| II wojna światowa,bitwa o Atlantyk | |||
 Tonący „Admiral Graf Spee” | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | polowanie na niemieckiego rajdera | ||
| Wynik | symboliczne zwycięstwo aliantów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Oceanu Atlantyckiego  | |||
| 32°S 47°W/-32,000000 -47,000000 | |||
Bitwa u ujścia La Platy – bitwa morska pomiędzyokrętamibrytyjskimi aniemieckim „pancernikiem kieszonkowym” „Admiral Graf Spee”, stoczona 13 grudnia 1939 roku w okolicyujścia rzekiLa Plata (Rio de la Plata). Było to pierwsze większe starcie morskieII wojny światowej, zakończone ostatecznie samozatopieniem niemieckiegorajdera, kończącym jego udaną trzymiesięczną kampanię przeciwko żegludze brytyjskiej.
.jpg)
„Admiral Graf Spee” był jednym z niemieckich„pancerników kieszonkowych” – dużychciężkich krążowników, nazywanych tak z racji ich wyjątkowo silnego uzbrojenia w postaci 6 działkalibru 280 mm i 8 dział 150 mm przy stosunkowo niewielkiej wyporności. Od początku wojny operował jakorajder na południowymAtlantyku, zapuszczając się także naOcean Indyjski i topiąc 9 alianckich statków handlowych.
Jeden z zespołów brytyjskich poszukujących niemieckiego rajdera –Force G – dowodzony przez komodoraHenry’ego Harwooda, składał się z ciężkiego krążownikaHMS „Exeter” (uzbrojonego w 6 dział kaliber 203 mm) i dwóch bliźniaczychlekkich krążownikówHMS „Ajax”(inne języki) (okręt flagowy) i nowozelandzkiegoHMNZS „Achilles” (uzbrojenie: po 8 dział 152 mm). Wszystkie okręty brytyjskie były słabsze i w pojedynkę nie miałyby większych szans w starciu, a „Graf Spee” miał nawet większy ciężarsalwy burtowej od łącznej salwy krążowników zespołu. W skład brytyjskiego zespołu wchodził także ciężki krążownikHMS „Cumberland”, lecz przebywał w tym czasie w krótkim remoncie naFalklandach.
„Admiral Graf Spee” zatopił ostatni statek handlowy „Streonshalh” 7 grudnia 1939, u wybrzeżyAmeryki Południowej. Komandor Harwood, analizując na podstawie ostatnich meldunków z zatapianych statków, poczynania niemieckiego rajdera, przewidział, że około 12 grudnia niemiecki okręt przybędzie w okolice ujściaLa Platy, międzyArgentyną iUrugwajem, w celu polowania tam na statki alianckie. Brytyjski dowódca skierował więc swój zespół, w składzie trzech okrętów, w ten rejon.
13 grudnia 1939 rano „Admiral Graf Spee” napotkał brytyjski zespół, dostrzegając go o godzinie 5.30. Brytyjczycy dostrzegli niemiecki okręt o godzinie 6.14. Kiedy odległość między zespołami spadła do 17 800 m, „Graf Spee” otworzył o 6.18 ogień, korzystając z większego zasięgu swojej artylerii. Brytyjczycy, podchodząc bliżej, rozdzielili siły – „Exeter” zmienił kurs próbując przejść za rufą „Grafa Spee” na jego drugą burtę. Gdy „Exeter” otworzył ogień o 6.20 ze swoich dział 203 mm, Niemcy skoncentrowali na nim swój ostrzał, trafiając go po kilku minutach i uszkadzając mu drugą dziobowąwieżę artyleryjską. Ponadto, odłamki tego pocisku trafiły pomost dowodzenia, raniąc lub zabijając jego obsadę. Po włączeniu się do walki krążowników lekkich, Niemcy przenieśli ogień jednej z wież na nie, osłabiając ogień na „Exetera”, który w tym czasie wykonał nieudany ataktorpedowy. Po kolejnych trafieniach „Exeter” został ciężko uszkodzony – o 6.40 pociski rozbiły jego pierwszą dziobową wieżę artyleryjską i spowodowały pożar. Mimo to dalej prowadził mało skuteczny już ogień z ostatnich dwóch dział 203 mm i dopiero godzinę później, po pozbawieniu dopływu energii dla dział, około 7.30 wycofał się z walki, kierując się do bazy naFalklandy z 10-stopniowym przechyłem na prawą burtę i 650 tonami wody w kadłubie. Łącznie otrzymał 4 trafienia pociskami i kilka odłamkami. Około 7.25 pocisk niemiecki wyłączył z akcji również dwie dziobowe wieże z czterema działami„Ajaxa”(inne języki).
