 Widok Bajt Iksa, 2011 r. | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Muhafaza | |||
| Powierzchnia | 7,7 km² | ||
| Wysokość | 760 m n.p.m. | ||
| Populacja (2006) • liczba ludności |
| ||
Położenie na mapie Palestyny  | |||
 31°49′05″N 35°10′50″E/31,818056 35,180556 | |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Bajt Iksa (arab. بيت إكسا;hebr. בית איכסא;ang.Beit Iksa) –wioska położona w muhafazieJerozolima wAutonomii Palestyńskiej.
Wioska Bajt Iksa leży wmuhafazie Jerozolima wStrefie CAutonomii Palestyńskiej, która znajduje się pod cywilną administracjąIzraela. W odległości około 1 km na zachód od wioski przebiegamur bezpieczeństwa, oddzielający terytorium Izraela od Autonomii Palestyńskiej - sama wioska leży po stronie izraelskiej. Po tej samej stronie, w jej otoczeniu znajduje się miejscowośćMewasseret Cijjon, osiedle Har Szmuel (dzielnica miejscowościGiwat Ze’ew), dzielnicaJerozolimyRamot i cmentarzHar ha-Menuchot, oraz arabska wioskaAn-Nabi Samu’il. Po stronie palestyńskiej znajduje się miastoBiddu i wioskaBajt Surik.
Bajt Iksa jest położona na wschodnich zboczach wzgórza na wysokości od 700 do 780 metrówn.p.m., w południowej częściSamarii. Na wschód od wioski w głębokimwadi przepływa strumień Nabi Samuil, a w wadi na zachód od wioski płynie strumień Luz. Okoliczny teren tworzą liczne wzgórza.
Brak informacji o dokładnej dacie powstania wioski, jednak w V wieku na pewno już istniała. Nosiła wówczas nazwę Umm el-'Ela, i była położona przy jednym z historycznych szlaków łączącychrówninę przybrzeżną z Jerozolimą[1]. Gdy w 1099 rokuKrzyżowcy podbiliPalestynę, wieś była znana pod nazwą Jenanara[2]. W 1517 roku przeszła pod panowanieImperium Osmańskiego. W rejestrach podatkowych z 1596 roku pojawia się już pod nazwą Bajt Iksa. Liczyła wówczas 79 muzułmańskich gospodarstw. Mieszkańcy płacili podatki z upraw pszenicy, jęczmienia, drzew oliwnych, winnic, drzew owocowych, hodowli kóz i pszczelarstwa[3]. W 1841 roku lokalny przywódca Abd al-Kadir al-Chatib zbudowałzamek w południowej części wioski. Pięć lat później jeden z jego braci wybudował drugi mniejszy zamek w drugiej części wioski[1]. W 1863 roku francuski podróżnik Victor Guérin odwiedził wieś i opisał ją - liczyła wówczas 300 mieszkańców, a w jej otoczeniu uprawiano drzewa oliwne i winorośl[4]. W 1883 roku brytyjskie stowarzyszeniePalestine Exploration Fund opisało Bajt Iksa jako „wieś średniej wielkości, z kamiennymi domami. W pobliżu, po stronie północnej znajduje się drzewo poświęcone skądinąd nieznanemu prorokowi Nabī Leimûun. Wokół wioski jest kilka drzew oliwnych”[5].
W wynikuI wojny światowej, cała Palestyna przeszła podpanowanie Brytyjczyków, którzy utworzyliMandat Palestyny. Spis ludności przeprowadzony w 1922 roku wykazał, że w Bajt Iksa mieszkało 791 muzułmanów[6], a w 1931 roku 1003 mieszkańców[7]. Według danych z 1945 roku do wsi należały ziemie o powierzchni 927,3 ha. We wsi mieszkało wówczas 1410 osób[8].
