Ołtarz • liczba ołtarzy • wezwania ołtarzy bocznych
23 Niepokalanego Poczęcia NMP, Przemienienia, św. Grzegorza Wielkiego, ołtarz kłamstwa, Ukrzyżowania św. Piotra, św. Józefa, św. Tomasza, Najświętszego Serca Pana Jezusa, NMP na Kolumnie, św. Leona Wielkiego, Uzdrowienia kaleki przez św. Piotra, ołtarz katedry św. Piotra, Wskrzeszenia Tabity, św. Petroneli (córki św. Piotra), św. Michała Archanioła, Navicelli (Jezus chodzi po wodzie), św. Erazma, Świętych. Procesusa i Martyniana, św. Wacława, św. Bazylego, św. Hieronima, NMP Wspomożenia Wiernych
Bazylika Świętego Piotra na Watykanie (wł.Basilica Papale di San Pietro in Vaticano;łac.Basilica Sancti Petri) –rzymskokatolickabazylika naWzgórzu Watykańskim, zbudowana w latach 1506–1626, na miejscu starszej bazyliki wczesnochrześcijańskiej, fundacji cesarzaKonstantyna Wielkiego, jedna z czterechbazylik większych Rzymu oraz jedna z wielubazylik papieskich (dawniej patriarchalnych), sanktuarium, jeden z najważniejszych ośrodków pielgrzymkowych.
Rekonstrukcja wyglądu wczesnochrześcijańskiej bazyliki, wzniesionej przez KonstantynaPosąg Świętego Piotra we wnętrzu bazyliki, przypisywany Arnolfo di CambioWnętrze bazyliki św. PiotraWidok na konfesję Świętego Piotra z baldachimem Gianlorenzo BerniniegoCathedra PetriWnętrze kopułyNagrobek papieża Aleksandra VII, dzieło Gianlorenzo BerniniegoWidok na bazylikę św. Piotra zmostu św. AniołaWnętrze zakrystii
Pierwotna bazylika została zbudowana przezKonstantyna Wielkiego około 324 roku jako świątynia memorialna nad grobemŚwiętego Piotra. Była to duża (122,0 × 64,0 m),pięcionawowa bazylika zakończona poprzeczną nawą –transeptem z przylegającą do niejabsydą w osi nawy głównej. Od wschodu poprzedzało ją dużeatrium z fontanną umieszczoną w jego części centralnej (z fontanny zachowała sięrzeźba szyszki piniowej umieszczona w niszy na dziedzińcu Szyszki).
Bazylika, położona poza murami Rzymu, stała się miejscem pielgrzymek dla wyznawców chrześcijaństwa. Po jej ograbieniu przez arabskich piratów (w 846)papież Leon IV podjął decyzję o otoczeniu bazyliki i przylegających do niej budynkówmurem obronnym. W ten sposób powstało tak zwane miasto leonowe.
Na początku XVI wiekuJuliusz II podjął decyzję o zburzeniu grożącej zawaleniem bazyliki z czasów Konstantyna i zbudowaniu w tym miejscu nowej świątyni. W czasie burzenia zniszczono wiele zabytków sztuki, grobów świętych[1]. Zadanie powierzyłDonato Bramantemu, który zaprojektował świątynię naplanie centralnymkrzyża greckiego zkopułą nad przecięciem naw. Budowę rozpoczęto w 1506. Po śmierci Bramantego (1514) budowę kontynuowałRafael Santi wraz z pomocnikiem Bramantego –Giuliano da Sangallo. Rafael zaproponował zmianę w projekcie z planu centralnego na bazylikę z podłużną nawą główną. Prace przerwała jego przedwczesna śmierć w 1520. Na jego miejsce pojawił sięBaldassare Peruzzi, który ponownie zmienił koncepcję bazyliki, wracając do układu budowli centralnej. Musiał się również zmierzyć z innym problemem – układ kolumn pod kopułą okazał się zbyt słaby i zaczął pękać. Peruzzi rozwiązał to przez pogrubienie kolumn i dostawienie dodatkowych filarów. Również jego kariera, jako budowniczego bazyliki, skończyła się dość szybko, bo w 1527, ze względu naSacco di Roma, fundusze przeznaczone na budowle kościelne mocno stopniały. Po kilku miesiącach budowniczym został Antonio da Sangallo. Sangallo młodszy chciał jednak zmienić koncepcję bazyliki, wydłużając całość w jedną stronę oraz wprowadzając elewację dwuwieżową.
