| Wojna polsko-bolszewicka | |||
 | |||
| Czas | 29–31 maja 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Wynik | polskie zwycięstwo taktyczne | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
| brak współrzędnych | |||
Bitwa pod Wołodarką – potyczka pomiędzy armią polską a1 Armią Konną dowodzoną przezSiemiona Budionnego, która miała miejsce w okolicach Kijowa pomiędzy 29 a 31 maja 1920 roku. Była ona częściąwyprawy kijowskiej.
Pozajęciu przez Wojsko Polskie Kijowa 7 maja 1920 roku stało się jasne, że planyPiłsudskiego przewidujące stoczenie decydującej bitwy zArmią Czerwoną na terenieUkrainy legły w gruzach. Bolszewicy unikali bitwy, wycofując się zprawobrzeżnej Ukrainy, oddając tym samym jej stolicę –Kijów. W tym samym czasie dowództwo Armii Czerwonej nakazało doświadczonej w boju1 Armii KonnejSiemiona Budionnego przetransportować swoje siły na Ukrainę oraz rozpocząć ofensywę mającą oskrzydlić wysunięte pozycje wojsk polskich i części kontyngentu dostarczonego przezURL.
Sowieckie natarcie rozpoczęło się ostatecznie 26 maja 1920 roku. W czasie gdy12 Armia dokonywała ataków pozoracyjnych mających związać siły polskie pod Kijowem, grupa operacyjnaJony Jakira po przekroczeniuDniepru, uderzyła na pozycje słabej 7 Dywizji Piechoty, wspieranej przez dywizję jazdy, z zamiarem przerwania polskich linii podBiałą Cerkwią. Główny atak miała przeprowadzić 1 Armia Konna, która 28 maja zajęła pozycje wyjściowe, a rankiem 29 maja ruszyła do natarcia.
Jednakże pomijając wypoczęte i zaprawione w boju oddziały 1 Armii Konnej, rosyjski dowódcafrontu południowo-zachodniego komandarmAleksandr Jegorow miał do dyspozycji tylko 12 Armię, która po porażkach podczas odwrotu z Ukrainy została wzmocniona niedoświadczonymi rekrutami. Spowodowało to obniżenie mobilności wojsk oraz uniemożliwiło ofensywę na całej długości frontu. W dniu 29 maja 1920 roku dowódca3 Armii wydał rozkaz rozpoczęcia kontrataku. Nowo sformowanaGrupa „Wasilków”Stefana Dąba-Biernackiego uprzedziła atakgrupy Jakira, który mógł zagrozić osłabionej7 Dywizji Piechoty. Natarcie odniosło zamierzony skutek, a grupę składającą się dotychczas z pojedynczej brygady (V Brygada Piechoty Legionów) wzmocniono batalionem1 Dywizji Piechoty Legionów, dwoma grupami artylerii i dwoma oddziałami kawalerii. Bolszewicy takiego nagromadzenia potencjału wojskowego przez Polaków na tym odcinku frontu nie przewidzieli.
Po pierwszym natarciu bolszewicka44 Dywizja Strzelców straciła jedną ze swoich brygad i cały personel, co opóźniło sowieckie natarcie na północnym odcinku frontu. Zagrożone pozostały jednak południowe odcinki pomiędzy3 Armią a6 Armią. Wykorzystały to oddziały 1 Konarmii i po przekroczeniuDniepru skoncentrowały się w okolicachHumania. Niedługo potem polskie linie obronne zostały tam przerwane i rozpoczął się szybki rajd bolszewików w kierunku strategicznie położonemu węzłowi kolejowemu wKoziatynie.
29 maja 1920 roku bolszewicka4 Dywizja Kawalerii z1 Armii Konnej zaatakowała polskie pozycje w miejscowościachWołodarka,Berezna iNowochwastów (Nowofastów). Rejonu tego broniła dywizja kawalerii gen. Karnickiego, która przybyła w ten rejon dzień wcześniej po intensywnym marszu w upale, wcześniej tocząc ciężkie walki z oddziałami Grupy Operacyjnej Jony Jakira.
Bitwa rozpoczęła się od starć patroli i podjazdów, które wysyłały obie strony, m.in. ponad trzygodzinne walki stoczył dywizjon rtm. Zakrzewskiego z 1 pułku ułanów idący w straży przedniej dywizji. Przez wiele godzin 16 pułk ułanów odpierał kilkukrotne ataki bolszewickiej kawalerii na Wołodarkę zadając atakującym duże straty.
Około godziny 16 polskie patrole zauważyły zbliżający się zBielijówki iPietraszówki silny oddział kawalerii bolszewickiej w sile pułku, przeciwko któremu wysłano2 pułk szwoleżerów wsparty artylerią. Przeciwnik nie przyjął szarży i rozpoczął odwrót.
Ok. 1700 na zachód od Berezna pojawił się sowiecki 19 pułk kawalerii, w wyniku szarży wykonanej przez1 pułk ułanów bolszewicy ponieśli duże straty i rozpoczęli odwrót w kierunkuHajworonu, ścigani przez Polaków. Ułani zdobyli miejscowość niszcząc znajdującą się tam baterię artylerii, jednak na zmęczonych szarżą i rozproszonych Polaków uderzył 20 pułk kawalerii. W najgorszej sytuacji znalazł się okrążony 3szwadron, który stracił ponad 30 zabitych, jednak szarża odwodowego 4 szwadronu i postawa reszty pułku zmusiła w końcu bolszewików do odwrotu. Straty po obu stronach były wysokie, Polacy stracili ponad 80 zabitych i rannych, zdobyto m.in. 2 ckm nataczankach.
Sukces polskiej kawalerii w walkach pod Wołodarką wspomógł obronę polskich pozycji zajmowanych przez 13 Dywizję Piechoty. W czasie gdy główne siły 4 Dywizji Kawalerii walczyły pod Wołodarką, reszta jej pułków uderzyła m.in. na Nowochwastów broniony przez 1 kompanię III batalionu44 pułku strzelców kaniowskich. Początkowo bolszewicy zajęli miejscowość, lecz po ściągnięciu niewielkichodwodów polskie oddziały w nocnym kontrataku odzyskały utracone pozycje.
31 maja licząca około 600 ludzi3 Brygada Kawalerii Kozaków Dońskich z 14 Dywizji Kawalerii 1 Armii Konnej, składająca się z byłychbiałogwardzistówDenikina przymusowo wcielonych doArmii Czerwonej, po zabiciu komisarzy przeszła na stronę Wojska Polskiego walcząc u jego boku jakoBrygada Wolnych Kozaków.Pułkownik Jakowlew pozostał jej dowódcą do czasu jej rozwiązania w 1923 roku.
Ataki 1 Konarmii zostały odparte ze względu na siłę oporu i mobilność polskich wojsk. Tylko6 Dywizja Kawalerii zdołała przerwać linię obrony13 Kresowej Dywizji Piechoty zadając siłom polskim duże straty, lecz następnego dnia została wyparta. Po trzech dniach walk wojska obu armii powróciły na pozycje wyjściowe sprzed bitwy.
