Black metal – jeden z podgatunkówheavy metalu, powstały na początku lat 80. XX wieku w wyniku ewolucjithrash metalu.
W latach 80. określenie „black metal” odnoszono do wszystkich zespołów mających satanistyczne teksty i otoczkę, bez względu na styl muzyczny. Black metal był czymś w rodzaju podgatunku występującego wśród ówczesnych gatunków metalu (jak heavy,speed metal czy thrash metal). Pionierem stylu był brytyjski zespółVenom, który wprowadził do heavy metalu elementypunk rocka i speed metalu. Inne zespoły to np. szwedzkiBathory, szwajcarskieHellhammer orazCeltic Frost. Formacje te łączone są z tzw. pierwszą falą black metalu.
Na przełomie lat 80. i 90. był to już odrębny gatunek operujący charakterystycznym „skrzekliwym” sposobem śpiewania i stylem zewnętrznym opartym na czarno-białym makijażu typucorpse paint, zapoczątkowanym przezKinga Diamonda z duńskiegoMercyful Fate. W black metalu pojawił się za sprawąDeada (wokalistaMayhem).
Black metal muzycznie bazuje na dźwiękach silnieprzesterowanych, często przechodzących wtremolo, szybkich,szesnastkowych partiigitar oraz na szybkim rytmieperkusji (tzw.blast beats). Wokaliści posługują się niskim, gardłowym, warczącym lub skrzeczącym głosem –growlem. Brzmienie uzyskiwane przez zespoły tego gatunku jest surowe, posępne i złowrogie. Utwory blackmetalowe mają nierzadko konstrukcję odbiegającą od tradycyjnych zasad kompozycyjnych z podziałem na zwrotki irefreny.
Jedną z form blackmetalowej ekspresji jest tzw.corpse paint, rodzaj czarno-białegomakijażu, stosowanego zarówno przez muzyków, jak i przez fanów na koncertach.
Ambient black metal, podobnie jak pochodny mu atmospheric black metal oraz depressive black metal, są częścią tej samej sceny muzycznej. Za prekursora ambient także uważa sięBurzum, w szczególności albumyHvis Lyset Tar Oss orazFilosofem. Innymi wpływowymi wykonawcami, którzy przyczynili się do rozwoju podgatunku, sąSummoning,Paysage d’Hiver,Lunar Aurora,Blut Aus Nord czyDarkspace.
Tematyką utworów są głównie: natura, ludzkie emocje, czas i filozofia. Oprócz obecnego w samej nazwie ambientu, zaobserwować można wpływy gatunków takich jakpost-rock (Alcest,Fen) czymuzyka neoklasyczna (A Forest of Stars,Urfaust). Utwory są długie, trwają średnio 6–7 minut, czasem osiągając 20, a nawet 30 minut[1]. Dominują powolne lub średniej szybkości tempa.
Za pierwszy zespół blackmetalowy uchodzi angielskiVenom. Bardziej jest to jednak protoplasta wizerunku, używanej symboliki oraz charakterystycznych tekstów utworów niż samej muzyki i brzmienia. Drugi album Venom,Black Metal, dał nazwę całemu nurtowi.
Gatunek dotarł do Polski w połowie lat 80., głównie za sprawą łódzkiego zespołuImperator, wzorującego się na twórczości Bathory i Celtic Frost.
Ważnym odniesieniem dla polskiej sceny była wczesna twórczość katowickiej grupyKat, wykonującej muzykę z pogranicza black i thrash metalu. W pierwszych latach istnienia zespół przyjmował satanistyczny wizerunek i posługiwał się tekstami typowymi dla black metalu. Kat uchodzi obecnie za najważniejszy polski zespół pierwszej fali black metalu. Grupa próbowała zaistnieć w Europie Zachodniej, wydając w Belgii płytęMetal and Hell (1986).
Późniejsze zespoły tego gatunku toBehemoth (debiutował kasetądemoEndless Damnation w 1992, później nieco zmienił stylistykę),Graveland (również debiut w 1992 – demoNecromanteion),Christ Agony (debiut 1990),Arkona, a takżeInfernum,Xantotol iMysteries. Głównymi inspiracjami dla pierwszych zespołów była scena skandynawska, w szczególności Bathory, Mayhem oraz Darkthrone.
Niektóre zespoły blackmetalowe nawiązują w swojej twórczości do ideologiinazistowskiej. Nurt ten, znany jakonarodowo-socjalistyczny black metal (skr. NSBM), odwołuje się dorasizmu, głosząc wyższość „rasy aryjskiej” nad innymi rasami, postuluje „czystość krwi”. Często manifestuje wrogość wobecchrześcijaństwa,antysemityzm, powrót dopogaństwa irodzimowierstwa. Narodowo-socjalistyczny black metal pojawił się w latach 90. i stanowi niewielki odsetek zespołów tego gatunku.
Nastroje antychrześcijańskie w środowisku blackmetalowym dały o sobie znać szczególnie silnie w latach 90. w Norwegii. Od 1992 do 1996 doszło tam do ok. pięćdziesięciu podpaleń kościołów chrześcijańskich. 6 czerwca 1992 doszczętnie spłonął zabytkowy kościółFantoft stavkirke w okolicachBergen. Podpalił goVarg Vikernes, muzyk działający w najważniejszych blackmetalowych projektach muzycznych tego czasu: Mayhem, Darkthrone oraz Burzum. Vikernes dokonał również podpaleń innych kościołów, a ruiny spalonej świątyni Fantoft umieścił na okładce płytyAske z 1993. Muzyk został skazany za morderstwo członka Mayhem,Øysteina Aarsetha, a także za podpalenia kościołów, na karę 21 lat więzienia.
Stosunek do podpaleń podzielił środowisko. Wielu muzyków zdecydowanie odcięło się od takich działań, niektórzy jednak są im przychylni, a nawet otwarcie nawołują do kolejnych podpaleń.Gaahl, wokalista grupy Gorgoroth, w rozmowie zarejestrowanej przez norweską telewizjęNRK 1, powiedział:
To jedna z tych rzeczy, które popieram w stu procentach i uważam, że takich podpaleń powinno być znacznie więcej w przyszłości. Musimy zniszczyć wszystkie formy chrześcijańskiej i semickiej religii, jakie znajdują się na świecie. Jedynie satanizm daje każdemu człowiekowi wolność[3].
Osobną kategorię tworzy nurtpagan black metalu, który pojawił się pod koniec lat osiemdziesiątych. Zapoczątkowała go grupa Bathory, grająca wcześniej klasyczny black metal. Ten typ muzyki rozwijał się dynamicznie w latach 90.