Kolejnym budowniczym bazyliki zostałMichał Anioł (1546), który stworzył nowy (i w znacznym stopniu ostateczny)późnorenesansowy projekt kościoła, mający najwięcej wspólnego z projektem Bramantego z 1505. W porównaniu z Bramantem projekt Michała Anioła cechuje większa zwartość i jednolitość planu oraz monumentalizm elewacji, zdradzający związki z architekturą starożytnego Rzymu. Po objęciu kierownictwa Michał Anioł rozpoczął budowę trzech absyd i kopuły. Prace prowadził do śmierci, czyli do 1564. W tym czasie ukończono budowę absydy z lewej strony bazyliki orazbęben kopuły.
Dzieło Bramantego, Rafaela i Michała Anioła było kontynuowane przez architektówPirro Ligorio,Vignolę,Giacomo della Portę (który w 1590 ukończył kopułę poważnie zmieniając model Michała Anioła),Domenico Fontanę,Giovanniego Fontanę iCarlo Maderno (od 1605). Ten ostatni na poleceniepapieża Pawła V zmienił plan kościoła nakrzyż łaciński dobudowując podłużną nawę od wschodu oraz zaprojektował obecną fasadę od strony placu św. Piotra, utrzymaną w duchubaroku. Za pontyfikatu papieży Urbana VIII, Aleksandra VII i Klemensa IXGianlorenzo Bernini wraz z zespołem uczniów i współpracowników wykonał zespół dzieł architektury i rzeźby tworzących spójną całość, zarówno w obrębie bazyliki i na zewnątrz, aż po rzekęTyber. Most Aniołów otrzymał figury anielskie trzymającearma Christi. Poprzedzający bazylikę plac otoczyłportyk w kształcie elipsy i trapezu, zwieńczony figurami świętych. Wnętrze bazyliki otrzymało bogaty wystrój w postaci m.in. baldachimu nad grobem św. Piotra otoczonego z czterech stron monumentalnymi figurami świętych Andrzeja, Weroniki, Longinusa i Heleny oraz zamykająca prezbiteriumCathedra Petri.
Bazylika św. Piotra zostałakonsekrowana 18 listopada 1626 przezpapieża Urbana VIII. Przez wiele lat był to największy kościół chrześcijański.
Fasada bazyliki jest dziełem Carlo Maderny, który wykorzystał jako budulectrawertyn, pochodzący zTivoli. 10 lutego 1608 został położony pierwszy kamień pod jej budowę. 21 lipca 1612 większość prac została zakończona, jednak kolejne dwa lata trwało ozdabianie fasady ornamentami. Jej szerokość to 114,69 m, a wysokość 48 m. Na belkowaniu fasady, wielkimi literami wypisana jest po łacinie inskrypcja: „IN HONOREM PRINCIPIS APOST. PAULUS V BURGHESIUS ROMANUS PONT. MAX. AN. MDCXII PONT VII”, co znaczy „Na cześć Księcia Apostołów. Paweł V Borghese, rzymianin, papież, w 1612, siódmym roku swojego pontyfikatu”.
Na fasadzie znajduje się dziewięć okien z balkonami. Centralne (nad wejściem głównym) nazywane jest Lożą Błogosławieństw. Stąd ogłaszany jest światu wybór nowego papieża, z tego też miejsca nowo wybrany papież udziela swojego pierwszego błogosławieństwaUrbi et Orbi. W czasie uroczystości kanonizacyjnych w oknach tych umieszcza się wizerunki nowych świętych.
Tuż pod Lożą Błogosławieństw znajduje się płaskorzeźba wykonana przez Ambrogio Buonvicino, przedstawiająca Chrystusa, wręczającego św. Piotrowi klucze do Królestwa Niebieskiego.
