| powiat | |||
| 1854–1867 | |||
 | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||
| Powiat | |||
| Siedziba | |||
| Data powstania | 1854 | ||
| Data likwidacji | 1867 | ||
| Powierzchnia | 5,2 mil² | ||
| Populacja (1854) • liczba ludności |
| ||
| Języki urzędowe | |||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||
 | |||
| Liczba gmin katastralnych (1854) | 64 (w tym 1 miasteczko) | ||
| brak współrzędnych | |||
| |||
Bezirk Żabno – dawnypowiat (Bezirk)kraju koronnegoKrólestwo Galicji i Lodomerii, funkcjonujący w latach 1854–1867. Siedzibą starostwa byłomiasteczkoŻabno.
Bezirk Żabno utworzono w ramach reformy uwłaszczeniowej z okresuWiosny Ludów (1848–1849), która likwidowała jurysdykcję właściciela ziemskiego nad poddanymi. W Galicji,dominium – jako podstawowa jednostka administracyjna i filarsystemu feudalnego straciło rację bytu. Konieczne stało się zatem wprowadzenie nowego systemu administracyjnego, którego zręby powstały w latach 1851–1855. Nowy trójstopniowy podział administracyjny objął 21cyrkułów (niem.Kreise), 179 małychpowiatów (niem.Bezirke) i ponad 6000gmin (niem.Gemeinde)[1].
Bezirk Żabno objął obszar o wielkości 5,2 mil², zamieszkany przez 24.888 ludzi i podzielony na 64gmin katastralnych, w tym jedno miasteczko (Żabno). Wszedł w składcyrkułu tarnowskiego, jako jeden z jego dziesięciu powiatów[2]. Na północy powiat graniczył zImperium Rosyjskim.
Po nadaniu Galicji autonomii oraz powołaniusamorządu gminnego ipowiatowego w 1865 zlikwidowanocyrkuły (Kreise). Dotychczasowe małe powiaty (Bezirke) w liczbie 179, utrzymały się do 1867 roku, kiedy to w następstwie kolejnejreformy administracyjnej (23 stycznia 1867) zostały zastąpione przez 74 większych powiatów[1][3]. Obszar zniesionego Bezirk Żabno wszedł wtedy w skład nowych powiatówdąbrowskiego itarnowskiego (vide podział w tabeli poniżej)[4][5].
Taki podział administracyjny doprowadził do powstania nielogicznej granicy między powiatami, skutkując utworzeniem trzecheksklaw powiatu dąbrowskiego na terenie powiatu tarnowskiego: 1)Zakirchale iKonary, 2)Laskówka, 3)Siedlec iŁęka – ta ostatnia znajdowała się wyjątkowo daleko, w pobliżuRadłowa. Nie wiadomo, czy był to błąd drukarski, czy rzeczywiście zamierzony podział, jednak już 19 czerwca 1867 roku wszystkie eksklawy zostały zlikwidowane. Stało się to poprzez włączenieOdporyszowa,Sieradzy iFiuka do powiatu dąbrowskiego orazBrnika iŻelazówki do powiatu tarnowskiego. W ten sposób powiat dąbrowski uzyskał ciągłość terytorialną z eksklawą Laskówki oraz Zakirchala (Konary przyłączono wówczas do powiatu tarnowskiego). Trzecia, najbardziej oddalona eksklawa – obejmująca Siedlec i Łękę – została w całości włączona do powiatu tarnowskiego[6].
1 maja 1886 roku dokonano kolejnej korekty przebiegu granicy w rejonieŻabna, mającej na celu uniknięcie rozdzielenia zwartych skupisk osadniczych. W ramach tej zmiany do powiatu dąbrowskiego włączonoŻabno,Podlesie,Niecieczę oraz – ponownie –Konary[7]. Po tej korekcie linia graniczna między powiatami została ostatecznie wyrównana.
Objaśnienie:
(M) =miasto;(m) =miasteczko
