Bangladesz (beng.বাংলাদেশ),Ludowa Republika Bangladeszu (beng.গণপ্রজাতন্ত্রী বাংলাদেশ,Gonoprodźatontri Bangladesz) –państwo wAzji Południowej, położone nadZatoką Bengalską i graniczące z zachodu, północy i wschodu zIndiami, a na południowym wschodzie zMjanmą. Jest jednym z najgęściej zaludnionych krajów świata i zarazem jednym z najbiedniejszych państw Azji. Stolicą Bangladeszu jestDhaka (dawna Dakka).
Bangladesz jest krajem wybitnie nizinnym, gdzie występują aluwialne niziny, plejstoceńskie terasy i trzeciorzędowe wyżyny (Góry Czatgańskie). Leży on w strefie wilgotnegoklimatu zwrotnikowego, kształtowanego przezwiatry monsunowe. Charakterystyczne są wysokie przez cały rok temperatury i występowanie dwóch pór roku: deszczowej i suchej. Kraj ten ma gęstą sieć rzeczną a największym układem rzecznym jestBrahmaputra–Jamuna. Naturalna szata roślinna została wyniszczona na potrzeby rolnictwa. Występują niewielkie obszarylasów monsunowych[4].
Częste są tajfuny, zwłaszcza latem i jesienią. W roku 1970 rekordowy cyklon zabił około 500 tysięcy ludzi, co było jedną z największych klęsk żywiołowych XX wieku. Cyklon tropikalny z 1991 roku zabił około 100 tysięcy osób i spowodował ogromne straty. W latach dziewięćdziesiątych wystąpiło 16 cyklonów. W listopadzie 2007 roku przez południową część Bangladeszu przeszedłcyklon Sidr, zabijając ponad 3447 osób. Ponadto duże wahania stanów wód powodują katastrofalne powodzie w większej części kraju.
Tereny obecnego Bangladeszu należały do Indii pod władaniem brytyjskim. W 1947 roku nastąpił podziałBengalu na dwie części:Bengal Zachodni, który wszedł w skład Indii, orazPakistan Wschodni, prowincję Pakistanu.
W 1970 roku ówczesny Pakistan Wschodni został spustoszony przezcyklon Bhola, który spowodował śmierć około pół miliona osób. Działania rządu pakistańskiego były niewystarczające, co spowodowało pogorszenie i tak już napiętych stosunków między nim a Bengalczykami. Czarę goryczy przelało niedopuszczenie do objęcia funkcji premiera przezMujibura Rahmana, mimo że jego partia,Liga Awami, zdecydowanie wygrała wybory. Prezydent Pakistanu, generałYahya Khan, w porozumieniu zZulfikarem Alim Bhutto, lideremPartii Ludowej, udaremnił zwołanie parlamentu i bezskutecznie usiłował stłumić ruch niepodległościowy, aresztując Mudżibura Rahmana 25 marca 1971 roku i ogłaszając stan wyjątkowy w Pakistanie Wschodnim. Zamach na demokrację przerodził się w falę krwawych represji: w ramachoperacji Searchlight armia pakistańska wymordowała wdelcie Gangesu ok. 1–1,5 miliona cywilów i dopuściła się dużej liczby ok. 200 000 gwałtów. Mimo krwawej okupacji krajuwojna o niepodległość Bangladeszu nie wygasła, prowadzona metodami partyzanckimi pod dowództwem pułkownikaM.A.G. Osmaniego. 17 kwietnia 1971 sformowany został na wygnaniu pierwszy rząd Bangladeszu. Armia indyjska wspomogła partyzantkę Bangladeszu, wkraczając 22 listopada 1971 roku na terenBengalu Wschodniego[5].
16 grudnia armia pakistańska skapitulowała. Władzę przejęła Liga Ludowa pod przewodnictwem Mujiba, który to początkowo próbował przekształcić Bangladesz w państwo socjalistyczne[6]. Przyjęta w grudniu 1972 roku konstytucja uznała świeckość, demokrację, wolność isocjalizm za filary państwowości kraju[7]. Założenia nowej polityki gospodarczej były wzorowane na Indiach. Rząd rozpoczął realizację państwowych programów edukacyjnych, kanalizacyjnych, żywnościowych, zdrowotnych, w całym kraju dostarczano wodę i montowano sieć elektryczną. Plan pięcioletni z 1973 roku ukierunkował inwestycję państwową w dziedzinie rolnictwa i infrastruktury wiejskiej[8]. Bangladesz zobowiązał się do sekularyzmu, jednak Mujib stopniowo zbliżył się do politycznego islamu. Rząd pod wpływem islamizmu zakazał hazardu, produkcji i sprzedaży alkoholu[9]. W 1974 roku znormalizowano stosunki z Pakistanem[9]. Tymczasem przeludnienie, korupcja i brak kapitału zagranicznego pogłębiły kryzys gospodarczy i anarchizowały społeczeństwo. Rozwijały się grupy opozycji islamistycznej ikomunistycznej. Niezadowolenie obróciło się przeciw Lidze Ludowej i Mudżiburowi Rahmanowi.
