 | |||
| Data i miejsce urodzenia | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||
| Narodowość | |||
| Język | |||
| Dziedzina sztuki | |||
| Epoka | |||
| |||
Benjamin Schmolck (ur.21 grudnia1672 wChróstniku, zm.12 lutego1737 wŚwidnicy) – śląski i ewangelicki teolog, poeta i jeden z najwybitniejszych twórców pieśni kościelnych okresubaroku.
Urodził się 21 grudnia 1672 roku w Chróstniku wKsięstwie legnickim. Jego ojciec Martin Schmolck był pastorem ewangelickim w Chróstniku, a matka Rosine Dehmel pochodziła z rodziny mieszczańskiej zamieszkałej wKowarach.
Jako syn pastora otrzymał bardzo staranne pobożne wychowanie. Już jako dziecko przejawiał wielki talent. Jego pierwszym domowym nauczycielem był Peter Paul Wießner. W wieku 9 lat w 1681 roku zaczął uczęszczać do szkoły wŚcinawie, gdzie ze względu na prośbę ojca Johann Georg Schubert udostępnił mu za darmo mieszkanie. Otrzymał tu staranne przygotowanie ze starożytnych języków, co umożliwiło mu wstąpienie do gimnazjum wLegnicy. Po 3 latach udał się doWrocławia, gdzie poznał znanego Georga Wende (1635-1705). Wende po rezygnacji ze stanowiska rektora wOleśnicy przyjął takież wLubaniu. Benjamin udał się w ślad za nim i dzięki temu otrzymał gruntowną wiedzę z literatury klasycznej.
W 1693 wstąpił naUniwersytet w Lipsku na wydział teologii. Rozpoczynając tam studia określił się jako Polak[1]. Na trzyletni okres nauki otrzymał stypendium od właściciela dóbr chróstnickich Nicolausa Heinricha von Haugwitza (1658-1712) w wysokości 300 talarów oraz wsparcie od krewnego.Na początku studiów uczęszczał tylko na zajęcia teologiczne o objaśnianiu pism. Miał jednak szersze zainteresowania i poświęcił się „ziemskim dyscyplinom”, a szczególnie naukom przyrodniczym. Chciał oddać się studiom medycznym, wybrał jednak studia teologiczne. W tym okresie najbardziej znanymi teologami naUniwersytecie w Lipsku byliJohannes Olearius iJohann Benedict Carpzov II.
W 1697 roku po ukończeniu studiów wrócił do rodzinnej wsi by pomóc swojemu 70-letniemu ojcu w pracy na parafii. W 1701 roku został powołany nawikariusza ojca, po czym był ordynowany w Legnicy. Już 12 grudnia 1702 roku został skierowany jakodiakon doKościoła Pokoju wŚwidnicy (kościół). W tym samym roku poślubił Anne Rosine Rehwald, córkę kupca z Lubania (Lauban). Ze związku tego narodziło się dwóch synów i trzy córki. W 1708 roku został mianowanyarchidiakonem, w 1712 seniorem, a w 1714 pastorem prymariuszem (pierwszym pastorem) i inspektorem szkolnym.
W 1730 roku w wieku 58 lat miał udar mózgu, w wyniku którego miał sparaliżowaną całą prawą stronę. Po pewnym czasie znowu mógł wstąpić na ambonę. Było mu wolno jeszcze przez pięć lat, tj. do 1735 roku sprawować urząd.W Dzień Pokuty (Środa Popielcowa) 1735 roku wygłosił ostatnie kazanie. Później wylew powtórzył się i jego cierpienia jeszcze bardziej wzrosły.
12 lutego 1737 roku zmarł.
Na rozwój jego poetyckich zdolności duży wpływ miał rektor szkoły w Lubaniu Georg Wende i konrektor Gottfried Hoffmann. Na studiach był bardzo poszukiwanym pisarzem okolicznościowych wierszy. Oddał swoje umiejętności zupełnie Bogu i rozwojowi zboru.
Gdy 12 września 1716 roku połowa Świdnicy została w wyniku pożaru w popiół obrócona, napisał na pamiątkę tego dnia pieśń „Denke, Schweidnitz, denke dran”, którą kończy słowami „Bete:Herr Gott Zebaoth, gieb uns Feuer, nicht zur Rache, Feuer, das uns feurig mache.” (Panie Boże zastępów, daj nam ogień, nie dla zemsty, ogień, który nas uczyni żarliwymi).
Jako poeta odnośnie do formy wzorował się naMartinie Opitzu, jednak nie osiągając jego zręczności językowej, natomiast co do zawartości wzorem był dla niegoPaula Gerhardta.
Gabriel Wilhelm Götten (1708 – 1781) napisał o nim w 1735 i w 1740 roku w swoim dzieleDas jetzt-lebende gelehrte Europa, oder Nachrichten von den vornehmsten Lebens-umständen und Schrifften: jetzt-lebender europäischen Gelehrten
Sprawiedliwie mówiąc, urodził się na poetę pieśni. Jego największa chwała istnieje w powszechnym poklasku, z którym prawie cały ewangelicki kościół w Niemczech wprowadził jego pieśni do śpiewnika kościelnego[2].
August Heinrich Hoffmann von Fallersleben (1798–1874) idzie jeszcze dalej pisząc o nim wAufzeichnungen und Erinnerungen
Właściwe pole jego poezji, ku któremu skierował całą żarliwość i ciepło, swojego pobożnego podziwu są trzy kardynalne chrześcijańskie cnoty: wiara, miłość, nadzieja. W przedstawieniu i gloryfikacji tej podstawowej idei chrześcijaństwa ujawnia najpiękniej i najczyściej swoją poetycką wartość.
Już w 1704 roku ukazało się jego 50 pieśni w zbiorze pt.Heilige Liederflammen der himmlischgesinnten Seele. W następnym wydaniu zbiór zawierał 100, a w trzecim 140 pieśni. Liczba jego pieśni zebranych w 16 zbiorach wydanych w latach 1707–1737 wynosi nie mniej niż 1188. W swojej poetyckiej pracy był pobieżny i pośpieszny. Przez co wiele plew między ziarnem było. Był tego świadom o czym pisał w przedmowie do zbioruMara und Manna w 1728 roku tymi słowy: „Wypłynęły one spod śpiesznego pióra, stąd praca nie jest również stosowna, jak to wymagają zasady doskonałej poezji. Jeśli drzewa często są potrząsane to spadają też niedojrzałe owoce.”
Oprócz pieśni napisał wiele modlitw i kilka pism o tematyce świeckiej. Wiele jego pieśni weszło na stałe do kanonu pieśni protestanckich na całym świecie.
Dzisiaj kilka z jego pieśni dalej ma swoje miejsce w Śpiewniku Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce wydanym przez Wydawnictwo Augustana w 2002 roku w Bielsku-Białej. W nawiasie podano nr pieśni.
Rzymskokatolicka parafia w Chróstniku, niedalekoLubina, postanowiła upamiętnić ks. Benjamina Schmolcka i w sobotę 29 września 2012 roku w 340 rocznicę jego urodzin odsłonięto tam tablicę pamiątkową ku jego czci[3].
