Bosra,Bostra (arab. بصرى الشام,Busra asz-Szam) – miasto w południowejSyrii, 140 km na południe odDamaszku.
Prawdopodobnie starożytnaBosorra, miasto zdobyte i spalone w 163 p.n.e. przezJudę Machabeusza[2][3]. Odbudowane przezNabatejczyków przed I wiekiem p.n.e. Było głównym ośrodkiem kultu ich głównego bóstwaDuszary – do III wieku organizowano tam co cztery lata igrzyska zwaneActia Dusaria.
W106 roku Rzymianie wcielając nabatejskie królestwo doCesarstwa zajęli też Bosrę, przemianowując ją na cześć ówczesnego cesarza nałac. Nova Traiana Bostra (gr. Νεα Τραιανης Βόστρα)[3]. Za czasów rzymskich miasto rozkwitało dzięki uzyskaniu statusu stolicyprowincji Arabia – zbudowano wówczas wiele monumentalnych budowli, w tym okazały teatr. Było miejscem stacjonowaniaIII legionu z Cyrenajki[3]. Jest prawdopodobne, że ok. 200 roku odwiedził je cesarzSeptymiusz Sewer wraz zmałżonką.
Aleksander Sewer nadał Bostrze rangękolonii z oficjalną nazwąColonia Bostra Nea Traiana Alexandrianae;Filip Arab nadał jej tytuł metropolii, tj. najważniejszego miasta regionu. Znaczenie jego podkreślało również prawo bicia własnej monety rozmiennej (od panowaniaTrajana aż do roku 251)[4].
W okresie wczesnego chrześcijaństwa Bosra była stolicąbiskupstwa, a później także siedzibąmetropolity.
Po przejściu pod władzęmuzułmanów nadal pełniła funkcję centrum administracyjnego i była ważnym punktem postojowym na trasiekarawan zDamaszku doMekki. W 1147 i 1151 miasto było oblegane przez wojska władcyKrólestwa JerozolimskiegoBaldwina III, nie zostało jednak zdobyte. W1260 zdobyli je i spustoszyliMongołowie. Od XV wieku, już w granicachpaństwa Osmanów, miasto zaczęło pustoszeć. Ponownie zasiedlone zostało w XIX wieku przez uchodzących zLibanudruzów.
Najważniejsze zabytki Bosry pochodzą zarówno z okresu rzymskiego, jak ichrześcijańskiego orazislamskiego. Jedyną konstrukcją z czasów nabatejskich jest brama na osi głównej ulicy, zdobionakapitelamipseudokorynckimi, typowymi dla ówczesnej sztuki Nabatejczyków.
Najważniejszą z antycznych budowli jest jeden z największych i najlepiej zachowanych teatrów rzymskich pochodzący z II wieku n.e. i obliczony na 15 tys. widzów. W jego wielkiej półokrągłej widowni (cavea) zachowało się 35 stopni (rzędów) podzielonych przejściami poziomymi i pionowymi, i wzniesionych w całości na sklepionychpodwalinach piętrowych. Dwupiętrowascena tworzyfasadę zbliżoną do kompozycji znanych ze skałPetry, ale od nich późniejszą. Choć imponujący wyglądem, teatr ten nie różni się od innych z epoki cesarstwa, stanowiąc kopię już ukształtowanego typu[5].
Za czasówOmajjadów iAbbasydów otoczono go umocnieniami, a później zaFatymidów w 1089 roku został zamieniony w twierdzę, po której pozostała m.in. najstarsza zachowana średniowieczna wieża[6]. Odrestaurowany i przystosowany do współczesnych inscenizacji.
Dawną arterię miasta prezentuje odsłonięta na całej długości monumentalna ulica kolumnowa z nienaruszonym brukiem oraz z dobrze zachowanymi podziemnymi galeriami i magazynami.Trójprzelotowy łuk otwiera ciąg innej ulicy, prowadzącej do teatru. Jedno ze skrzyżowań zdobi narożnaeksedra z fontanną, gdzie przetrwały 14-metrowe kolumny. Naprzeciw usytuowana jest szczególna budowla (zwana „kalybe”), stanowiąca rozległe otwartepodium zabsydą, przeznaczone najpewniej na posągi[5].
Inne zachowane zabytki to bramy oraz rzymskiełaźnie. Z czasów chrześcijaństwa zachowały się pozostałościkatedry ibazyliki nazywanej „kościołem Bahiry” (był tonestoriańskimnich, który spotkał prorokaMahometa, gdy ten miał 12 lat, i przepowiedział mu przyszłość).
Na północ od twierdzy położone jest miasto wzniesione na ruinach i wokół fragmentów dawnych rzymskich budowli (podstawowym budulcem są czarne blokibazaltowe). W Bosrze znajduje się również XII-wiecznymeczetOmara (wykorzystywany obecnie).
- ↑Attention Required! [online] [dostęp 2019-12-29] .
- ↑1Mch 5,28 w przekładach Biblii.
- ↑abcSiméonS. Vailhé SiméonS.,Bostra, [w:]The Catholic Encyclopedia, 1907 (ang.). Brak numerów stron w książce
- ↑Y. Meshorer:City-coins of Eretz-Israel and the Decapolis in the Roman Period. Jerusalem: The Israel Museum, 1985, s. 87-88.
- ↑abM. Gawlikowski:Sztuka Syrii, dz. cyt., s. 195.
- ↑D. Nicolle:Saracen Strongholds 1100–1500. The Central and Eastern Islamic Lands, September 2009;ISBN 978-1-84603-375-9, opis ilustracji s. 39.
- A. Humphreys, C. Lanigan, J. Wiliams:Bliski Wschód: Syria, Jordania i Liban. Bielsko-Biała: Pascal, 2001.ISBN 83-88355-52-X
- Michał Gawlikowski:Sztuka Syrii. Warszawa: WAiF, 1976
- Skarby świata. Lista światowego dziedzictwa UNESCO,JacekJ. Lech (tłum.),NataschaN. Albus (tłum.), Bielsko-Biała: Pascal, 1998,ISBN 83-87696-12-9,OCLC 749811414 . Brak numerów stron w książce
- Magdalena Dobrzańska-Bzowska, Krzysztof Bzowski: Praktyczny przewodnik – Bliski Wschód. Bielsko-Biała: Pascal, 2008, s. 306-311.ISBN 978-83-7513-146-8.
