Biruang malajski[8], niedźwiedź malajski[9] (Helarctos malayanus) – gatunekdrapieżnegossaka lądowego z rodzinyniedźwiedziowatych (Ursidae), najmniejszego i jednego z najrzadziej występujących gatunków niedźwiedzi, a zarazem jeden z najsłabiej poznanych. Po raz pierwszy został opisany naukowo pod nazwąUrsus malayanus, następnie zaklasyfikowany do rodzajubiruang[8] (Helarctos) jako jedyny żyjący współcześnie jego przedstawiciel.
Dorosłe osobniki nie są większe od dużych psów. Osiągają masę ciała od 30 do 80 kilogramów, przy ok. 70 cmwysokości w kłębie i 1,2–1,5 m długości ciała. Długość ogona wynosi 3–7 cm[14]. Samce są o 10–20% większe od samic[15]. Charakterystyczną cechą niedźwiedzi malajskich jest żółtopomarańczowa plama na piersi przyjmująca zwykle kształt litery U. Mają krótką, lśniącąsierść, która idealnie pasuje do gorącego klimatu lasów deszczowych.
Biruangi malajskie. Zoo w Medan (Indonezja)
Niedźwiedzie malajskie są świetnymi wspinaczami. Wchodzenie nadrzewa ułatwiają im długie, zakrzywione pazury i nieowłosione stopy zapewniające lepszy chwyt. Podczas wspinaczki potrafią objąć nawet bardzo gruby pień drzewa. Nie zapadają wsen zimowy. Są aktywne nocą. Na drzewach spędzają nie tylko większość dnia, lecz budują także gniazda noclegowe. Śpią na wysokości 2–7 m. Żywią się głównieowadami, miodem dzikich pszczół oraz nektarem kwiatowym, który zlizują długim jęzorem.
Biologia rozrodu w warunkach naturalnych została słabo poznana. Ciąża trwa ok. 95 dni, ale istnieją dowody na występowanieciąży przedłużonej u tego gatunku. W miocie rodzi się zwykle 1–2, rzadziej 3 młodych. Noworodki nie widzą, nie słyszą i są w pełni zależne od opieki matki, z którą pozostają do czasu osiągnięciadojrzałości płciowej – ok. 3 lat. Odnotowana w niewoli długość życia niedźwiedzia malajskiego wynosiła ponad 24 lata.
Wyróżniono dwapodgatunki niedźwiedzia malajskiego[16], m.in. na podstawie różnic w wielkości[3]:
Helarctos malayanus malayanus(Raffles, 1821) –podgatunek nominatywny, występuje na kontynencie azjatyckim i na Sumatrze,
Helarctos malayanus euryspilusHorsfield, 1825 – występuje na Borneo.
Kwestia odrębności między podgatunkami była kwestionowana i uznawano gatunek zamonotypowy[3]. Jednak podgatunek z Borneo (H. m. euryspilus) na tyle różni się od podgatunku występującego na kontynencie azjatyckim i Sumatrze (H. m. malayanus), co gwarantuje rozróżnienie obu taksonów[17].
W klasyfikacjiIUCN zaliczony został do kategorii gatunków narażonych nawyginięcie – VU (vulnerable). Analizy przeprowadzone przez zespół IUCN SSC Bear Specialist Group wykazały, że liczebność populacji niedźwiedzia malajskiego wykazuje trend spadkowy, ale brak jest wystarczających danych dla oceny rzeczywistego jej stanu. W edycji 2007 Czerwonej Księgi IUCN gatunek został zaliczony do kategorii DD (brak wystarczających danych).
Za dwa podstawowe zagrożenia uważa się utratę siedlisk i komercyjne polowania. Na wielu obszarach w zasięgu występowania niedźwiedzia malajskiego, szczególnie naSumatrze iBorneo, prowadzona jest rabunkowadeforestacja. Nielegalne polowania prowadzone są w celach handlowych. Niektóre części ciała niedźwiedzia (pęcherzyk żółciowy, pazury) są stosowane wchińskiej medycynie ludowej. Zwierzęta te są też często zabijane jakoszkodniki upraw lub dla sportu. Pomimo zakazu handlu[18] oraz oficjalnego objęcia ochroną w większości krajów, brak jest konkretnych programów ochrony, niedźwiedzie są nadal zabijane, akłusownictwo jest poza kontrolą prawa[19].
↑L.L.ScotsonL.L. i inni,Helarctos malayanus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2019-08-14](ang.).
↑abW. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 151.ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 217, seria: Mały słownik zoologiczny.ISBN 83-214-0637-8.
↑D.L. Garshelis: Family Ursidae (Bears). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. 2009, s. 488–489.ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
↑Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.)Helarctos malayanus w:Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005.(ang.) [dostęp 29 czerwca 2008]
