Biskup tytularny(łac. episcopus titularis) –biskup mający tytuł dawnej, już nieistniejącejdiecezji. Tytuł nadawany jest przezpapieża wszystkim biskupom nieposiadającym własnej diecezji, czylibiskupom pomocniczym, a także wyższym urzędnikomKurii Rzymskiej,nuncjuszom, delegatom apostolskim lub innym duchownym pełniącym specjalne zadania zlecane im przez papieża lub narodowekonferencje biskupów. Istnieje również tytułarcybiskupa tytularnego.
Powstanie instytucji biskupstwa tytularnego wiąże się z podbojami muzułmańskimichrześcijańskich państw Wschodu,Afryki iHiszpanii w VII i VIII wieku. Zmuszeni do opuszczenia swoich diecezji biskupi pomagali po przeniesieniu się do krajów chrześcijańskich miejscowym ordynariuszom. W nadziei na szybkie odzyskanie dla chrześcijaństwa utraconych terytoriów, papieże mianowali po ich śmierci następców wyznaczając im tymczasowo zadania pomocnicze w istniejących diecezjach lub używając do spełniania różnorodnych misji. Sytuacja tymczasowości przedłużała się aż do klęskiwypraw krzyżowych.
Na początku XIV wieku papieżKlemens V usankcjonował istniejący stan rzeczy. Od tej pory biskup ordynariusz chcąc mieć pomocnika zwracał się o to doStolicy Apostolskiej. Wytworzył się zwyczaj mianowania biskupów nierezydencjalnych z tytułami diecezji nieistniejących, którzy pomagają w pracybiskupom rezydencjonalnym. Biskupów takich nazywanoepiscopus in partibus infidelium (na terenach zajętych przez niewiernych). Dopiero w 1882 papieżLeon XIII wprowadził nazwęepiscopus titularis.
Stolice tytularne są podzielone na biskupstwa, arcybiskupstwa i metropolie. Biskupi otrzymują biskupstwa tytularne, zaś arcybiskupi – arcybiskupstwa i metropolie. Jeżeli arcybiskup otrzymuje stolicę tytularną w randze biskupstwa, jest on mianowanyarcybiskupemad personam.