d
  • e
Członkostwo w organizacjach międzynarodowych

Mapa członków WTO

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Burkina_Faso&oldid=77836523
Kategorie:
Ukryta kategoria:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp