Zobacz też:inne okręty o tej nazwie._(classe_Bouclier).jpg) Jednostka siostrzana „Boutefeu” – „Commandant Rivière” w 1914 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki | 1909 |
| Wodowanie | 2 maja 1911 |
 Marine nationale | |
| Nazwa | „Boutefeu” |
| Wejście do służby | 25 listopada 1912 |
| Zatonął | 15 maja 1917 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność | normalna: 862 tony |
| Długość | całkowita: 77,26metra |
| Szerokość | 8,164 metra |
| Zanurzenie | 2,942 metra |
| Napęd | |
| 2turbiny parowe Zoelly o łącznej mocy 14 000 KM 4kotły, 2śruby | |
| Prędkość | 31węzłów |
| Zasięg | 1200–1400 Mm przy prędkości 12–14 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| 2działa kal. 100 mm (2 × I) 4 działa kal. 65 mm (4 × I) | |
| Wyrzutnie torpedowe | 4 × 450 mm (2 x II) |
| Załoga | 80–83 |
Boutefeu –francuskiniszczyciel z okresuI wojny światowej, jedna z 12 zbudowanych jednostek typuBouclier(inne języki).Wyporność okrętu wynosiła 862 tony, a jego główne uzbrojenie stanowiły dwadziała kalibru 100 mm wsparte lżejszą artylerią oraz broniątorpedową. Napędzanaturbinami parowymi jednostka rozwijała prędkość 31węzłów, osiągając zasięg 1200–1400 Mm przy prędkości 12–14 węzłów.
„Boutefeu” zostałzwodowany 2 maja 1911 roku w stoczniDyle et Bacalan(inne języki) wBordeaux, a w składMarine nationale wcielono go 25 listopada 1912 roku. Okręt służył naMorzu Śródziemnym, aktywnie uczestnicząc w działaniach wojennych. Niszczyciel zatonął nieopodalBrindisi 15 maja 1917 roku, po wejściu naminę postawioną przez niemiecki okręt podwodnySM UC-25.
Po zbudowaniu seriiniszczycieli (fr.contre-torpilleur d’escadre) „450-tonowych” (typów:Spahi(inne języki),Voltigeur(inne języki) iChasseur(inne języki)) dowództwo marynarki francuskiejMarine nationale podjęło działania w celu pozyskania większych okrętów[1]. W 1907 roku Rada Najwyższa Floty postanowiła, że do 1919 roku zostaną zbudowane 63 nowe jednostki tej klasy, co oznaczałowodowanie sześciu–siedmiu okrętów rocznie[2][3]. Powiększeniewyporności pozwalało na zamontowanie silniejszego niż stosowanego dotychczas uzbrojenia, zainstalowaniesiłowni o większej mocy i zwiększeniedzielności morskiej, co miało umożliwić towarzyszenie siłom głównym w trudnych warunkach atmosferycznych[2]. 28 kwietnia 1908 roku do Dowództwa Generalnego Marynarki Wojennej wpłynęło memorandum dyrektora ds. budowy okrętów Dudeboisa, w którym postulował on powiększenie wyporności nowo projektowanych niszczycieli co najmniej do 500–600 ton, podwyższenie pokładudziobowego oraz wzmocnienie uzbrojenia z dotychczasowych sześciu działkalibru 65 mm do dwóch–trzech dział kalibru 75–100 mm i czterech dział kalibru 65 mm[4]. W zakresie uzbrojeniatorpedowego – według początkowych założeń – okręty miały mieć stałąwyrzutnię dziobową i dwa podwójne obracalne aparaty torpedowe na pokładzie[5]. Ostatecznie wybrano wariant uzbrojenia z dwoma działami kalibru 100 mm i czterema kalibru 65 mm oraz czterema wyrzutniami torped w dwóch podwójnych aparatach[5][6]. Niszczyciele miały być napędzaneturbinami parowymi zasilanymi przezkotły opalanepaliwem płynnym, co miało się przekładać na osiągnięcie podczas prób prędkości 31węzłów[5][7]. 31 maja 1908 roku służba techniczna budowy okrętów, kierowana przez inż. Lhomme, wysłała do zainteresowanychstoczni dokument z ogólną specyfikacją, którą musiały spełniać nowe okręty, dając konstruktorom pełną swobodę, jeśli chodzi o realizację projektów[5][7].
Niszczyciel został zamówiony przez marynarkę w stoczniDyle et Bacalan(inne języki) wBordeaux 26 sierpnia 1908 roku, będąc jedną z dwóch jednostek typuBouclier(inne języki) tam zbudowanych[8][9]. Budowa sfinansowana została z budżetu marynarki na rok 1908, przedłożonego 11 maja i zatwierdzonego 31 grudnia 1907 roku[10].Stępkę okrętu położono w 1909 roku, azwodowany został 2 maja 1911 roku[8][9].
Latem 1911 roku rozpoczęte zostały pierwszepróby morskie(inne języki), podczas których 11 sierpnia doszło do wejścia okrętu namieliznę i wygięcia obu śrub, które zostały wymienione po przybyciu 28 sierpnia doLorient wsuchym doku[11][12]. Decyzją prezydenta FrancjiArmanda Fallièresa z 3 września na dowódcę okrętu został wyznaczonykpt. mar. (fr.lieutenant de vaisseau) Jean-François-Jacques-Emile Rigal[13][14]. Kolejne próby odbyły się 5, 7 i 14 września, jednak zostały one przerwane na skutek awarii turbin[11]. Po ich naprawie 16 października próby kontynuowano, stwierdzając zbyt dużąprędkość obrotową wirników turbin; problem został rozwiązany poprzez demontaż kilku rzędów łopatek i wymianę śrub na nowe o innych parametrach: średnicy 2,05 metra i skoku 1,778 metra[11]. Dalsze testy przeprowadzono w marcu i maju 1912 roku, jednak układ napędowy nadal sprawiał liczne problemy; dopiero 16 listopada okręt przy wyporności 735,339 tony rozwinął prędkość 31,42 węzła[9][11].
Okręt był niszczycielem ze zbudowanym zestalikadłubem o zaokrąglonym przekroju, z podwyższonym pokłademdziobowym sięgającym średnio 4,5 metra ponadwodnicę i mającym niewielki spadek[15]. Konstrukcja kadłuba oparta była na czterechwzdłużnikach iwręgach, numerowanych od rufy[16]. Blachyposzycia zewnętrznego miały grubość od 4 do 8 mm, a do stępki przymocowany był drewniany zewnętrzny kil[16]. W celu redukcjikołysania na jednostce zamontowanostępki przeciwprzechyłowe[16].Stewa dziobowa była prawie prosta, z gładką krzywizną u dołu,rufa zaś miała wyraźny nawis[17]. Okręt miał jeden ciągłypokład górny, na którym znajdowały się dwienadbudówki: dziobowa i rufowa[16].
Kadłub podzielony był za pomocą pięciu głównychgrodzi naprzedziały wodoszczelne, dochodzące do wysokości górnego pokładu, wydzielające kotłownie dziobową i rufową, przedziały turbin,skrajnik dziobowy z taranem orazskrajnik rufowy[17]. Prócz tego istniały dwie dodatkowe grodzie, umieszczone w dziobowej i rufowej części kadłuba, a w kadłubie znajdowała się pokaźna liczba małych przedziałów wodoszczelnych wydzielonych lekkimi grodziami[17]. W części dziobowej pokładu dolnego znajdowały się: magazyny żywności, wina i wody,prochu czarnego, amunicji artyleryjskiej oraz komory łańcuchowe izbiornik paliwa, zajmujący całą szerokość kadłuba; w części rufowej znalazły się natomiast oficerskie magazyny żywności, amunicji artyleryjskiej i głowic torpedowych oraz zbiornik paliwa[18]. Na pokładzie górnym pod pokładem dziobowym znajdowały się:kubryk załogi, pomieszczenia gospodarcze,kambuzy, umywalnie i toalety; kubryk załogi oraz kambuz mieściły się także w nadbudówce dziobowej, a kubryk podoficerów oraz kabiny oficerów i dowódcy znajdowały się w nadbudówce rufowej[19]. Na końcu pokładu dziobowego znajdował się niskipomost bojowy ze sterówką oraz platformareflektorów, a nadbudówkę rufową zajmowały pomieszczeniaradiostacji, pisarza i toalety oficerskie[19]. Na okręcie zainstalowano dwamaszty: główny, usytuowany za pomostem i znacznie niższy drugi, znajdujący się na nadbudówce rufowej[6][20].