15 sierpnia 1975 roku grupa oficerów zaatakowała czołgami rezydencję prezydencką oraz zabiły Mujiba, jego rodzinę i pracowników rezydencji. Masakrę udało się przeżyć tylko jego córkom, Sheikh Hasiną Wajed i Sheikh Rehaną[10]. Z zamachem powiązane mogło byćCIA i ambasadorUSA w Dhace[11]. Przywódcy puczu wkrótce sami zostali obaleni, a seria zamachów i zabójstw politycznych sparaliżowała kraj[12]. Przez następne 15 lat wprowadzono rządy wojskowe, które utrzymywały cały czas stan wyjątkowy. W czasie ich rządów prowadzono roboty publiczne i dokonanoreprywatyzacji sektora państwowego. Bangladesz rezygnując ze świeckości, zwrócił się w stronę państw arabskich. Jednak cały czas wybuchały antyrządowe demonstracje. Bezrobocie i niski poziom życia oraz zależność od pomocy z zagranicy stały się także podłożem do nastrojów antyindyjskich, szczególnie gdy wAsamie wybuchły zamieszki skierowane przeciwko uchodźcom z Bangladeszu. Odżył również konflikt o wodyGangesu.
W grudniu 1990 roku prezydentHossain Mohammad Ershad został zmuszony do rezygnacji. W lutym 1991 roku odbyły się wybory, w których zwyciężyła Narodowa Partia Bangladeszu, pod przewodnictwemKhaledy Zia. Po wyborach w 1996 roku na czele rządu stanęłaSheikh Hasina Wajed, córka Mudżibura Rahmana, przywódczyni Ligi Ludowej. W 2001Narodowa Partia Bangladeszu pod przewodnictwem Khaledy Zia powróciła do władzy. Na przełomie maja i czerwca 2006 Bangladeszem wstrząsały strajki i zamieszki. Do tego doszły blokady dróg wiodących do Dhaki. W styczniu 2007 po kolejnych zamieszkach władzę objął tymczasowy rząd pod kierownictwemFakhruddina Ahmeda. Pełnił on swoje obowiązki do czasu wyborów parlamentarnych w grudniu 2008, w których zwycięstwo odniosła Liga Awami. Jej przywódczyni, Sheikh Hasina Wajed, 6 stycznia 2009 objęła stanowisko szefa rządu.
Jatiyo Sangshad Bhaban, siedziba Zgromadzenia Narodowego Bangladeszu
Bangladesz jest republiką i członkiemWspólnoty Narodów. Po referendum we wrześniu 1991 roku nastąpił powrót do systemu demokracji parlamentarnej, ustanowionego na mocy konstytucji z 16 grudnia 1971 roku, która została zmieniona w styczniu 1975 roku, aby wprowadzić system prezydencki. Głową państwa jest prezydent pełniący funkcje głównie reprezentacyjne. Kadencja prezydenta trwa 5 lat. Władzę ustawodawczą sprawuje 350-osoboweZgromadzenie Narodowe (Dźatija Sangsad). 300 posłów wybieranych jest w sposób bezpośredni, a 50[13] miejsc zarezerwowanych jest dla kobiet, wybieranych w sposób pośredni. Władza wykonawcza należy do rządu odpowiedzialnego przed parlamentem. Władza sądownicza natomiast jest oddzielona i niezależna.
Od 2009 rządziła Liga Awami, a urząd premiera do 2024 roku piastowałaSheikh Hasina Wajed, córka pierwszego prezydenta Bangladeszu. Liga Awami obejmuje 273 mandaty, a główna partia opozycyjna Partia NarodowaHossaina Mohammada Ershada – 42.
Pomimo wysiłków społeczności międzynarodowej i administracji państwowej, Bangladesz pozostaje jednym z najbiedniejszych, najgęściej zaludnionych i najmniej rozwiniętych państw świata. Podstawą gospodarki jestrolnictwo, przede wszystkim uprawa ryżu. Najważniejszymi przeszkodami rozwoju są częste cyklony, niska wydajność sektora państwowego oraz szybki wzrost liczebności siły roboczej, której nie może wchłonąć rolnictwo. Problemem są przerwy w wydobyciu zasobów mineralnych (gaz ziemny), niedostateczne dostawy energii i wolne wdrażanie reform ekonomicznych. Rząd uczynił pewne kroki w kierunku poprawy klimatu dla zagranicznych inwestycji – wynegocjował z międzynarodowymi firmami korzystne kontrakty na wydobycie ropy i gazu, poprawił krajową sieć dystrybucji gazu, rozbudował rurociągi przesyłające gaz i ropę naftową oraz rozpoczął budowę szeregu elektrowni. Postęp w reformowaniu gospodarki jest powstrzymywany przez związki zawodowe, biurokrację i inne grupy nacisku. Powodzie zwiększyły uzależnienie kraju od pomocy międzynarodowej. Kryzys finansowy, który dotknął Azję pod koniec lat dziewięćdziesiątych, nie wywarł większego wpływu na gospodarkę.
