Blockleiter (niem.naczelnik bloku) – tytuł paramilitarny wNarodowosocjalistycznej Partii Robotniczej Niemiec[1], istniejący w latach 1930–1945. StopieńBlockleitera był najniższą rangą polityczną w hierarchii partii NSDAP i odpowiadał za nadzór określonego kwartału w miastach oraz na terenach jego sąsiedztwa.
TytułBlockleitera został utworzony w 1930 roku pod nazwąBlockwart. Politycy NSDAP posiadający tytułBlockwarta byli odpowiedzialni za organizację terenu miejskiego zespołu mieszkaniowego oraz ściśle współpracowali wZellenleiterami („naczelnikami komórek”), którzy dowodzili tzw. „komórką”, w skład której wchodziło od 8 do 10 bloków mieszkalnych[2][3]. W 1933 tytułBlockleitera został zniesiony i zastąpiony inną rangą, noszącą nazwęMitarbeitera („współpracownik”). TytułBlockleitera podzielony był na cztery inne rangi.
Podział stopnia:
W 1935 r. było ich ok. 200 000; licząc wraz z pomocnikami. Według partyjnych statystyk z 1935 r. ponad dwie trzecie „politycznych przodowników” wywodziło się z klasy średniej[3]. Często stanowili pierwszy adres, pod który udawali się donosiciele, poddawali ścisłej obserwacji znanych dysydentów, Żydów oraz osoby utrzymujące z nimi kontakty, a także ludzi „politycznie niepewnych”, zazwyczaj dawnych przeciwników NSDAP.
Często nazywani mianem „złotych bażantów” od ich brązowo-złotych mundurów z czerwonymiepoletami na kołnierzach, mieli meldować o „plotkarzach” oraz wszystkich osobach, które nie podporządkowywały się lokalnym strukturom Partii, z kolei te przekazywały ich nazwiska oraz występkiGestapo. Ci, którzy podpadli „naczelnikom bloków” mogli spotkać się także z odmową dostępu do świadczeń państwowych oraz zasiłków.
Podczas wojny istniał jeszcze tytuł bojowy naczelnika kwartału, tzw.Betriebsblockobmann (brygadzista bojowy kwartału), który obejmował dowództwo nad wspólnotą mieszkalną kwartału. W czasie pokoju do głównych obowiązkówBlockleiterów należało szpiegowanie mieszkańców kwartału i denucjacja podejrzanych, stała współpraca z Gestapo oraz zbieranie podpisów na darowizny charytatywne. W czasie II wojny światowej, liczbaBockleiterów wynosiła nieco ponad 500 tys. oficerów.