Bahrajn (arab.البحرين,trb.Al-Bahrajn), oficjalnieKrólestwo Bahrajnu (arab.مملكة البحرين, trb.Mamlakat al-Bahrajn) –państwo o ustrojumonarchicznym, położone wAzji, wZatoce Perskiej, naarchipelagu międzyKatarem a północno-wschodnim wybrzeżemArabii Saudyjskiej. W 1971 roku uzyskałniepodległość. Od lat 30. XX wieku wydobywa się tamropę naftową, a uzyskane dochody inwestuje na miejscu. Od 2002 roku panujący Bahrajnem używa tytułukról, wcześniej posługiwał się tytułememir.
Poarabskubahrajn (بحران') oznacza „dwa morza”. Nazwa może wskazywać na dwa źródła wody, słodką wodę źródlaną i słoną morską, lub też na częściZatoki Perskiej na północ i południe od wyspy.
Bahrajn z kosmosuDrzewo Życia w Bahrajnie – nieodłącznym elementem krajobrazu są pustynie i sucholubna roślinność
Państwo Bahrajnu zajmuje wyspęAl-Bahrajn i kilkanaście mniejszych przybrzeżnych wysp i wysepek. Bahrajn jest krajem wybitnienizinnym, pokrytympustyniami i miejscami słonymibagnami. Najwyższy punkt:Dżabal ad-Duchan 122 mn.p.m., a linia brzegowa liczy 161 km. Państwo to leży w strefieklimatu zwrotnikowego suchego, cechującym się typowymi warunkami pustynnymi. Bardzo uboga szata roślinna (zasobna jedynie pod względem gatunkowym) i zwierzęca. Brak stałychrzek, istnieją za to bogate źródławód artezyjskich[5].
W czasach przedislamskich i we wczesnym okresie muzułmańskim nazwę Bahrajn odnoszono do wybrzeżaPółwyspu Arabskiego znanego jako Al-Hasa (obecnie Al-Ahsa). Archipelag Bahrajn był wymieniany przez geografów perskich, greckich i rzymskich jako ośrodek handlu i połowuperłopławów. Pierwsze ślady osadnictwa na terenie Bahrajnu datowane są naX tysiąclecie p.n.e., a wIII tysiącleciu p.n.e. był głównym ośrodkiem imperiumDilmun[6].Bahrajn w czasachstarożytnych był dobrze prosperującym ośrodkiem handlu morskiego międzyMezopotamią, a dolinąIndusu.W 323 roku p.n.e. wyspy zostały zdobyte przez wojskaAleksandra Macedońskiego i przemianowane na Tylos[6].
Wraz z powstaniemislamu, Bahrajn (jak cały Półwysep Arabski) bardzo szybko dostał się pod panowanie tejże religii. W VII w. część plemion pochodzących odLachmidów wystąpiła przeciwkokalifatowi arabskiemu. Po rozbiciu rebeliantów Bahrajn został włączony do kalifatu, ale praktycznie pozostał niezależny. W VIII w. Bahrajn znalazł się we władaniucharydżytów, a w X w.karmatów, którzy w 930 roku splądrowali świątynięAl-Kaabę i zabrali do BahrajnuCzarny Kamień (kamień ten pozostawał w ich rękach do 950 roku). W XII w. Bahrajn znalazł się w strefie wpływówKajsarytów z wyspyKajs, a następniePersów. W 1235 roku archipelag iAl-Katif zostały zajęte przez wojska władcyFarsu, jednak już w 1253 roku odzyskały niezależność. Do 1521 roku Bahrajn znajdował się pod panowaniem władców muzułmańskich, następnie obecny Bahrajn został opanowany przezPortugalczyków. W 1602 roku Portugalczycy zostali wyparci z Bahrajnu przez perskiegoszachaAbbasa I, który powierzył rządzenie Bahrajnem plemionom arabskim z wybrzeża perskiego.
W 1783 roku Bahrajn został zdobyty przez ród Al Chalifa (z plemieniaAl-Utub z Półwyspu Arabskiego), który do dziś jest rodem panującym. Od początku XIX wieku umacniały się wpływyWielkiej Brytanii (kolonializm). W 1820 roku zawarto układ pokojowy o ochronie i handlu morskim (Bahrajn był jednym z ośrodkówpiractwa i handlu niewolnikami tzw. Wybrzeża Piratów). W XIX wieku Bahrajn znajdował się pod kontrolą Korony Brytyjskiej, a pretensje wobec wyspy rościł sobie takżeIran.
