Bukszpan, gryszpan (Buxus L.) –rodzaj zimozielonychdrzew ikrzewów z rodzinybukszpanowatych. W obrębie rodzaju wyróżnia się od ok. 90[5] do 100[6][4] gatunków. Na różnice wpływa m.in. włączanie tu lub wyodrębnianie kilku gatunków afrykańskich (rodzajNotobuxus). Rodzaj ma dwa centra zróżnicowania –Antyle (ok. 50 gatunków[5], z czego naKubie 34[7]) i Azja Wschodnia w strefie klimatu umiarkowanego (ok. 40 gatunków). Poza tym gatunki z tego rodzaju występują wAmeryce Centralnej, naMadagaskarze i w Afryce Subsaharyjskiej, w zachodniej i południowej Europie oraz w basenieMorza Śródziemnego[5]. Są tokrzewy i niewielkiedrzewa rosnące zwykle wpodszycie suchych lasów na glebach przepuszczalnych[7]. Zawierająalkaloidy o silnym działaniu przeczyszczającym[5].
Zimozielonekrzewy i niewielkiedrzewa, osiągające zwykle do 8 m[7], a w przypadku bukszpanu zwyczajnego i balearskiego nawet 20 m wysokości[8]. Rośliny zwykle nagie[8] o młodych pędach zielonych i czworobocznych[8][10].
Drobne, promieniste, rozdzielnopłciowe (roślinyjednopienne). Kwiaty wyrastają w kątach liści, w kulistawych, gęstychpęczkach, w których kwiaty męskie otaczają kwiat żeński[8][7]. W kwiatach męskichokwiat składa się z czterech działekkielicha i czterechpręcików. W kwiatach żeńskich listków okwiatu jest 5–6.Zalążnia jest górna, powstaje z trzechowocolistków (w każdej z trzech komór rozwijają się po dwazalążki). Ponad zalążnią szyjki trzech słupków są rozchylone i zwieńczone często zbiegającymi po nichznamionami[10].
Suchetorebki, kulistawe lub jajowate[10], rogate z powodu zachowujących się szyjek słupka[8]. Pękają trzema klapami[10] eksplozywnie wyrzucając czarne nasiona[5][7].
RodzajBuxus należy do rodziny bukszpanowatych (Buxaceae) z rzędu bukszpanowców (Buxales)[2]. W zależności od ujęcia włączane[4] lub wyłączanych jest tu kilka gatunków z rodzajuNotoceras występujących w południowej Afryce[5].
↑Buxus. [w:]The Plant List [on-line]. [dostęp 2011-03-31]. (ang.).
↑abcdefghRoger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 129.ISBN 0-333-73003-8.
↑abcdefghWłodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste A-B. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991.ISBN 83-01-10135-0. Brak numerów stron w książce
↑Marianne van der Veer-Wolff: Geschiedenis van Gouda; Stad van kloosters en gasthuizen. Hilversum: Uitgeverij Verloren, 2021, s. 73.ISBN 978-90-8704-945-4.
↑abcdeBuxus Linnaeus. [w:]Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-05-04].
