| wojna trzydziestoletnia | |||
 Bitwa pod Jankowem –miedzioryt | |||
| Czas | 6 marca 1645 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Wynik | wygrana Szwedów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Czech  | |||
| 49°39′01,0800″N 14°43′45,8400″E/49,650300 14,729400 | |||
Bitwa pod Jankowem (czeskie miasteczkoJankov ok. 59 km na południowy wschód odPragi) – starcie zbrojne, które miało miejsce 6 marca 1645 roku pomiędzy wojskamiszwedzkimi iniemieckimi podczaswojny trzydziestoletniej.
Dowódca wojsk szwedzkichmarszałekLennart Torstensson zamierzając zmusićcesarzaFerdynanda III do pokoju, postanowił przeprowadzić uderzenie na jego kraje dziedziczne, licząc przy tym na współdziałanie sprzymierzeńców – księciasiedmiogrodzkiegoJerzego Rakoczego orazFrancuzów, którzy mieli uderzyć nadRenem. W tym celu w styczniu skoncentrował swą armię liczącą 16 tysięcy żołnierzy, w tym 6100 piechoty i 80 dział, a następnie przekroczyłRudawy i skierował się na południe, maszerując w głąbCzech.
Marszałek cesarskiMelchior von Hatzfeldt wraz z armią liczącą 18 tys. żołnierzy i 24 działa[1], zastąpił Szwedom drogę 26 lutego podHoraždovicami, przy przeprawie przez rzekęOtavę. W tych warunkach Torstensson zrezygnował z forsowania trudnej przeprawy i ruszył na północny wschód, przeprawił się przezWełtawę poniżej ujścia Otavy i ruszył naMorawy. Wieczorem5 marca posuwający się równolegle przezTábor Hatzfeldt zastąpił Szwedom drogę pod Jankovem.
Obie armie rozwinęły się do bitwy równolegle po obu stronach doliny o stromych zboczach w odległości 3 kilometrów. Torstensson nie zamierzał forsować przeszkody, lecz postanowił przed świtem obejść ją od południa. Manewr ten całkowicie zaskoczył armię cesarską. Dowodzący składającym się z jazdy lewym skrzydłem armii cesarskiejJohann von Götzen(inne języki) uwikłał się w bój spotkaniowy, który Hatzfeldt zasilił piechotą z centrum i dowodzoną przezJohanna von Wertha(inne języki) jazdąbawarską z prawego skrzydła. Morderczy ogień artylerii szwedzkiej zmusił do odwrotu Götzena oraz Bawarów, a w końcu całą armię Hatzfeldta.
Podczas przerwy w walkach Hatzfeldt przesunął swą armię 4 kilometry na północ prostopadle do poprzedniego ustawienia, by mieć zapewniony odwrót na Pragę. Lewe skrzydło armii cesarskiej, którym dowodził teraz de Werth, osłonięte było przez las. Na prawym skrzydle, osłoniętym przez dolinę, znalazły się niedobitki Götzena, natomiast centrum stanęło za wzgórzem, obsadzonym przez muszkieterów. Hatzfeldt zamierzał w tym ustawieniu doczekać nocy, lub stoczyć walkę obronną, w której miałby przewagę. W tym czasie Torstensson uszykował armię szwedzką równoległe w odległości 1,5 kilometra od głównej linii wojsk cesarskich.
Znajdujące się na wzgórzu wojska cesarskie przez pewien czas broniły swych pozycji z powodzeniem, w końcu jednak uderzenie Szwedów zakończyło się zdobyciem wzgórza górującego nad polem bitwy. Zagroziło to bezpośrednio lewemu skrzydłu wojsk cesarskich. Początkowe powodzenie wojsk Hatzfeldta na wzgórzu zachęciło skrzydła armii cesarskiej do ataku. Ponieważ działania obu skrzydeł nie były skoordynowane, ich natarcie nie przyniosło spodziewanych skutków. Prawe skrzydło cesarskie poniosło całkowitą klęskę, natomiast lewe skrzydło odparło Szwedów i przeszło do kontrnatarcia. Jazda cesarska rozbiła prawe skrzydło szwedzkie i wpadła do szwedzkich taborów. Żołnierze cesarscy zamiast wykorzystać, sukces zajęli się plądrowaniem szwedzkiego taboru. Pozwoliło to Torstenssonowi zorganizowaćkontratak – najpierw nakazując artylerii otworzyć ogień, spowodował zamieszanie w szeregach jazdy cesarskiej, po czym przeprowadził atak, który całkowicie rozbił jazdę cesarską. Osamotniona piechota stojąca w cesarskim centrum, wystawiona na szwedzki ogień artyleryjski, nie mogła się długo opierać. Armia cesarska przestała istnieć.
Wojska cesarskie straciły 4000 zabitych (m.in. Johann von Götzen) i rannych oraz 4500 wziętych do niewoli (wśród nich Hatzfeldt), w ręce szwedzkie wpadły poza tym wszystkie działa przeciwnika. Straty Szwedów to 2 tysiące ludzi[2].
Po bitwie Torstensson wcielił do swej armii jeńców pokonanych wojsk cesarskich. Dwa dni później zwycięska armia szwedzka ruszyła na spotkanie z Rakoczym, ten jednak nie przybył, gdyż w tym czasie szedł naWiedeń.
Kampania pod Jankovem ujawniła podstawowe cechy wybitnego wodza, jakim był Torstensson, czyli szybkość marszu w trudnym terenie i przy niesprzyjającej pogodzie, śmiałość manewru podczas bitwy oraz umiejętność wykorzystania przewagi ogniowej. Dodatkowym ułatwieniem dla zwycięzców było złe dowodzenie po stronie przeciwnej.