Wojska bangladeskie w 2014 roku liczyły 400 tys. żołnierzy zawodowych oraz 2,3 mln rezerwistów. Według rankinguGlobal Firepower(inne języki) (2014) bangladeskie siły zbrojne stanowią 56. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 4,3 mld dolarów[15].
Bengalczycy stanowią 98% ludności, pozostali to głównieBiharczycy. W latach 1950–2005 liczba ludności kraju zwiększyła się o 97 mln, głównie w wyniku wysokiego przyrostu naturalnego osiągającego w 2004 roku 2,08%. Przeciętna długość życia wynosi 61,7 roku i należy do najniższych na świecie. 57% ludności to analfabeci. Bangladesz należy do najgęściej zaludnionych (1040 os./km²) i najsłabiej zurbanizowanych krajów świata. Główne miasta toDakka,Ćottogram iKhulna.
Narodowym zwierzęciem Bangladeszu jesttygrys bengalski, kwiatemlilia wodna, a owocem – owocdrzewa bochenkowego. Bangladesz jest krajem muzułmańskim o stosunkowo dużym stopniu tolerancji, a miejscowa ludność znana jest z wyrozumiałego i przyjaznego traktowania cudzoziemców.
Bengalskie kobiety najczęściej noszą tzw.sari, choć popularny jest również strój zwany „salwar kameez” („salwar” to luźne spodnie, a „kameez” to długa koszula). Mężczyźni zazwyczaj noszą „lungi”, rodzaj długiej spódnicy albo „kurtę”, luźną koszulę sięgającą kolan. Coraz popularniejsze, zwłaszcza u mężczyzn, są stroje zachodnie.
Najczęściej spotykaną w Bangladeszu formą sztuki użytkowej jest ceramika, głównie dzbanki na wodę i miseczki z czerwonej gliny, zdobione niekiedy paskami i nacięciami. Niektórzy hinduscy rzeźbiarze tworzą malowane na jasne kolory podobizny Durgi i innych bóstw. Rysunki i malunki najbardziej widoczne są na rykszach i drewnianych wózkach.
W Bangladeszu ukazuje się około 200 gazet codziennych i 1800 czasopism. Mimo to jedynie 15% populacji regularnie czyta. Jest to spowodowane wysokim analfabetyzmem w kraju i wciąż jeszcze wysokim poziomem ubóstwa. Dość powszechne jest natomiast słuchanie radia, zarówno rozgłośni lokalnych, jak i ogólnokrajowych. Istnieje również kontrolowany przez państwo kanał telewizyjny oraz coraz prężniej rozwijające się kanały prywatne[19].
Bangladesz należy do krajów, gdzie występują poważne problemy zdrowotne, a duża część społeczeństwa jest niedożywiona. Szacuje się, że brakiżelaza ludności Bangladeszu powodują utratę nawet 7,9% PKB tego kraju[20].
↑Encyklopedia Geograficzna Świata: Azja. Wyd. OPRES Kraków 1998, s. 223–225.ISBN 83-85909-37-0.
↑Jan Rydel,Trzeci Świat, [w:]Najnowsza historia świata 1945-1995, t. II, Kraków 1997, s. 102, 103.
↑Mascarenhas, A (1986). Bangladesh: A Legacy of Blood. Hodder & Stoughton, London.ISBN 0-340-39420-X. OCLC 13004864 16583315 242251870.
↑Frank, Katherine (2002). Indira: The Life of Indira Nehru Gandhi. USA: Houghton Mifflin, s. 388.ISBN 0-395-73097-X.
↑UNESCAP, Integration of Poverty Alleviation and Social Sector Development into the Planning Process in Bangladesh (2006-07-07). „Mujib’s policies” (PDF).
↑abRaman, B. (2006-08-29). „Mujib and Islam” (PHP).
↑Frank, Katherine (2002). Indira: The Life of Indira Nehru Gandhi. USA: Houghton Mifflin. s. 389.ISBN 0-395-73097-X.
↑Państwoin statu nascendi;Palestyńskie Władze Narodowe to tymczasowa struktura zarządzająca obszarem Strefy Gazy i częścią Zachodniego Brzegu do czasu uzyskania niepodległości przez Palestynę
.svg)
.jpg)
.jpg)
%2c_Dhaka%2c_Bangladesh_NK.JPG)