Fasada skrywa w sobie dwie niepełne wieże, które nigdy nie zostały ukończone, wbrew pomysłom twórców. Prace musiano przerwać ze względu na osiadanie gruntu pod wieżami. Kolejna próba także zakończyła się niepowodzeniem ze względu na powstałe w wyniku prac pęknięcie fasady bazyliki. Ostatecznie zamysł budowy wież porzucono w 1790, gdy na ich szczytach umieszczono dwa zegary, których twórcą był Giuseppe Valadier.
W wieży po lewej stronie znajduje się Brama Dzwonów, gdzie zawieszonych jest 6 dzwonów, z których największy waży 8 ton. Jest to dzwon św. Marka, którego głos obwieszcza śmierć lub wybór papieża.
Na szczycie fasady ustawionych zostało 13 posągów. Miejsce centralne zajmuje postać Jezusa Chrystusa Odkupiciela otoczonego przez 11 apostołów. Brakuje wśród nich św. Piotra. Nie znajdziemy tu również oczywiście Judasza, jego miejsce zajmuje wybrany przez samego Boga, jak podająDzieje Apostolskie, św. Maciej. Apostołom towarzyszy także św. Jan Chrzciciel. Rzeźby mają 5,7 m wysokości. I tak, patrząc od lewej widzimy: Tadeusza, Mateusza, Filipa, Tomasza, Jakuba Starszego, Jana Chrzciciela, Chrystusa Odkupiciela, Andrzeja, Jana Ewangelistę, Jakuba Młodszego, Bartłomieja, Szymona i Macieja.
Kościół poprzedzaprzedsionek (narteks), którego głębokość wynosi 13,0 m. Front kościoła to 13,0 m fasada przedsionka zaprojektowana przezCarlo Maderno. Nad wejściem znajduje się sala połączona z pałacem papieskim. Ze środkowego balkonu tej sali papież udziela błogosławieństwaUrbi et Orbi – Miastu i Światu.
Fasadę wieńczą rzeźby przedstawiające 11 apostołów (brakuje tylko św. Piotra), Jana Chrzciciela oraz ustawiona w części centralnej, figura Chrystusa. Na sklepieniu przedsionka, w środkowej części, umieszczonomozaikęGiottaNavicella pochodzącą z pierwszej bazyliki. Mozaika przedstawia Chrystusa ratującego łódź apostołów na wzburzonym morzu.
Po bokach przedsionka zlokalizowano dwapomniki konne. Pierwszy z nich znajduje się obok wejścia naScala Regia prowadzących do reprezentacyjnych sal Pałacu Watykańskiego. Zarówno schody (lata 1663–1666) i pomnik rzymskiego cesarzaKonstantyna Wielkiego (1670) zaprojektowałGianlorenzo Bernini. Po przeciwległej stronie przedsionka znajduje się pomnik cesarzaKarola Wielkiego z 1725 dłutaAgostino Cornacchini.
Z przedsionka do wnętrza bazyliki prowadzi pięcioro drzwi, z których środkowe ozdobione płaskorzeźbami ze scenami z życia i śmierci św. Piotra zostały wykonane na polecenieEugeniusza IV, w XV wieku przezFilarete do pierwszej bazyliki. Drzwi skrajne po prawej stronie toŚwięta Brama otwierana z okazjiroku świętego. Zdobią je płaskorzeźby ze scenami z Ewangelii oraz przedstawienie otwarcia bramy w 1950 przezpapieża Piusa XII. (Brama została wykonana przez Vico Consorti na zamówienie Piusa XII o otwarta po raz pierwszy 24 grudnia 1949). Brama od strony bazyliki jest niewidoczna, zasłania ją mur, który zostanie zburzony a brama otwarta dopiero po ogłoszeniu kolejnego jubileuszu roku świętego. Drzwi skrajne po lewej stronie to Brama Śmierci, wykonana przez Giacomo Manzu w 1964.