Od 1932 roku historia Bahrajnu przybrała inny obrót. Bahrajn rozpoczął wydobycieropy naftowej. W 1958 roku Bahrajn zawarł układ o granicach morskich zArabią Saudyjską. W 1965 roku wybuchło rozpoczęte przezlewicowych uczniów powstanie znane jakointifada marcowa. Powstanie zostało stłumione przez rząd[7]. Do 1968 roku Bahrajn pozostawał w składzieFederacji Emiratów Arabskich. Jednak wskutek braku uzgodnień w sprawachkonstytucji i finansów 14 sierpnia 1968 roku ogłosił niepodległość. Dzięki zyskom z handlu ropą naftową, Bahrajn bardzo szybko rozwinął swoją gospodarkę. Widocznym przykładem jest tutaj m.in. nowoczesna zabudowa miejska. 15 sierpnia 1971 roku został podpisany nowy układ z Wielką Brytanią, który anulował poprzednie traktaty i oznaczał przywrócenie pełnej niepodległości.Szejk Isa przyjął tytułemira. Rada Państwa została przekształcona w Radę Ministrów, premierem został brat władcyChalifa ibn Salman[8]. Na podstawieRezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 296 z 18 sierpnia 1971 roku Bahrajn został członkiemONZ[9].
Pod wpływemislamskiej rewolucji irańskiej doszło w 1981 roku do nieudanej próbyzamachu stanu przeprowadzonego przezszyicką organizację Islamski Front Wyzwolenia Bahrajnu finansowaną przezKorpus Strażników Rewolucji Islamskiej. Po nieudanym puczu Front kontynuował działalność poprzez sporadyczne zamachy na przedstawicieli władzy[10][11]. W kwietniu 1985 roku wybuchł konflikt między Bahrajnem aKatarem o wyspęFaszt ad-Dibal stanowiącą terytorium sporne. Bahrajn poparł sankcjeONZ przeciwkoIrakowi w związku zagresją na Kuwejt w sierpniu 1990 roku i zezwoliłStanom Zjednoczonym oraz Wielkiej Brytanii na ulokowanie na swoim terytorium sił powietrznych uczestniczących w latach 1990–1991 wwyzwalaniu Kuwejtu spod okupacji wojskSaddama Husajna. W 1991 roku Bahrajn podpisał porozumienie z USA o współpracy w dziedzinie obrony. W 1994 roku wybuchło powstanie zbrojne trwające do 1999 roku i prowadzone przez opozycję zarówno islamistyczną, lewicową, jak i liberalną. Opór powstańców został co prawda stłumiony przez rząd, jednak władza poczyniła pewne demokratyczne ustępstwa[12]. Po śmierci emiraIsy ibn Salmana Al-Khalify w 1999 roku, nowym władcą został jego synHamad. W 2001 roku przeprowadzono powszechnereferendum, w wyniku którego zatwierdzono nową konstytucję. Konstytucja ta ogłosiła Bahrajnkrólestwem. W tym samym roku Bahrajn wziął udział wamerykańskiej inwazji na Afganistan. Pierwsze wybory do nowegoparlamentu odbyły się w 2002 roku i zostały zbojkotowane przez islamistyczną opozycję. W 2003 roku Bahrajn potępiłinwazję amerykańską na Irak i zaoferował tamtejszemu przywódcy Saddamowi Husajnowi schronienie na terenie Bahrajnu[13]. Kolejne wybory odbyły się w 2006 roku[14].
W 2011 roku w kraju doszło do wybuchu protestów szyitów inspirowanycharabską wiosną. Zostały one stłumione[15]. W czerwcu 2016 roku władze Bahrajnu zdelegalizowały największą szyicką organizację opozycyjną –Al-Wifak i odebrały obywatelstwo kraju jednemu z duchowych przywódców społeczności szyickiejajatollahowiIsie Kasimowi[16].
Zgodnie z konstytucją z 2002 roku Bahrajn jest dziedzicznąmonarchią konstytucyjną, a głową państwa jest król. Władzę wykonawczą sprawuje rząd. Władza ustawodawcza spoczywa w rękachkróla i 2-izbowegoparlamentu: pochodzącego z powszechnych wyborów Zgromadzenia Narodowego (40 członków o 4-letniej kadencji) i Rady Szury (40 członków mianowanych przez króla).
Głównym źródłem prawa jestszariat – islamskie prawo religijne. Funkcję formalnie nieistniejących partii spełniają tzw. stowarzyszenia polityczne[17]. Tak jak w innych państwach Półwyspu Arabskiego istnieją tradycyjne, konserwatywne normy prawne, ustalone przez islamskieprawo. Widoczne jest to przede wszystkim w przypadkukobiet, które obowiązuje nakaz okrywania większości powierzchni ciała. Normy religijne obowiązują także cudzoziemców, nawet jeśli oni wyznają inną religię. W Bahrajnie w odróżnieniu od innych państw Półwyspu Arabskiego, sprzedawany jestalkohol (nie obowiązujeprohibicja)[18].