| Własność gruntów | Powierzchnia gruntów [ha] |
|---|---|
| Arabowie | 817,9 |
| Żydzi | 107,3 |
| publiczne | 2,1 |
| Razem | 927,3 |
| Rodzaj użytkowanych gruntów | Arabowie [ha] | Żydzi [ha] |
|---|---|---|
| uprawy nawadniane | 142,7 | 9,1 |
| uprawy zbóż | 269 | 17,6 |
| uprawy oliwek | 39,2 | 0 |
| nieużytki | 404 | 80,6 |
| zabudowane | 4,3 | 0 |
Przyjęta 29 listopada 1947 rokuRezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 zakładała podział Palestyny na dwa państwa: żydowskie i arabskie, oraz mała międzynarodowa strefa obejmująca Jerozolimę iBetlejem. Strefa międzynarodowa miała pozostawać poza granicami obu państw i być zarządzana przezNarody Zjednoczone, które stawały się gwarantem bezpieczeństwa wszystkich świętych miejsc Chrześcijaństwa, Islamu i Judaizmu w obu miastach[9]. Plan podziału przyznawał obszar wioski Bajt Iksa państwu arabskiemu[10]. Żydzi zaakceptowali plan podziału, jednak Arabowie doprowadzili dzień później do wybuchuwojny domowej w Mandacie Palestyny. W owym czasie w rejonie wioski działały siłyArabskiej Armii Wyzwoleńczej, które sparaliżowały żydowską komunikację w całym regionie. Na północ od Jerozolimy pozostała izolowana żydowska enklawa osadAtarot iNewe Ja’akow. Aby uzyskać z nimi komunikację, pod koniec kwietnia 1948 roku przeprowadzonooperacjęJewusi. W jej trakcie doszło do ciężkich walk o wioskę, w których zniszczeniu uległo wiele budynków[11]. Na samym początkuI wojny izraelsko-arabskiej w maju 1948 roku wioskę zajęły oddziały jordańskiegoLegionu Arabskiego. Po wojnie wieś weszła w skład terytorium okupowanego przezTransjordanię.
Podczaswojny sześciodniowej w 1967 roku wioskę zajęływojska izraelskie. Podczas wojny większość mieszkańców została zmuszona do ucieczki, a ich miejsce zajęli uchodźcy. Bajt Iksa znalazła się na okupowanym przez Izrael terytoriumZachodniego Brzegu Jordanu. W wyniku zawartego w 1993 rokuPorozumienia z Oslo, utworzonoAutonomię Palestyńską. Wioska Bajt Iksa weszła wówczas w składStrefy C, w której cywilną administrację oraz sprawy bezpieczeństwa sprawowali Izraelczycy. Po upadku w 2004 roku arabskiejintifady Al-Aksa, Izraelczycy przystąpili do tworzenia strefy buforowej oddzielającej ziemie gminy Jerozolimy od obszarumuru bezpieczeństwa, który oddziela terytorium Izraela od Autonomii Palestyńskiej[12].
Według danych Palestyńskiego Centrum Danych Statystycznych, w 2006 roku w Bajt Iksa mieszkało 1600 mieszkańców, z czego większość stanowią Arabowie muzułmanie[13].
W pobliżu wioski w 2009 roku utworzonorezerwat przyrody Alloni Szemu’el. Obejmuje on powierzchnię 15 ha, na których objęto ochroną największe w krajudęby[14].
Z wioski wyjeżdża się lokalną drogą na północny wschód nadrogę nr 436, którą jadąc na południe dojeżdża się do jerozolimskiego osiedla Ramot (Palestyńczycy nie mają jednak swobodnego wjazdu do Izraela, i przed wjazdem do osiedla znajduje się punkt kontrolnyRamot), lub na północny zachód do arabskiej wioski An-Nabi Samu’il i dalej do żydowskiego osiedla Har Szmuel. Drugą lokalną drogą można wyjechać z wioski na północny zachód i dojechać do drogi prowadzącej z Har Szmuel do przejścia granicznego z „enklawą Biddu”. Znajduje się tutaj miasto Biddu. Enklawa jest połączona z miastem Ramallah drogą z podziemnymi tunelami, która jest otoczona murem z obu stron. W ten sposób dojeżdża się do wioskiAl-Dżib i miastaBir Nabala, które znajdują się w „enklawie Bir Nabala”[15].
| Miasta gminne | |
|---|---|
| Wsie | |
| Obozy uchodźców |
