Baptyzm (zgr.baptídzein „zanurzać; chrzcić” odbáptein „zanurzać”)[1] – nurtchrześcijaństwa należący doprotestantyzmu, akcentującyindywidualizm w relacji doBoga, nadrzędną rolęPisma Świętego jako autorytetu w sprawach wiary i życia chrześcijanina oraz ograniczający praktykęchrztu do osób świadomych tego aktu[2].Zbawienie nie jest według wyznawców baptyzmu (baptystów) osiągalne na podstawie uczynków, lecz stanowi jedynie niezasłużony darłaski Boga przyjmowany przez człowieka osobistą, ufnąwiarą w zbawcze dzieło odkupienia zgrzechu, dokonane przez ofiaręJezusa Chrystusa. Baptyści udzielająchrztu wyłącznie tym, którzy świadomie wyrażają żal za grzechy i wyznają wiarę w Chrystusa. Akcentują autonomię poszczególnychzborów, byli prekursoramirozdziału kościoła i państwa. Większość baptystów reprezentujechrześcijaństwoewangelikalne, choć istnieją także nieliczne denominacje baptystyczne przynależące do liberalnego nurtu protestantyzmu[3]. Baptyści różnią się często między sobą w pewnych kwestiach np.:predestynacja bądźwolna wola, pewność bądź możliwość utraceniazbawienia, stosunek doteorii ewolucji[2].
Baptyzm zaistniał na początku XVII stulecia w wyniku zetknięcia się jednej z prześladowanych przez władzeangielskie gruppurytańskichindependystów z ocalałymi z prześladowańanabaptystami (mennonitami). Pierwszy zbór baptystyczny powstał w 1609 roku w Amsterdamie pod przywództwemJohna Smytha, ale wkrótce przestał istnieć, gdy John Smyth wraz z częścią zwolenników postanowił połączyć się z mennonitami. Następnie zbór odrodził się w 1611 roku pod Londynem, a jego przywódcą byłThomas Helwys[5]. Początkowo baptyści udzielali chrztu przez polanie, natomiast chrzest przez pełne zanurzenie w wodzie praktykowany był od lat 40. XVII wieku przez tzw. baptystów partykularnych (Particular Baptists) w Anglii, którzy swoją nazwę zawdzięczają przekonaniu, iż do zbawienia Bógpredestynuje poszczególne (particular) wybrane z ogółu jednostki[6]. Pomimo względnej swobody wyznaniowej zbory rozwijały się stosunkowo wolno. Dopiero przebudzenie metodystyczne nadało wspólnotom baptystycznym dynamikę rozwoju zarówno na Starym Kontynencie, jak i w Nowym Świecie[7].
Przez blisko 200 lat od swego powstania baptyzm był ruchem mało znaczącym, a jego rozwój był bardzo powolny. Również jego zasięg był niewielki, aż do końca XVIII wieku społeczności baptystyczne istniały jedynie na Wyspach Brytyjskich i wTrzynastu Koloniach – Głównie prowincjachNowej Anglii. Dopiero u schyłku XVIII wieku pojawiły się pierwsze, nieliczne zbory w Kanadzie, Bahamach i Jamajce. Jednak mimo to rozwój baptyzmu wciąż był powolny. W roku 1790 w Stanach Zjednoczonych żyło 60 tysięcy baptystów.
Pierwszym baptystą który prowadził zagraniczną misję był George Lisle, wyzwolony niewolnik i pierwszy ordynowany Afroamerykanin. W latach 70. XVIII wieku udał się na Jamajkę gdzie założył zbór. Istotną rolę w propagowaniu baptystycznej działalności misyjnej był brytyjski pastor William Carey, za sprawą którego w październiku 1792 roku powołano Baptystyczne Towarzystwo Misyjne[8].
WAmeryce Północnej propagatorem baptyzmu był na początku XVII wieku założyciel koloniiRhode Island –Roger Williams[9]. Na początku XIX wieku wraz zDrugim Wielkim Przebudzeniem rozwój baptyzmu nabrał dynamiki. Wówczas to baptyści zainteresowali się działalnością misyjną. W czasach przebudzenia zbory baptystyczne dotarły do Indii, a od lat 30. XIX wieku także do Europy, Afryki. Pierwszy zbór baptystyczny w kontynentalnejEuropie powstał w 1834 roku za sprawąJohanna Gerharda Onckena[10].