Wystrój wnętrza jest harmonijnie dopasowany do renesansowej i barokowej architektury bazyliki. Aranżacja wnętrza stanowiła zamknięcie długoletnich prac budowlanych sięgających czasów pontyfikatuJuliusza II i trwała jeszcze długo po konsekracji bazyliki w 1628. Program ideowy jest dziełem współpracy między papieżemUrbanem VIIIBarberinim z artystami, głównie z Berninim, odzwierciedla ambicjepotrydenckiego Kościoła do ukształtowania symbolicznych form dla władzy papieskiej, która w dobiekontrreformacji zmierzała do supremacji zarówno na obszarze sakralnym i świeckim. Znaczącą część wystroju tworzą dzieła rzeźby głównie z XVII wieku i z następnych stuleci, głównie pełnoplastyczne wizerunki świętych oraz monumentalne pomniki nagrobne papieży, dla których watykańska bazylika jest najważniejszym miejscem pochówku. Barokową dekorację rzeźbiarską uzupełniają licznekartusze z herbami papieży oraz figurkiputt i aniołów.
Nawę główną bazyliki przykrywasklepienie kolebkowe ozdobionekasetonami. Wypełnia je XVIII-wieczna dekoracja ornamentalno-roślinna powstała za pontyfikatuPiusa VI, którego herb widnieje na sklepieniu.
Pomiędzy parami pilastrów znajdują się w dwóch strefach nisze mieszczące pełnoplastyczne figury świętych, wykonane w XVIII-XX w. Wraz z posągami umieszczonymi w obrębie ramion transeptu i prezbiterium tworzą cykl świętych założycieli zgromadzeń zakonnych. W obrębie nawy głównej znajdują się m.in. XVIII-wieczne posągiFilipa Neri,Wincentego a Paolo,Teresy z Ávili wykonane przez twórców rzeźbfontanny di Trevi – Giovanniego Battisty Mainiego, Pietra Bracciego, Filippa Della Valle, autorem figuryIgnacego Loyoli jest Camillo Rusconi. PostaćJana Bosco wykonałPietro Canonica. Na bogato dekorowanej posadzce zaznaczono długość największych kościołów chrześcijańskich. W połowie długości nawy widnieje odległość 103,5 m odnosząca się do jedynego, uhonorowanego w ten sposób, polskiego kościoła –bazyliki Mariackiej w Gdańsku.
Do naw bocznych przylegają kaplice. W pierwszej od wejścia po prawej stronie kościoła (północnej) jest kaplica świętego Krzyża, gdzie znajduje sięPietà watykańska. Od czasu uszkodzenia rzeźby przez szaleńca osłania ją kuloodporna szyba. Rzeźba została wykonana w 1498 przez 24-letniego, nieznanego jeszcze wtedyMichała Anioła. Na szarfie widnieje ledwo widoczny napis:Michael Angelus Bonarotus Florentinus faciebat („wykonał Michał Anioł Buonarroti Floreńczyk”). Napis został umieszczony przez samego mistrza, który zorientował się, że jego dzieło przypisywane jest innym twórcom, a jego nazwiska nikt nie zna. Naprzeciw tej kaplicy umieszczony jest pomnik królowejSzwecji –Krystyny Wazy, która po abdykacji przeszła na wiarę katolicką, osiadła w Rzymie i po śmierci (1689) została pochowana w podziemiach bazyliki.
W kaplicy świętego Sebastiana znajduje barokowy ołtarz ze scenąMęczeństwa św. Sebastiana, pędzlaDomenichina, datowany na lata 1628–1631. Pod ołtarzem znalazł się nagrobek papieżaśw. Jana Pawła II, przeniesiony tu z Grot Watykańskich po beatyfikacji. Za tą kaplicą, w nawie bocznej do filarów przylegają pomnikiInnocentego XII (Filippo della Valle, 1746) orazMatyldy z Canossy, dzieło wykonane po translacji ciała margrabiny w 1634, na zlecenie Urbana VIII. Płytę sarkofagu zdobirelief z przedstawieniem upokorzenia cesarzaHenryka IV przezGrzegorza VII w Canossie. Dzieło wykonał Bernini; stojący ponad sarkofagiem posąg Matyldy wyrzeźbiłAndrea Bolgi.
Kaplica Najświętszego Sakramentu jest miejscem całodziennej adoracji i prowadzi z bazyliki do pałacu papieskiego. Ołtarz zdobi obraz z Trójcą Świętą pędzlaPietra da Cortony oraz brązowe, częściowo złoconetabernakulum zaprojektowane przez Berniniego w formie budowli centralnej nakrytej kopułą. Otaczają ją niewielkie figurki dwunastu apostołów. Jako wzór posłużyło dziełoDonato Bramantego –Tempietto przy kościeleSan Pietro in Montorio.
