Bezbramna brama (chiń. 無門關,pinyinWúménguān;pol. Bezbramna brama, bezbramne przejście;kor. 무문관Mumun kwan;jap.Mumonkan;wietn.Vô môn quan) – jeden z najważniejszych zbiorówKoanów stworzony przez mistrzachanWumena Huikaia (1183–1260) w 1229 r.
Jak sam Wumen napisał we wstępie, 5 dnia 12 miesiąca 1228 r. wybrał on 48 przypadków dotyczących okazji przebudzenia patriarchów i że zostały one opublikowane 5 dnia 12 miesiąca 1229 dla uhonorowania urodzin cesarzaLizonga (理宗, 1224-1264)[1]. W trakcie kompletowania tego tekstu Wumen był kierownikiem medytacji (chiń.shouzuo) w klasztorze Longxiang. Źródłem była praca zatytułowanaZongmen tongyao ji, która wywarła wielki wpływ na chan w okresieSong. Dzieło to powstało w 1100 roku i jego autorem byłJianqi Zongyong. Wstęp napisał w 1093 roku laik Maoshan znany także jako Yao Zi.Zongmen tongyao ji został wydany powtórnie w 1133 roku przezTianninga Huizu z klasztoruTianning wFutian. W dwa lata później ukazuje się kolejna reedycja tego tekstu wydana przez Siminga Siqiana ze wstępem laika Benrana, znanego także jako Zheng Chen. W 1146 roku Yian zgóry Lu wydaje tę pracę po raz kolejny. To wydanie zostaje powtórzone w 1179 roku, a posłowie pisze do niego książęWei Wang[2].
Wumenguan został opublikowany w 1229 roku. W 1230 roku Wumen Huikai poprowadził serię wykładów na temat tego dzieła w klasztorzeRuiyan wMingzhou na zaproszenie odWulianga Zongshou.
W roku 1246 ukazuje się reedycjaWumenguan z posłowiem Meng Gonga.
Zbiór ten liczy 48 "przypadków" (gong’anów) oświecenia buddów i patriarchów. Jest więc najmniejszym ze zbiorów. Zestaw powstał w 1228 r., więc, jako najpóźniejszy z trzech głównych zbiorów, wykazuje największą dojrzałość[3].
Książeczka ta ma swój zdecydowany charakter, którym różni się od innych zbiorów tego gatunku. Gong’any unikają przede wszystkim literackości, są bardzo krótkie. Niczym nie ozdobione zdania prowadzą bezpośrednio do tego, co jest zasadnicze, co czyni gong’an tym, czym on jest.[3] Jest także dziełem jednego autora.
Każdy przypadek składa się tylko z trzech części (poza tytułem): z tekstu przypadku, krytycznego komentarza mistrza Wumena (zaczynającego się słowami "Wumen yue" czyli "Wumen powiedział") i wiersza (chiń. song), który jest jednak mniej poezją, a bardziej zestawem luźno powiązanych wersów.
Jak wyjaśnił sam autor, tytuł zbiorku nawiązuje do wypowiedzi mistrza chanXuansha Shibeia (835–908):Bez bramy to brama wyzwolenia; bez umysłu to umysł człowieka Drogi (chiń.Dao).
Pełny tytuł to "Chanzong Wumen guan" (禅宗無門關; "Bezbramna Brama szkoły chan").
Tytuł książki można tłumaczyć na kilka sposobów.
Słowo 無 (wú – nie, nic) było także używane jako synonim "pustości" (空 kong) (sktśunjata). Tak więc w tym kontekście tytuł może znaczyć także "Brama do Pustki" (空門). Jest to tym bardziej uprawnione, iż "Brama do Pustki" była ogólnym synonimem buddyzmu lub praktyki buddyjskiej.
Z kolei 門 (mén) oznacza "drzwi" lub "bramę". 關 (guān) występuje w dzisiejszej chińszczyźnie najczęściej jako czasownik "zamykać", ale również jako rzeczownik "punkt kontrolny". Tak więc można tytuł przetłumaczyć dzisiaj jako "Test Wumena".
W 1254 roku do Japonii powróciłShinchi Kakushin, który przed wyjazdem otrzymał od Wumena trzy obrazy na jedwabiu przedstawiająceBodhidharmę,Hanshana iShide, oraz kopieYuelin yulu iWumenguan. W 1291 rokuWumenguan ukazał się drukiem zapewne w klasztorzeSaihō na górze Juhō, jednak żaden z egzemplarzy się nie zachował.
W 1405 roku tekst został ponownie wydrukowany i dzisiejsze wersje tekstu pochodzą właśnie z tego wydania. Różnica jest taka, że dodano jedenkōan, mianowicie "Trzy barieryHuanglonga"[4].
Shinchi Kakushin był mistrzem szkołyrinzai. Jednak jegolinia przekazuhōttō miała bardzo bliskie kontakty ze szkołąsōtō.Keizan Jōkin, założycielSōji-ji i twórca podstaw pod rozwój szkoły sōtō, studiował przez jakiś czas u Kakushina. Spadkobierca Kakushina -Kohō Kakumyo był uczniem Keizana i otrzymał od niego wskazania. Kakushin wywarł także wielki wpływ naDōgena. DlategoWumenguan (jap.Mumonkan) był często czytany zarówno w szkole rinzai ale również i w szkole sōto. Popularność tego tekstu w Japonii przewyższyła jego popularność w Chinach[5].
W XVII wieku w Japonii doszło do dwóch incydentów w roku 1649 i 1653. W pierwszym incydencie doszło do wykluczenia ze szkoły sōtō mnichów, którzy podważyli doktrynę sōtō związaną z trzema głównymi klasztorami szkoły w rejonieKantō. Pojawiła się heretycka doktryna, która podkopała nauki szkoły oraz pogwałciła system określający związki pomiędzy głównymi a filialnymi klasztorami, jak również reguły etykiety. W drugim incydencie usunięto ze szkoły sōtō mnichów z klasztorówKasuisai,Sōji iEihei. Wielu mnichów, zaczynając odBannana Eishū (1591-1654), musiało opuścić szkołę. Jednym z tekstów, które spotkały się z krytyką byłMumonkan, gdyż Bannan Eishū był autorem komentarza do tej książki. Po jego śmierciManzan Dōhaku (1636-1715), który przeprowadził reformę sōtō, wydał książkęMumon ekai goroku, w której wychwalał dzieło Wumena[6].
ChociażMumonkan był od czasu do czasu krytykowany w szkole sōtō, był to często czytany tekst w szkole rinzai, razem zBiyan lu. W szkole sōtō najpopularniejsze były zbioryCongrong lu iBiyan lu. PonieważWansong Xingxiu (1166-1246) wychwalał sto przypadków stanowiących dziełoHongzhi songgu autorstwaHongzhi Zhengjue (1091-1157), odnoszono się do niego jako do podstawowego tekstu szkoły sōtō. Dōgen nigdy nie negował roli kōanów, które były często używane w kształceniu uczniów w szkole sōtō. Pod wpływem szkoły rinzai często używano także tekstuMumonkan[6].
Każdy tytuł przypadku składa się z czterech chińskich znaków. W nawiasie mistrz chan występujący w przypadku (lub inne osoby).