Zion Baptist Church zbudowany w 1881 w Newtown
W 1905 roku powstałŚwiatowy Alians Baptystyczny (Baptist World Alliance), liczący w 1993 roku 147 tysięcy zborów, skupiających 38 milionów członków. Ogółem Alians zrzesza ponad 100 milionów wyznawców skupionych w lokalnych uniach baptystycznych[11]. Do związku nie należy wiele zborówfundamentalistycznych, przeciwnych umiarkowanej teologii iekumenizmowi Aliansu.
Wśród baptystów panuje generalna zgoda co do następujących twierdzeń teologicznych[18]:
Autorytet Pisma (sola scriptura) – Biblia (Pismo Święte) jest jedynym w pełni miarodajnym źródłem nauki o Bogu i Jego postanowieniach dotyczących człowieka.
Trójjedyność Boga – Bóg jest Stwórcą i Panem Stworzenia, który objawia się wtrzech doskonałych Osobach: jakoOjciec,Syn iDuch Święty. Tylko Jemu należy się cześć i oddawanie chwały, dlatego baptyści nie czcząMaryi iinnych ludzi. Uznają ją natomiast za kobietę szczególną, błogosławioną i wybraną przez Boga jako Matkę Jezusa i dlatego godną szacunku i naśladowania w jej zaufaniu Jezusowi Chrystusowi.
Zbawienie z łaski przez wiarę (sola gratia) – grzeszny z natury człowiek nie jest w stanie zrobić niczego w sprawie zbawienia. Lecz dobry Bóg zmiłował się nad ludźmi i przebaczył im ich grzeszne odstępstwo i pozwolił na rozpoczęcie nowego życia z wymazaną przeszłością. Dokonało się to dzięki temu, że Jezus Chrystus, Jednorodzony Syn Boży, umierając na krzyżu, poniósł karę, jaka słusznie ciążyła na każdym człowieku i w ten sposób darował ludziom życie wieczne, jak i nowe przemienione życie już tu na ziemi, zgodnie z nauką Biblii: „Łaską bowiem jesteście zbawieni przez wiarę. A to pochodzi nie od was, lecz jest darem Boga: nie z uczynków, aby się nikt nie chlubił” (Ef 2,8-9).
Chrzest na wyznanie wiary (chrzest świadomy) – zgodnie z Bożym zaleceniem i porządkiem, jaki ustanowił Jezus Chrystus, chrzest ma być udzielany tylko na osobiste wyznanie wiary w Zbawiciela Jezusa Chrystusa. Chrzest jest zewnętrznym, publicznym świadectwem przyjęcia zbawienia. Chrzest nie jest obrzędem samoistnie tworzącym nową rzeczywistość duchową, ale nieodzownym następstwem ukorzenia się przed Bogiem i uznania Go przez osobę wierzącą za swojego Pana i Zbawiciela oraz oznaką przyłączenia się do Kościoła Jezusa Chrystusa.
Wieczerza Pańska – obrzęd ustanowiony przez Jezusa Chrystusa na pamiątkę Jego męki iśmierci. Podczas obrzędu Wieczerzy ochrzczeni wierni spożywają chleb i wino, będącesymbolami Ciała i Krwi Pańskiej. Poprzez Wieczerzę jej uczestnicy głoszą śmierć Chrystusa oraz Jego powtórne przyjście.
Powszechne kapłaństwo wszystkich wierzących – Rola duchownego (pastora) ogranicza się do zwiastowania Słowa Bożego (kaznodziejstwa), sprawowaniasakramentów i duchowej opieki nad zborem (duszpasterstwa). Nie obejmuje zaś szczególnego kapłaństwa między zborem a Bogiem. Wynika to z faktu, iż według założeń doktryny powszechnego kapłaństwa wszystkich wierzących nie istnieje taka potrzeba, gdyż każdy, kto staje się członkiem Kościoła chrześcijańskiego, automatycznie otrzymuje święcenia kapłańskie.
Autonomia zborów (kongregacjonalizm) – każdy zbór jest w pełni autonomiczny, zbory łączą się w dobrowolne unie/konwencje regionalne i krajowe.
Dwa ustanowienia – dwa obrzędy święte (sakramenty) ustanowione przez Jezusa Chrystusa; chrzest i wieczerza pańska –eucharystia.
Zbawienie nie przez Kościół, a przez Chrystusa – przekonanie, iż żadna wspólnota baptystyczna, ani jakikolwiek inny Kościół, nie jest jedynym wyłącznym dawcą czy przekazicielem zbawienia, ponieważ jest nim jedynie Jezus Chrystus – jedyny Pośrednik pomiędzy człowiekiem a Bogiem.
Wolność sumienia dla każdego człowieka – wiara jest sprawą świadomego wyboru, stąd nikogo nie wolno przymuszać do identyfikacji religijnej. Oznacza to także obowiązek szanowania przez chrześcijan wyboruateizmu.