Liczne organizacje zajmujące się obroną praw człowieka, w tym tak znane jakAmnesty International czyHuman Rights Watch, wymieniają Bahrajn jako jedno z państw, które nie przestrzegają praw człowieka i w których sytuacja obywateli przynależnych doszyickiej większości, pod tym względem jest najgorsza[19][20].Freedom House kwalifikuje Bahrajn jako „not free” (brak wolności)[21]. Pomimo iż większość obywateli kraju to muzułmanie szyiccy, od momentu inwazji koalicji katarskich plemion w 1783 roku, krajem rządzi sunnicka mniejszość. Szyicka większość poddana jest regularnym prześladowaniom, włącznie z pobiciami, torturami, porwaniami czy odbieraniem obywatelstwa. Szyici nie mogą piastować żadnych stanowisk o „strategicznym znaczeniu”, jak nauczyciele, żołnierze czy policjanci. Regiony zamieszkane przez szyicką większość są niedofinansowane i standard życia w owych jest dużo niższy niż w odpowiednikach zamieszkanych przez sunnicką mniejszość.Christian Science Monitor określił sytuację szyickiej większości w Bahrajnie mianemapartheidu, gdzie władza zabrania szyitom piastować jakiekolwiek stanowiska w administracji państwowej, umyślnie zmieniając demografię kraju poprzez masowe nadawanie obywatelstwa sunnitom z Pakistanu i Syrii[22]. Saudyjscywahhabici rekrutowani są w szeregi bahrańskiej policji i aparatu bezpieczeństwa[23]. Szyici mają całkowity zakaz osiedlania się wmuhafazieAl-Muhafazat al-Dżanubijja (zajmującej 40% powierzchni kraju), szczególnie w mieścieAr-Rifa, gdzie żyje większość rodziny al-Chalifa[24]. Rządząca rodzina królewska utrzymuje bardzo dobre stosunki ze Stanami Zjednoczonymi, jak i Wielką Brytanią, które to otaczają ją protektoratem do tego posiadając znaczne siły militarne rozlokowane na terenie wyspy. Jedną z osób które kierowały krwawym rządowym aparatem represji w latach 1960–1998 był BrytyjczykIan Henderson, nazwany potocznieRzeźnikiem Bahrajnu ze względu na wprowadzone przez niego metody prześladowania szyickiej większości, m.in. używanie sadystycznej przemocy seksualnej czy wiertarek, podczas wymyślnych sesji tortur[25][26].
Wojska bahrańskie w 2014 roku liczyły 13 tys. żołnierzy zawodowych oraz 112,5 tys. rezerwistów. Według rankinguGlobal Firepower (2014) bahrańskie siły zbrojne stanowią 81. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 730 mln dolarów (USD)[27].
Główną grupę etniczną w Bahrajnie stanowiąArabowie – 63,5%, jednak sporą część, bo jedną trzecią stanowią imigranci innych państw. Są to głównie ludzie pochodzący zAzji, do których należą m.in.Persowie – 13%,Muhajir (Pakistańczycy) – 4,5%,Keralczycy – 3,6%,Kurdowie – 3,5%,Tamilowie – 2,5%,Telugu – 2%,Gujarati – 2%,Filipińczycy – 2%. Niewielką część stanowią także obywatele państw zachodnich, szczególnieBrytyjczycy. Imigranci z krajów azjatyckich, to osoby które przybyły do Bahrajnu w celach podjęcia pracy i polepszania swego statusu materialnego, dotyczy to przede wszystkim wszystkich zPakistanu iIndii. Osoby pochodzące zEuropy to głównie specjaliści w dziedzinie budownictwa i inni pracownicy zatrudnieni na wysokich stanowiskach.
Bahrajn podobnie jak inne kraje islamskie cechuje się wysokimprzyrostem naturalnym, który wynosi około 14‰ rocznie. Kraj cechuje się dużą gęstością zaludnienia, wynikającą z niewielkich rozmiarów kraju i wysokiego poziomuurbanizacji, oraz dużego napływu obywateli innych państw. Rozmieszczenie ludności jest jednak nierównomierne, a największe skupiska ludzi występują w północnej części wyspy. 90% ludności mieszka w miastach.Analfabetyzm nie jest wysoki i stale zmniejsza się, co jest związane w rozwojem gospodarczym kraju. 86,5% dorosłych potrafi czytać i pisać. Bahrajn cechuje się wysokim wskaźnikiem długości życia, co jest związane z poziomem rozwojowym kraju i wyeliminowaniem groźnych chorób jak np. malaria. Średnia długość życia wynosi: ogółem 74,68 lat; mężczyźni 72,18 lat; kobiety 77,25 lat.[28][29]
Oficjalną religią Bahrajnu jestislam, który wyznaje 70,3% ogółu. Większość muzułmanów toszyici, jednak władzę w kraju sprawująsunnici.