Najbliżej wejścia po stronie lewej (południowej) znajduje się kaplica Chrztu, którą zaprojektowałCarlo Fontana. Tradycja baptysterium przy bazylice watykańskiej sięga pontyfikatu papieża Damezego w V w. Obecnachrzcielnica pochodzi z XVIII w. Jej pokrywę zdobią pozłacane rzeźby dłuta Giovanniego Giardoniego z wizerunkiem Baranka w otoczeniu aniołów. W ołtarzu z 1722 obraz ze sceną Chrztu Chrystusa w Jordanie przez Jana Chrzciciela pędzlaCarla Maratty, namalowany w latach 1696–1698. Tematykę baptyzmalną kontynuują XVIII-wieczne mozaiki na ścianach ukazujące chrzest centuriona Korneliusza (ściana zachodnia) oraz świętych Procesjusza i Martyniana (ściana wschodnia) przez św. Piotra. Na kopule sceny m.in. chrztu św. Piotra przez Chrystusa, cesarza Konstantego Wielkiego przez papieża Sylwestra I.
Kolejna kaplica dedykowana jest Prezentacji Marii w świątyni, co obrazuje malowidło pędzla Romanelego z lat 1638–1642 umieszczone w barokowym ołtarzu. U stóp ołtarza spoczywa papieżśw. Pius X. Jego pomnik znajduje się w nawie za kaplicą, dzieło Di Fausto & Pietra Astorrich.
Obok renesansowy pomnikInnocentego VIII, którego twórcą jestAntonio Pollaiolo. Pochodzi z dawnej konstantyńskiej bazyliki, przeniesiony do obecnego miejsca w 1621. Składa się z dwóch wykonanych z brązu części, tumby z wizerunkiem leżącego na wznak papieża odzianego w strój pontyfikalny. Powyżej znajduje się kompozycja rzeźbiarska w formie tryptyku zwieńczona półkoliście. Pośrodku pełnoplastyczny wizerunek tronującego Innocentego VIII udzielającego błogosławieństwa, dzierżącego w lewicy grot włóczni Longinusa, który przebił bok Chrystusa. Po bokach reliefy z personifikacjami czterech cnót kardynalnych (roztropność, męstwo, sprawiedliwość, umiarkowanie), na zwieńczeniu relief z personifikacjami cnót teologicznych (wiara, nadzieja, miłość).
Za korpusem nawowym znajduje sięobejście, które obiega ze wszystkich stron skrzyżowanie naw i prowadzi do transeptu i prezbiterium. Do ścian potężnych filarów dźwigających kopułę przylega osiem ołtarzy, naprzeciw ich usytuowano we wnękach nagrobki papieży. W narożach obejścia znajdują się kaplice.
Perspektywę lewej nawy bocznej (południowej) zamyka ołtarz Przemienienia Pańskiego z XVIII wieczną kopią obrazuPrzemienienie Pańskie pędzlaRafaela Santiego. Oryginał znajduje się wPinakotece Watykańskiej. Na obrazie ukazano scenę Przemienienia Jezusa na górze Tabor, w asyście proroków Mojżesza i Eliasza. Na wierzchołku góry leżą oślepieni blaskiem apostołowie Piotr, Jakub Starszy i Jan Ewangelista. Za wzgórzem widać świętych Felicissimusa i Agapita, diakonów papieżaSykstusa II. Poniżej ukazana jest scena przyprowadzenia do uczniów epileptyka, któremu towarzyszy tłum ludzi. Naprzeciw nich, po prawej stronie kompozycji znajdują się pozostali apostołowie, którzy próbują uzdrowić chłopca.