Baptyści odrzucają istnienie:
świętych miejsc – uważają, żekościół jest tam, gdzie zbierają się wierzący wChrystusa;
świętego czasu – oddawanie czciBogu powinno następować zawsze i wszędzie;
świętej kasty – wszyscy chrześcijanie są kapłanami i nie potrzebują pośredników; urzędy kościelne ustanawia i powołuje na nie sam zbór; w osobie papieża uznają przywódcę Kościoła rzymskokatolickiego, ale jedynie Chrystusa uważają za Głowę Kościoła uniwersalnego;
świętych rytuałów – poza ustanowionymi przez Jezusa obrzędami –ustanowieniami.
Jimmy Carter na spotkaniu przedstawicieli Południowej Konwencji Baptystycznej w Atlancie (1978)
Baptyści to nazwa, która była nadawana, ponieważ odróżniali się oni od innych chrześcijan kwestionując zasadnośćchrztu niemowląt i domagając się udzielania chrztu przez zanurzenie[19]. Baptyści (jak i niektóre inne Kościoły protestanckie) uważają, że chrzest niemowląt jest sprzeczny z nauką i praktykąNowego Testamentu. Większość z nich uznaje go za obrzęd bezwartościowy, a nawet szkodliwy, bo ich zdaniem sugeruje, że można być chrześcijaninem w sposób bierny, „z urodzenia”. Takiemu podejściu przeciwstawiają konieczność podjęcia przez każdego człowieka osobistej decyzji naśladowania Chrystusa, po której dopiero może nastąpić świadome przyjęcie chrztu wiary połączone z aktywnym włączeniem się w życie Kościoła[20].
Wbrew pozorom takie postawienie sprawy nie spowodowało zawężenia oddziaływania baptystów jedynie na moralne i intelektualne elity: w ciągu swej ponad 400-letniej historii, baptyści byli częścią wieluprzebudzeń religijnych dosięgających swym zasięgiem wszystkich szczebli drabiny społecznej. W ich wyniku stali się jednym z głównych wyznań protestanckich w skali światowej[2]
WIrlandii Północnej i weWłoszech baptyści zawarli pełną wspólnotę z Kościołami uznającymi chrzest niemowląt. We Włoszech, gdzie wspólnota ta obowiązuje baptystów,waldensów imetodystów, baptyści, nie wyrzekając się zasady chrztu dorosłych, uznają, że chrztu nie wolno powtarzać także, gdy udzielono go dziecku[21]. WNiemczech podobne porozumienia istnieją na płaszczyźnie regionalnej[22]. Taką samą zasadę przyjęli baptyści współtworząc zprezbiterianami imetodystamiKościół Ekumeniczny w Szwecji.
↑abcE.A. Livingstone,Oxford Concise Dictionary of the Christian Church, Oxford – New York 2000, s. 53.
↑J.S. Lantzer,Mainline Christianity. The Past and Future of America’s Majority Faith, New York – London 2012, s. 44.
↑G. Parrinder,A Concise Encyclopedia of Christianity, Oxford 1998, s. 35.
↑B.J. Leonard,Baptist Ways. A History, Valley Forge 2003, s. 26
↑R.G. Torbet,A History of the Baptists, Valley Forge 1993, s. 42.
↑Por. K. Bednarczyk,Baptyści, w: W. Hryniewicz, J.S. Gajka, S.J. Kozy (red.),Ku chrześcijaństwu jutra. Wprowadzenie do ekumenizmu, Lublin 1996, s. 188-192.
↑T.J. Zieliński,Roger Williams. Twórca nowoczesnych stosunków państwo-kościół, Warszawa 1997,passim
↑W.H. Brackney,Johann Gerhard Oncken, w:Tenże,Historical Dictionary of the Baptists, Lanham – London 1999, s. 312-313.
↑T.J. Zieliński,Kościół Chrześcijan Baptystów, w:W drodze za Chrystusem. Kościoły chrześcijańskie w Polsce mówią o sobie, red. H. Tranda,M. Patalon, Kraków 2009, s. 22.
↑Zob.Conversations Around the World. The Report of International Conversatopns between the Anglican Communion and the Baptist World Alliance, London 2005, s. 93.
↑D.B. Murray, J.H.Y. Briggs,Politics, Baptists and, [w:]A Dictionary of European Baptist Life and Thought, red. J.H.Y. Briggs, Milton Keynes 2009, s. 394-396.
%2c_baptizes_Aviation_Boatsw.jpg)
.jpg)
_-_NARA_-_542015_-_Restoration.jpg)