Konstytucja Bahrajnu gwarantuje wolność religijną. Państwo to było pierwszym krajem Zatoki Perskiej, które zezwoliło chrześcijanom na budowę kościołów. W 1939 roku zbudowano pierwszy kościół katolicki pod wezwaniem Najświętszego Serca Pana Jezusa w stolicy tego państwa[31]. W grudniu 2021 konsekrowanoKatedrę Matki Bożej Arabskiej, wybudowaną w miejscowościAwali. Katedra jest drugim kościołem katolickim w Bahrajnie (nie licząc kaplicy na przedmieściach stolicy). Jest największą katedrą w regionieZatoki Perskiej[32].
Struktura religijna kraju w 2010 roku wedługPew Research Center[33][34]:
Bahrajn jest krajemuprzemysłowionym, gdzie podstawą dzisiejszej gospodarki jestgórnictworopy naftowej,gazu ziemnego oraz przemysł przetwórczy. Wszystkie te działy wytwarzają około 43%PKB. Najmniejszy udział marolnictwo, bo tylko 1%. Dużą siłą gospodarki sąusługi – około 56%, zwłaszcza handlowe tranzytowe i bankowe. PKB na 1 mieszkańca według parytetu siły nabywczej w 2007 r. wynosił 34,7 tys.dolarów, był więc bardzo wysoki.
Ropę naftową i gaz ziemny eksploatuje się głównie ze złóż podmorskich.Przemysł górniczy znajduje się pod kontrolą przedsiębiorstw państwowych. Rafinerie w Manama, Sitra i Awali przetwarzają ropę naftową własną (ok. 2 mln t rocznie) i importowaną rurociągiem podmorskim z Arabii Saudyjskiej. Energia elektryczna produkowana w elektrowniach gazowych jest wykorzystywana w hutnictwie aluminium i do odsalania wody morskiej. Istnieje rozwinięte rzemiosło (tkactwo, garncarstwo) z uwagi na wysoki wciąż konserwatyzm kraju. W ostatnich latach zwiększa się wydobycie gazu ziemnego, wzrasta również rola przemysłu przetwórczego.
Emisjarównoważnika dwutlenku węgla z Bahrajnu wyniosła w 1990 roku 17,975 Mt, z czego 11,988 Mt stanowił dwutlenek węgla, a resztę stanowiły w podobnym stopniu emisjemetanu igazów fluorowanych, natomiast emisje podtlenku azotu były marginalne. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 24,173 t dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na 1000 dolarówPKB 688 kg. Już w następnym roku emisja gazów fluorowanych znacznie spadła, natomiast emisje dwutlenku węgla rosną nadal praktycznie jednostajnie, a metanu pozostają na podobnym poziomie. Głównym źródłem emisji przez cały czas była energetyka. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 34,232 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 21,846 t i w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 520 kg[37].
Bahrajn ma dodatni bilans w handlu.Eksport ireeksport obejmuje 40 do 50 mln t ropy i przetworów naftowych i stalowych rocznie, oraz aluminium. Bahrajnimportuje wyroby przemysłowe i żywność. Głównymi partnerami w handlu są:Stany Zjednoczone,Wielka Brytania, Arabia Saudyjska,Japonia,Australia, Zjednoczone Emiraty Arabskie i Niemcy[38].
Bahrajn jest podzielony namuhafazaty od 3 lipca 2002. We wrześniu 2014 roku muhafazatal-Wusta został zniesiony, a jego terytorium zostało podzielone pomiędzy muhafazatyal-Asima,al-Dżanubijja iasz-Szimalijja[39]. Obecnie funkcjonujące muhafazaty to (numeracja odpowiada cyfrom na mapie po prawej):
Bahrajn rozsławiło na świecie zbudowanie toru wyścigowegoFormuły 1 –Bahrain International Circuit. Znaczenie tego toru dla Bahrajnu i jego turystyki oraz gospodarki potwierdza umieszczenie wizerunku toru na jednym z najczęściej używanych banknotów w Bahrajnie – o nominale półdinara[40].
↑Państwoin statu nascendi;Palestyńskie Władze Narodowe to tymczasowa struktura zarządzająca obszarem Strefy Gazy i częścią Zachodniego Brzegu do czasu uzyskania niepodległości przez Palestynę
.png)
