Stanowi faktyczną stolicęRepubliki Serbskiej i drugie pod względem wielkości miasto w kraju pod względem liczby mieszkańców.
Ważny ośrodek gospodarczy kraju. Rozwinięty przemysł maszynowy (produkcja obrabiarek), elektrotechniczny, metalowy (odlewnia i walcownia), chemiczny (fabryka włókien sztucznych), odzieżowy i spożywczy (m.in. tytoniowy, browarnictwo), a także skórzany i celulozowo-papierniczy. Węzeł drogowy. Centrum kulturalno-naukowe. Siedziba 3 szkół wyższych (w tym uniwersytetu, założonego w 1975).
W mieście znajduje się ośrodek turystyczny i słynne uzdrowisko z ciepłymi źródłami mineralnymi o temperaturze 28–34 °C, w którym leczy sięchoroby reumatyczne, skórne orazukładu nerwowego. Ponadto w Banja Luce mieści się m.in. galeria sztuki iMuzeum Republiki Serbskiej.
W 1527 zajęte przezTurków. W latach 1588–1638 stolica Bośni. Od 1878 pod panowaniem monarchiiaustro-węgierskiej, przeciwko której w tymże roku w mieście wybuchło powstanie. W odwecie wojska austro-węgierskie spaliły część miasta i dokonały masowej deportacji ludności. Mimo represji Banja Luka była ośrodkiem walk narodowowyzwoleńczych. Działali tu m.in. rewolucjonista V. Pelagić oraz pisarz i bojownik o prawa chłopów bośniackich P. Kočić.
W 1869 w okolice miasta przybylitrapiści z Niemiec i założyli tam opactwo, działające do dziś. W 1873 zakonnicy uruchomili przy klasztorze browar –Banjalučka Pivara.
W dniach 3 listopada 1915 – 16 marca 1916 w mieście przeprowadzono tzw. proces w Banja Luce, w którym sądzono za działalność patriotyczną 156 Serbów. 16 z nich skazano na karę śmierci, ponad 80 na karę więzienia, od 2 do 20 lat.
PodczasII wojny światowej miasto znalazło się w granicachNiepodległego Państwa Chorwackiego. Ustasze dokonywali tutaj mordów na Serbach, zniszczono też największą serbską cerkiew. W kwietniu 1945 miasto wyzwolili partyzanci komunistyczni.
Przed II wojną w Banja Luce mieszkało około 500 Żydów. Zbudowana przez nich synagoga została zniszczona[3]. W 2014 roku przy ulicy Gavre Vučkovića 2 otwartoCentrum Kultury Żydowskiej[4].
W październiku 1969 Banja Lukę nawiedziło silnetrzęsienie ziemi, niszcząc ok. 80% jej zabudowy[5]. Zginęło w nim 15 osób, ponad 1000 zostało rannych. Na placu Trg Krajine postawiono na pamiątkę tego wydarzenia zegar wskazujący godzinę 9:11, o której trzęsienie ziemi miało miejsce[6].
meczet Ferhata Paszy – 1579, częściowo zniszczony podczas trzęsienia ziemi w 1969, całkowicie zniszczony przez wojska serbskie w 1993 roku, zrekonstruowany. Bogato zdobiony, m.in. cytatami zKoranu,
meczet Arnaudi dżamija (1595), zburzony przez wojska serbskie w 1993 roku, odbudowany,
średniowieczna twierdza Gornij Šeher; cerkiew i kościół (XIX w.).
Z czasów tureckich zachowały się ponadto: dwa mosty naVrbasie, dwórwezyra bośniackiego (wielki seraj),karawanseraj (zajazd) i wodociągi. Do 1993 roku istniała też turecka wieża zegarowa.
NazwaBanja Luka została po raz pierwszy wymieniona w dokumencie z dnia 6 lutego 1494 r. wydanym przez królaWładysława II węgierskiego. Nazwa jest m.in. wywodzona od średniowiecznego tytułu namiestnika określanegobanem i od słowa "łąka" czyliluka.
.svg)
.jpg)
.jpg)