Południowo-wschodnia część obejścia mieści kaplicę Klementyńską urządzoną w 1600 na zlecenie papieżaKlemensa VIII z okazjiRoku Jubileuszowego. Dominantą marmurowego wystroju jest ołtarzśw. Grzegorza VII, z obrazem pędzlaAndrei Sachciego, u jego stóp znajduje się sarkofag świętego, przeniesiony tu w 1606. Wschodnią ścianę kaplicy zajmuje nagrobekPiusa VII dziełoBertela Thorvaldsena. W części ambitu pomiędzy kaplicą Klementyńską i południowym ramieniem transeptu obrębie obejścia mieści się nagrobekPiusa VIII dłuta Pietra Teneraniego,vis-à-vis ołtarz Zaparcia się świętego Piotra z obrazem pędzlaCristofora Roncallego z 1604.
Za transeptem w dalszym ciągu ambitu ołtarz Najświętszego Serca Jezusowego z XX-wiecznym obrazem pędzla Carla Mucciolego przedstawiającym objawienie Jezusaświętej Małgorzacie Marii Alacoque. Vis a vis w niszy umieszczony jest monumentalny pomnik modlącego sięAleksandra VII. Poniżej umieszczono symboliczne postacie uosabiające m.in.śmierć iprawdę. Jest to dzieło Berniniego.
Południowo-zachodnie naroże obejścia mieści kaplicę Marii Matki Kościoła. W ołtarzu jej dedykowanym mieści się fresk pochodzący z kolumny pierwszej, konstantyńskiej bazyliki, z postacią Marii zwanej Matką Bożą z Kolumny. Tytuł Matki Bożej Kościoła został nadany w 1964 przezPawła VI. Wmurowany tu wtórnie przezGiacoma della Portę i ukoronowany w 1607. Obok ołtarzŚwiętego Leona Wielkiego ozdobiony reliefem z połowy XVII wieku, wykonanym przezAlessandra Algardiego przedstawiającym spotkanie Leona I zAttylą pod Rzymem. Podstawę ołtarza zajmuje nagrobek Leona I, pierwszego papieża pochowanego w bazylice konstantyńskiej. Za kaplicą w obejściu, przy zachodniej ścianie XVIII-wieczny pomnikAleksandra VIII, naprzeciwko barokowy ołtarz św. Piotra, uzdrawiającego chromego, z obrazem pędzla Francesca Manciniego.
Za prezbiterium w dalszym ciągu zachodniego ramienia ambitu ołtarz św. Piotra podnoszącego Tabitę z wykonanym w 1757 obrazem Placido Costanziego. Naprzeciw ołtarza w niszy barokowy pomnikKlemensa X, dzieło Mattia de’ Rossiego.
Północno-zachodnie naroże transeptu mieści kaplicę świętego Michała Archanioła, którego wizerunek ukazany został na ołtarzu. Pierwotny obraz pędzlaGuido Reniego, ukazującego archanioła zwyciężającego szatana przekazano do kościołaSanta Maria della Concezione, w miejsce jego wstawiono mozaikową kopię z XVIII w. Nim powstał ołtarz dedykowany archaniołowi, 14 kwietnia 1606 umieszczono obraz ze św. Anną z Marią i Dzieciątkiem pędzlaMichelangela Merisi da Caravaggio, ale został stąd usunięty po dwóch dniach. Również XVIII wieczna kopia (obrazuGuercina) mieści się w sąsiednim ołtarzu dedykowanym św. Petroneli, który mieści relikwie translatowane zKatakumb Domicyli w 750. Święta ta była czczona przez wizytujących w konstantyńskiej bazylice królów Francji.
Za kaplicą, w północnym ramieniu ambitu ołtarzNavicelli (Okrętu Kościoła) z kopią obrazuGiovanniego Lanfranco, ukazującym dryfujący okręt z apostołami na pokładzie i Chrystusa chodzącego po wodzie do którego biegnie św. Piotr. Naprzeciwko ołtarza klasycystyczny pomnik papieżaKlemensa XIII dziełoAntonia Canovy.
Za transeptem w dalszym ciągu północnego ramienia ambitu późnobarokowy pomnikBenedykta XIV dłutaPietra Bracciego, naprzeciwko późnobarokowy ołtarz świętego Bazylego z obrazem ukazującym świętego podczas odprawiania mszy.