Długość całkowita okrętu wynosiła 77,26metra (76,485 metramiędzy pionami),szerokość całkowita 8,164 metra (7,88 metra nawodnicy) i maksymalnezanurzenie na rufie 2,942 metra[9][17].Wyporność normalna wynosiła 862 tony[9][a].
Załoga okrętu składała się zazwyczaj z 5–6oficerów oraz 75–77podoficerów i marynarzy[21][22][b].
Siłownia jednostki składała się z dwóchturbin parowychZoelly produkcji zakładówSchneider-Creusot, pracujących na dwie liniewałów zakończonych trójłopatowymiśrubami napędowymi o średnicy 2,05 metra i skoku 1,778 metra[9][23]. Zespół turbin składał się z turbiny wysokiego ciśnienia, turbiny niskiego ciśnienia, turbiny biegu wstecznego i turbiny marszowej, usytuowanych w jednym korpusie[23]. Dziobowa turbina napędzałaprawoburtową linią wałów, zaś rufowa lewą[23].Parę dostarczały czterykotły wodnorurkowe Dyle et Bacalan o ciśnieniu roboczym 16kG/cm²[9]. Spaliny odprowadzane były do czterech wysokich, ustawionych w równych odstępach kominów[24].
Maszyny osiągały łączną moc projektową 14 000 KM, co pozwalało na rozwijanie średniej prędkości maksymalnej co najmniej 31węzłów przez sześć godzin[9][23]. Zapas paliwa płynnego wynosił od 120 do 160 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1200–1400 Mm przy prędkości 12–14 węzłów[23][25].
Energia elektryczna wytwarzana była przez umieszczone wmaszynowniach dwieprądnice o napędzie parowym[26]. Na rufie znajdował się pojedynczy, częściowo zrównoważonyster, poruszany za pomocą parowejmaszyny sterowej umiejscowionej na pokładzie głównym pod nadbudówką dziobową[26]. Sterowanie okrętem odbywało się ze sterówki głównego pomostu bojowego, jak też pomostu rufowego (oba wyposażone były również wkompasy)[26].
Głównym uzbrojeniem artyleryjskim okrętu były dwa pojedynczedziała okalibrze 100 mm M1893, umieszczone po jednym na dziobie i na nadbudówce rufowej[9][20]. Długość działa wynosiła 4646,5 mm, a długośćlufy 4500 mm (45 kalibrów – L/45); masa działa wynosiła 1700 kg, a masa osłony 28,5 kg[20]. Armaty wykorzystywały amunicjęrozdzielnego ładowania –pociski o masie 14,16 kg i umieszczone w metalowej łusceładunki miotające o masie 3,7 kg[20]. Maksymalnadonośność wystrzeliwanego zprędkością początkową 740 m/s pocisku wynosiła 11 800 metrów, aszybkostrzelność 5–7 strzałów na minutę[20].Kąt ostrzału wynosił 240° dla działa dziobowego i 267° dla rufowego, a zapas amunicji 240–250 pocisków na lufę[20].
Artylerię drugiego kalibru stanowiły cztery pojedyncze działa kalibru 65 mm M1902 L/50, umieszczone parami na górnym pokładzie za pokładem dziobowym i obok nadbudówki rufowej[9][20]. Długość działa wynosiła 3450 mm, a długość lufy 3250 mm; masa działa wynosiła 594 kg[20]. Masa pocisku wynosiła 4 kg, a masa ładunku miotającego 1,425 kg[20]. Maksymalna donośność wystrzeliwanego z prędkością początkową 870 m/s pocisku wynosiła 9000 metrów, a szybkostrzelność od 12 do 18 strzałów na minutę[27].Kąt podniesienia lufy wynosił od -16 do +20°, kąt ostrzału pary dział dziobowych 143° (rufowych 163°), a zapas amunicji 346 pocisków na lufę[27].
Magazyny amunicyjne dział wyposażone były w system zraszania i zalewania, a dostarczanie amunicji odbywało się za pomocą dwóch podnośników napędzanychsilnikami elektrycznymi, z rezerwowym napędem ręcznym[27]. Dane do strzelania uzyskiwano za pomocą systemuhydraulicznego Germaina[28].