„Graf Spee” także odniósł pewne uszkodzenia podczas starcia, lecz nie utracił zdolności do walki. Otrzymał 3 trafienia pociskami 203 mm i 18 trafień pociskami 152 mm, zginęło na nim 36 osób, uszkodzona została jedna armata głównego kalibru i urządzenia kierowania ogniem. Jego dowódca, komandorHans Langsdorff, postanowił jednak oderwać się od przeciwnika i udać się do neutralnego portuMontevideo wUrugwaju w celu napraw. Zakończyło to pierwszą fazę boju, lecz za niemieckim okrętem podążyły brytyjskie krążowniki lekkie.
Podczas następnych kilkunastu godzin uchodzący „Graf Spee” próbował zgubić śledzące go krążowniki, stawiając zasłony dymne lub wciągnąć je w pojedynek artyleryjski, lecz„Achilles” i „Ajax”, korzystając z przewagi prędkości oraz pomocywodnosamolototu rozpoznawczego, podążały za nim po obu stronach w bezpiecznej odległości. Po północy „Graf Spee” dopłynął do Montevideo.
Podczas pobytu „Grafa Spee” w neutralnymUrugwaju, który według prawa międzynarodowego mógł trwać jedynie do 72 godzin, Brytyjczycy czynili wysiłki, aby zgromadzić większe siły, lecz zamiast „Exetera” zdołano jedynie ściągnąć w ciągu 34 godzin ciężki krążownikHMS „Cumberland”, wysłany z Falklandów. Jednakże, brytyjski wywiad dostarczył Niemcom fałszywych informacji o nadejściu ciężkich sił do blokady portu, w tympancernika ilotniskowca.
Podczas gdy „Graf Spee” miał uniemożliwione wyjście w morze, kapitan Langsdorff konsultował się z dowództwem wNiemczech. Otrzymał rozkazy pozwalające na różne opcje, lecz nie nainternowanie w Urugwaju. Będąc przekonany o oczekujących przeważających siłach brytyjskich, Langsdorff zdecydował, zamiast próbować przebicia,samozatopić okręt w celu uniknięcia strat w załodze. 17 grudnia „Admiral Graf Spee” wyszedł w morze, przekazując wcześniej część załogi na niemiecki statek, po czym o godzinie 19.52 Niemcy samozatopili okręt na redzie Montevideo. Załogę „Grafa Spee” zabrał niemiecki statek doBuenos Aires, gdzie jednak po 3 dniach kapitanLangsdorff popełnił samobójstwo.
303jeńców wziętych przez „Grafa Spee” z zatopionych statków zostało uprzednio przetransportowanych na niemiecki okręt zaopatrzeniowy „Altmark”, z którym „Graf Spee” rozstał się 7 grudnia. Jeńcy ci zostali następnie uwolnieni z „Altmarka” 16 lutego 1940 przez oddziałabordażowy brytyjskiegoniszczyciela HMSCossack w Jossingfjordzie, na wodach neutralnejNorwegii.
Natomiast w czasie trwania bitwy na „Grafie Spee” pozostawało 62 jeńców. Nikt z nich w bitwie nie ucierpiał. Wszyscy oni zostali zwolnieni w chwili przybycia do Montevideo.