Północno-zachodnie naroże transeptu mieści kaplicę Gregoriańską mieszczącą klasycystyczny pomnikGrzegorza XVI dzieło Luigiego Amiciego, obok barokowy ołtarz NMP Nieustającej Pomocy mieszczący niewielki XII wieczny fresk z wizerunkiem Matki Bożej z Dzieciątkiem, odkuty ze ściany oratorium świętego Leona mieszczącego się w bazylice konstantyńskiej. Poświęcony przez papieżaGregorza XIII. W dolnej części ołtarza urna ze szczątkamiGrzegorza z Nazjanzu.
Za kaplicą, we zachodnim ramieniu obejścia ołtarz świętego Hieronima z XVIII wieczną kopią obrazuDomenichina, którego oryginał znajduje się w Pinakotece Watykańskiej. Pod ołtarzem umieszczono ciałośw. Jana XXIII. Ołtarz ten zamyka perspektywę prawej nawy bocznej (północnej).
W okresie renesansuskrzyżowanie naw z kopułą stanowiło centralną przestrzeń całej świątyni, sam środek zajmowała konfesja św. Piotra. Po rozbudowie bazyliki w dobie baroku zachowano w tym miejscu ideowe centrum poprzez wzniesienie przez Berniniego potężnego baldachimu uzupełniającego konfesję pierwszego papieża. Konfesję otoczono czterema miejscami kultu świętych (Andrzeja – brata św. Piotra, Weroniki, Longina i Heleny) oraz Męki Pańskiej (relikwii chusty, krzyża i lancy). Miejsca te oprawiono bogatą dekoracją architektoniczno-rzeźbiarską
Cztery masywnefilary podtrzymująkopułę o średnicy 42 m. Jej wnętrze podzielone zostało na ułożone promieniście pola i ozdobione mozaikami Cavaliera d’Arpino. Pod gzymsem, u nasady okrągłego tamburu z 16 oknami figuruje łacińska inskrypcja napisana rzymską antykwą:TV ES PETRVS ET SVPER HANC PETRAM AEDIFICABO ECCLESIAM MEAM ET TIBI DABO CLAVES REGNI CAELORVM (Ty jesteś Piotr (opoka) i na tej opoce zbuduję Kościół mój i dam Ci klucze Królestwa Niebieskiego). Królestwo Niebieskie jest głównym wątkiem programu ikonograficznego mozaik. We wnętrzulatarni ukazany jest Bóg Ojciec, niżej krąg anielski, następnie Chrystus, Maria i apostołowie oraz święci i papieże. Napendentywach ukazano wizerunki Czterech Ewangelistów.
Na kopule bazyliki św. Piotra znajduje się taras widokowy, który udostępniony jest dla turystów. Można się tam dostać po 551 schodach lub wyjechać częściowo windą, a następnie pokonać jeszcze 320 schodów. To jeden z najlepszych punktów widokowych naRzym[4].
Każdy z czterech potężnych filarów charakteryzuje się podziałem na dwie strefy, niższą, gdzie znajdują się nisze i wyższą mieszczącą balkony, które zdobią płaskorzeźby i flankujące je pary spiralnych filarów, które są spoliami przegrody za którą znajdowało się prezbiterium dawnej konstantyńskiej bazyliki. Balkony służyły do uroczystego wystawiania relikwii najwyższej rangi: chusty św. Weroniki, drzewa z krzyża Chrystusowego, fragmentu włóczni oraz głowy św. Andrzeja. Postacie te zostały ukazane w formie monumentalnych, pełnoplastycznych figur, których inicjatorem i fundatorem był papież Urban VIII, zaś projektantem całości był Gianlorenzo Bernini (on sam wykonał w 1639 jedynie posągśw. Longina). Figuraśw. Weroniki z 1632 jest dziełemFrancesca Mochiego,św. Andrzeja Apostoła wyrzeźbiłFrancois Duquesnoy w 1640, posągśw. Heleny (matkiKonstantyna Wielkiego) z 1646 wykonałAndrea Bolgi.
Pod figurami św. Longina i św. Andrzeja znajdują się zejścia doGrot Watykańskich, w których znajdują się sarkofagi papieskie i kaplice.
Po prawej stronie ołtarza papieskiego znajduje się XIII-wieczny brązowy posąg Błogosławiącego św. Piotra, dziełoArnolfo di Cambio.