Niszczyciel wyposażono w cztery nadwodnewyrzutnie torped kalibru 450 mm, umieszczone w dwóch podwójnych aparatach usytuowanych na górnym pokładzie na obu burtach między kominami a nadbudówką rufową[9][28]. Masa aparatu wyrzutni wynosiła 1558 kg, a kąty naprowadzania po 45° w każdą stronętrawersu[28]. Używano przeważnietorped M1909R, których łączny zapas wynosił sześć sztuk[9][28]. Długość torpedy wynosiła 5,25 metra, a jej masa 710 kg (w tymgłowica bojowa 110 kg)[28]. Pojemność zbiornika powietrza wynosiła 322dm³, a jego ciśnienie 150 kG/cm²[28]. Zasięg dochodził do 2000 metrów przy prędkości 34 węzłów i 3000 metrów przy 30 węzłach[28].
W trakcie wojny uzbrojenie niszczyciela powiększyło się o pojedynczedziało przeciwlotnicze kalibru 47 lub 75 mm oraz dwa karabiny maszynoweSt Etienne kalibru 8 mm, a na pokład zabierano 8–10bomb głębinowych systemu Guirauda[6][21].
Na okręcie zamontowano jedenreflektor o średnicy 60 cm, umieszczony na platformie pomostu bojowego[29]. Niszczyciel wyposażony był w dwiekotwice admiralicji, umieszczone na obu burtach na specjalnych platformach kotwicznych i podnoszone zamontowaną na dziobie wciągarką z napędem parowym oraz ręcznym[30]. Do łączności wewnętrznej służyło co najmniej 10 głównych linii rur głosowych, prowadzących do poszczególnych stanowisk i pomieszczeń[26]. Jako środki ratownicze i komunikacyjne na okręcie znajdowały się: 7-metrowyponton, 7-metrowywelbot, 4-metrowyjol oraz dwieszalupy Burtona[31].
%2c_Cimeterre_(CM)_et_Faulx_(FX)_(classe_Bouclier).jpg)
„Boutefeu” został wcielony do służby wMarine nationale 25 listopada 1912 roku[9][11][c]. Jednostka otrzymała numer identyfikacyjny M70 iznak burtowy „BF”[8][9][d]. 30 grudnia 1912 roku okręt wyszedł z Lorient w rejs naMorze Śródziemne, docierając 16 stycznia 1913 roku doTulonu; po przybyciu „Boutefeu” został przyporządkowany do 1.dywizjonu niszczycieli 1. Armii Morskiej[11][12]. 10 lutego decyzją prezydenta Francji Armanda Fallièresa nowym dowódcą okrętu został kpt. mar. Blanc[32][33].
Między 21 a 23 kwietnia 1913 roku okręty 1. i 5. dywizjonu niszczycieli wraz z „Bouclierem” i pancernikami„Condorcet”(inne języki),„Danton”(inne języki),„Mirabeau”(inne języki),„Vergniaud”(inne języki) i„Voltaire”(inne języki) wzięły udział w ćwiczeniach floty[34]. 1 października „Boutefeu” nadal należał do 1. dywizjonu niszczycieli, w skład którego wchodziły: „Casque” (okręt flagowy), „Bisson”, „Cimeterre”, „Commandant Rivière”, „Dague”, „Dehorter”, „Faulx” i „Fourche”[35].
1 sierpnia 1914 roku, tuż przed wybuchemI wojny światowej, „Boutefeu” nadal znajdował się w Tulonie w składzie 1. dywizjonu niszczycieli (wraz z flagowym „Casque” oraz „Dague”, „Faulx”, „Fourche” i „Mangini”)[36][37].
3 sierpnia 1914 roku okręty 1. dywizjonu niszczycieli udały się podCap Bon, a następnego dnia, po rozpoczęciu działań wojennych, skierowały się w stronęAlgieru[38]. 7 sierpnia niszczyciele 1. dywizjonu uzupełniały paliwo w Algierze, a nazajutrz w trybie pilnym wyszły doBizerty, mimo że niektóre okręty nie zostały zatankowane z powodu brakumazutu w bazie; w rezultacie kilka niszczycieli musiało być holowanych (m.in. „Boutefeu” przez pancernik„Patrie”(inne języki))[38]. Po zerwaniu 11 sierpnia stosunków dyplomatycznych zAustro-Węgrami, okręty 1. Armii Morskiej udały się dwa dni później naMaltę, skąd podjęły patrole naAdriatyku[38].
