Strona tytułowa pierwszego tomuFables choisies La Fontaine’a, wyd. 1678
Bajka – krótki utwór literacki zawierającymorał (pouczenie), często jest wierszowany, czasem żartobliwy. Morał może znajdować się na początku (promythium) lub na końcu (epimythium) utworu albo wynikać z jego treści. Istotną cechą bajki jestalegoryczność. Bohaterami bajek mogą być ludzie, a także zwierzęta, przedmioty i zjawiska, które uosabiają typy ludzkie, cechy charakteru lub przeciwstawne poglądy i stanowiska[1]. Jest jedną z odmianepiki, choć bajka epigramatyczna ma dużo cechlirycznych. Bajka to jedna z form literackich.
Bajka wywodzi się z oralnej tradycji ludowej i jest wspólna wszystkim kulturom, co poświadczają zabytki, które przetrwały do dzisiejszych czasów, choćby w formie szczątkowej[2].
W kręgu kultury śródziemnomorskiej pierwsza bajka pojawia się w literaturze greckiej, uHezjoda (Op. 202–212) iStesichora[3]. Jednak rozwój gatunku wiąże się przede wszystkim z żyjącym w VI w. p.n.e. niewolnikiemEzopem, który miał skomponować pierwszy zbiór pisanychprozą bajek zwierzęcych[4]. Tak właśnie bajka wyodrębniła się jako osobnygatunek literacki.
W V w. p.n.e. pojawiło się określenie „bajki ezopowe”, obejmujące zarówno zbiór bajek pisanych przez Ezopa, jak i utwory autorów wcześniejszych i późniejszych[3]. Innym, choć znacznie późniejszym, greckim twórcą bajek byłBabrios.
Bajki były też włączane do utworów m.in.Enniusza iHoracego. Pierwszym rzymskim bajkopisarzem, który stworzył odrębny zbiór bajek, byłFedrus. W starożytności nie cieszyły się one jednak dużą popularnością. Całkiem zapomniane przez średniowiecznych czytelników, zostały wyparte przez anonimowy zbiór 98 bajek, nazywany bajkamiRomulusa[3]. Z łacińskich bajkopisarzy największym uznaniem cieszył się Awian.
Są dwa rodzaje bajek:bajki narracyjne ibajki epigramatyczne. Bajka narracyjna jest zbliżona donoweli, posiada krótką, łatwą do przyswojeniafabułę. Starożytnym twórcą bajek narracyjnych był np.Babrios, nowożytnymLa Fontaine. Bajka epigramatyczna jest natomiast zbliżona doepigramatu, krótsza, pozbawiona fabuły i wszelkich cech epickich. Teoretyczne uzasadnienie dał bajce epigramatycznejGotthold Ephraim Lessing, nawiązując do starożytnej tradycjiFedrusa[1].
↑abcSłownik terminów literackich. Janusz Sławiński (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2000, s. 55.ISBN 83-01-13851-3.
↑W.G. Gordon: Babylonian Wisdom Literature. Oxford: 1960. Brak numerów stron w książce
↑abcHanna DziechcińskaBajka. W: Słownik literatury staropolskiej. Teresa Michałowska (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 76.ISBN 83-04-04621-0.
↑Zbigniew GolińskiBajka. W: Słownik literatury polskiego oświecenia. Teresa Kostkiewiczowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 22.ISBN 83-04-04620-2.
↑abHanna DziechcińskaBajka. W: Słownik literatury staropolskiej. Teresa Michałowska (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 77.ISBN 83-04-04621-0.
↑Józef BachórzBajka. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku. Józef Bachórz i Alina Kowalczykowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002, s. 66–68.ISBN 83-04-04616-4.
Słownik terminów literackich. Janusz Sławiński (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2000.ISBN 83-01-13851-3. Brak numerów stron w książce
Hanna DziechcińskaBajka. W: Słownik literatury staropolskiej. Teresa Michałowska (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002.ISBN 83-04-04621-0. Brak numerów stron w książce
Zbigniew GolińskiBajka. W: Słownik literatury polskiego oświecenia. Teresa Kostkiewiczowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002.ISBN 83-04-04620-2. Brak numerów stron w książce
Józef BachórzBajka. W: Słownik literatury polskiej XIX wieku. Józef Bachórz i Alina Kowalczykowa (red.). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2002.ISBN 83-04-04616-4. Brak numerów stron w książce