Pod kopułą, znajduje się konfesja świętego Piotra. Znajduje się ok. 7,0 m nad grobem patrona bazyliki (według badań archeologicznych przeprowadzonych w latach 1939–1950) znajdującej się w specjalnej krypcie, do której wejście prowadzi przed ołtarzem. Sam ołtarz tzw. papieski stanowi prosta, pozbawiona dekoracji marmurowa mensa, na której usytuowany jest srebrny krzyż z parą trzech świec po bokach, co jest typowe dlapotrydenckiej tradycji aranżacji ołtarza.
Konfesję zdobi wielki, wykonany z brązubarokowybaldachim zaprojektowany przezBerniniego na poleceniepapieża Urbana VIII. Ostateczny całokształt baldachimu, powstał w 1633, po szeregu nieudanych prób realizacji ambitnego projektu artysty. Kontrowersje wzbudził fakt, iż brąz, który został zużyty do budowy baldachimu, pochodził z przetopionego na rozkaz Urbana VIII antycznego wystrojurzymskiego Panteonu, na co kanonik Carlo Castelli zareagował słowamiQuod non fecerunt barbari, fecerunt Barberini (Czego nie uczynili barbarzyńcy, tego dokonali Barberini).
Cztery kolumny podtrzymujące baldachim o wysokości 28,0 m. mają korynckie głowice i spiralnetrzony. Ponad masywnym belkowaniem cztery pełnoplastyczne figury aniołów. Ażurowe nakrycie wieńczy wielki pozłacany krzyż na globie. Baldachim nawiązuje do długiej rzymskiej tradycji cyboriów, tego typu założenie istniało również w bazylice konstantyńskiej. Wygląd dawnej konfesji obrazuje malowidłoGiulia Romano ze sceną „Donacji cesarza Konstantyna” (Sala di Constantino w Pałacu Apostolskim w Watykanie). Dawną konfesję otaczała przegroda z kolumnami okorynckichgłowicach i charakterystycznych spiralnych trzonach. Trzony te wedle tradycji są spoliami ze Świątyni Salomona w Jerozolimie. Stały się wzorem dla filarów zdobiących rozmaite dzieła rzymskiej architektury (m.in. krużganki przy bazylikach –św. Jana na Lateranie, czyśw. Pawła za Murami), a także dla berniniowskiego baldachimu.
Prostokątne, jednoprzęsłowe prezbiterium jest zamknięte półkolistą absydą, któregokonchę wypełniastiukowa dekoracja ornamentalna z XVIII w. dzieło Luigiego Vanvitellego i Giovanniego Battisty Mainiego. W trzech okrągłych polach znajdują się płaskorzeźby: pośrodku scena przekazania kluczy św. Piotrowi przez Jezusa (na wzór gobelinu Rafaela), po bokach męczeństwo św. Piotra (wg obrazuGuido Reniego) i męczeństwo św. Pawła wg srebrnego reliefuAlgardiego.
Poniżej znajduje się majuskułowa inskrypcja o treści „O Pastor Ecclesiae, tu omnes Christi pascis agnos et oves” (Jako pasterz Kościoła, karmisz wszystkie baranki i owce Chrystusa).
Cathedra Petri – wykonana z marmuru, brązu i stiuku kompozycja rzeźbiarsko-architektoniczna, w której wyeksponowano tron (katedrę), symbolizujący władzę papieża nad całym Kościołem. Wewnątrz siedziska umieszczono drewniany tron pochodzący z przełomu XII-XIII wieku (jak ustalono podczas badań wykonanych w 1974). Według tradycji miał to być jednak tron używany przez samego św. Piotra. Katedrę otaczają rzeźby przedstawiające Ojców Kościoła zarówno wschodniego i zachodniego:św. Ambrożego,św. Augustyna, orazśw. Atanazego iśw. Jana Złotoustego. Powyżej, w owalnym oknie umieszczono witraż z gołębicą Ducha Świętego otoczonego promienistą glorią. Dzieło zostało wykonane w 1665 przez Berniniego i jego współpracowników.
.svg)
_4.jpg)
_-_Vatican_City_-_13_May_2011.jpg)
.jpg)