Między 18 a 19 sierpnia niszczyciele 1. dywizjonu wraz z „Bouclierem” osłaniały na trasie zSan Giovanni di Medua na Maltę uszkodzoną w kolizji z niszczycielem „Cavalier” jego siostrzaną jednostkę – „Fantassin”[38]. Od października do grudnia niszczyciele 1. i 6. dywizjonu oraz „Bouclier” eskortowałykonwoje dostarczające zaopatrzenieCzarnogórze[38].
25 sierpnia niszczyciele 1. i 6. dywizjonu udały się w składzie Grupy Specjalnej (którą tworzyły pancerniki„Courbet”(inne języki) i„Jean Bart”(inne języki), krążownik „Jurien de la Gravière”, tender wodnosamolotów „Foudre” orazokręty podwodne należące do 2. dywizjonu z flagowym „Dehorterem”) w rejonCieśniny Otranto, operując następnie na Adriatyku[38]. Od października do grudnia niszczyciele 1. i 6. dywizjonu oraz „Bouclier” eskortowałykonwoje dostarczające zaopatrzenieCzarnogórze[38].
W styczniu i lutym 1915 roku okręty 1. i 6. dywizjonu nadal pełniły służbę konwojową na Adriatyku[38]. 28 kwietnia niszczyciele 1. i 6. dywizjonu oraz „Bouclier” wypłynęły z misją ratowniczą w rejon zatonięcia krążownika pancernego„Léon Gambetta”(inne języki), powracając doNavarino dwa dni później[38].
1 września „Boutefeu” z powodu problemów z siłownią powrócił do Tulonu, gdzie po remoncie i próbach został przeniesiony do rezerwy, w której przebywał do 22 listopada tego roku[9][11].
18 stycznia 1916 roku „Boutefeu” przybył z Tulonu do Brindisi, wzmacniając francuską flotyllę niszczycieli bazującą w tym porcie składającą się z dwóch dywizjonów liczących łącznie 12 okrętów[39]. Od 20 lutego do końca marca operujące z Brindisi francuskie niszczyciele zabezpieczały ewakuację wojskserbskich i czarnogórskich[39]. 17 marca francuskie niszczyciele „Boutefeu”, „Commandant Bory” i „Renaudin” wraz z włoskimi niszczycielami „Insidioso(inne języki)”, „Irrequieto(inne języki)” i„Impetuoso”(inne języki) wyszły z Brindisi na patrol, osiągając rankiem następnego dnia rejonDurazzo[40]. Alianckie niszczyciele stały się celem ataku ze stronyaustro-węgierskiego okrętu podwodnegoSM U-6(inne języki), który najpierw zatopił jedną torpedą „Renaudina”, a następnie wystrzelił dwie kolejne torpedy w kierunku ratującego rozbitków „Commandanta Bory’ego”, które zostały wymanewrowane[40]. 15 kwietnia „Boutefeu” nadal wchodził w skład 1. dywizjonu 1. flotylli niszczycieli w Brindisi, razem z „Casque”, „Faulx”, „Fourche” i „Mangini”[41].
W nocy z 22 na 23 grudnia austro-węgierskie niszczyciele„Scharfschütze”,„Dinara”,„Réka” i„Velebit” zaatakowałydryftery(inne języki)blokujące Cieśninę Otranto[42][43]. W tym czasie z Brindisi doTarentu płynęło sześć francuskich niszczycieli: „Boutefeu”, „Casque”, „Commandant Bory”, „Commandant Rivière”, „Dehorter” i „Protet”[42][43]. Na skutek słabej komunikacji na pomoc alianckim jednostkom ruszyły jedynie „Casque” i „Commandant Rivière”, które wdały się w walkę artyleryjską z przeciwnikiem, unikając też ich ataków torpedowych[42][44]. Około godziny 23:00 „Casque” najpierw próbowałstaranować płynącego na końcu szyku „Velebita” i wystrzelił w jego kierunku niecelną torpedę, sam jednak został trafiony pociskiem w dziobową kotłownię, w wyniku czego jego prędkość spadła do 23 węzłów i musiał zawrócić w kierunku bazy, spotykając później poszukujące go niszczyciele „Boutefeu”, „Commandant Rivière”, „Dehorter” i „Protet”[42][45]. Około godziny 2:15 zespół francuskich niszczycieli natknął się na idące z dużą prędkością w rejon bitwy zgrupowanie włoskich niszczycieli, co zakończyło się kolizją„Giuseppe Cesare Abba”(inne języki) najpierw z „Casque”, a następnie z „Boutefeu”, który doznał uszkodzenia dziobu[46][42]. Po naprawie niegroźnych uszkodzeń „Boutefeu” i „Commandant Bory” wyruszyły w kierunku Tarentu, stając się o godzinie 12:37 celem ataku torpedowego ze strony nierozpoznanego okrętu podwodnego; po wymanewrowaniu torpedy oba niszczyciele zaatakowały U-Boota bombami głębinowymi (cztery z sześciu zrzuconych przez „Boutefeu” nie zdetonowały), po czym ten rozpoczął ostrzał powierzchni morza z działa kalibru 65 mm i jeden z pocisków eksplodował w lufie, powodując ciężkie obrażenia u 10 marynarzy[47]. O 13:10 okręt podwodny znów zaatakował wystrzeliwując kolejną torpedę, po wymanewrowaniu której „Boutefeu” odpowiedział tym samym, wystrzeliwując w kierunku zauważonegoperyskopu łącznie trzy niecelne podwodne pociski[47]. 25 grudnia o 15:00 okręt dotarł do Tarentu, gdzie został skierowany na remont stoczniowy[47].
5 lutego 1917 roku po zakończonym remoncie „Boutefeu” wyszedł z Tarentu i udał się najpierw doMilo, a 9 lutego dotarł doSalaminy; 14 lutego eskortował zmierzający do Tarentuparowiec „Princess Mary”[47]. 8 maja podczas rejsu z Tarentu do Brindisi załoga niszczyciela dostrzegła z odległości 700 metrów płynący na powierzchni okręt podwodnySM U-77, który po wykonaniu manewru zanurzenia został przez „Boutefeu” obrzucony ośmioma bombami głębinowymi, jednak nie doznał uszkodzeń[47].
Wieczorem 14 maja austro-węgierskie krążowniki „Helgoland”, „Novara” i „Saida” w eskorcie niszczycieli wyszły zCattaro w celu zniszczenia alianckich siłblokujących Cieśninę Otranto, co doprowadziło dobitwy[48][49]. Rankiem 15 maja przebywający na patrolu na wodach cieśniny zespół niszczycieli (w składzie: włoski„Carlo Mirabello”(inne języki) oraz francuskie „Boutefeu”, „Bisson”, „Cimeterre” i „Commandant Rivière”) dostał informację o ataku przeciwnika i ruszył w jego kierunku[50]. O godzinie 23:30 na „Boutefeu” pękła linka sterowa, co zmusiło go do powrotu do bazy[50]. Uszkodzenie zostało szybko naprawione i 15 maja o 14:25 „Boutefeu” wyszedł w towarzystwie dwóch włoskich niszczycieli z Brindisi, z zadaniem udzielenia pomocy storpedowanemu przez niemieckiego U-BootaSM UC-25 brytyjskiemu krążownikowi lekkiemuHMS „Dartmouth”(inne języki)[50]. Omijając dwatrałowce okręt zszedł z wytrałowanego toru wodnego i wszedł na postawioną przez UC-25 na północ od Brindisiminę, która wybuchając w rejonie dziobowej maszynowni z lewej burty spowodowała przełamanie się niszczyciela i natychmiastowe zatonięcie[50][51]. Z liczącej 88 osób załogi zginęło 15 marynarzy, a pozostałych 73 zostało podjętych z wody przez towarzyszące „Boutefeu” dwa włoskie niszczyciele iholowniki[50][52].
Za wojenne osiągnięcia okręt został po zatopieniu odznaczonyKrzyżem Wojennym[46].
