Osiągnięcia cywilizacyjne Babilonii wywodzone są z wcześniejszych cywilizacjiSumeru iAkadu, w których rozwijały się takie dziedziny kultury i nauki jak: religia, astronomia, astrologia, matematyka, medycyna, architektura i literatura.
W ciągu wieków kolejne ludy (Amoryci,Kasyci,Chaldejczycy), które napływały do Babilonii przejmowały jej dziedzictwo i je kontynuowały.
Cywilizacja babilońska wywarła znaczący wpływ na Bliski Wschód, a za pośrednictwemhellenizmu na cywilizację zachodnią.
Królestwo Babilonii powstało ok. 1894 r. p.n.e., kiedyszejk jednego z plemionamoryckich,Sumu-abum, przejął kontrolę nad miastemBabilon. Ok. 1880 r. p.n.e. tron objął następca Sumu-abuma,Sumu-la-El, który rozpoczął ekspansję terytorialną zajmując miastoKisz, jedno z ważniejszych miastSumeru. Do czasu późniejszych podbojówHammurabiego, południowa Mezopotamia była podzielona na szereg małych państw rządzonych przez władców o amoryckim rodowodzie. Okres ten charakteryzuje wzmożona rywalizacja oraz krótkotrwałe sojusze jakie tym konfliktom towarzyszyły. Jeden z listów znalezionych wMari z początku XVIII w. p.n.e. przedstawia tę sytuację następująco:
Największy zasięg terytorialny i znaczenie osiągnęła Babilonia w czasie panowaniaHammurabiego (1792–1750 p.n.e.), zajmując całą Mezopotamię i dominując gospodarczo i kulturowo w regionie.
Zmierzch imperium Hammurabiego przyśpieszyły zmiany etniczne na obszarze Bliskiego Wschodu. W 1595 r. p.n.e. Hetyci pod wodzą Mursilisa I wyruszyli w dół doliną Eufratu docierając do Babilonu i kładąc kres panującej tam dynastii. Próżnia jaka powstała w Babilonii po wycofaniu się najeźdźców umożliwiła Kasytom opanowanie kraju, którzy ok. 1595 r. p.n.e. zostali nowymi władcami Babilonii. Dość szybko zasymilowali się z miejscową ludnością, przyjmując język i kulturę Babilończyków, chociaż zachowali pewne elementy odrębne jak imiona władców i bóstw, oraz dynastię będącą osobną kastą. Okres panowania dynastii kasyckiej, zwany okresem średniobabilońskim, trwał prawie czterysta lat (1530–1170 p.n.e.). Kasyci zostali osłabieni w walkach zAsyryjczykami, a następnie ostatecznie pokonani przezElamitów.
Ok. XII w. p.n.e. Babilonia stała się celem migracji dwóch semickich ludówAramejczyków iChaldejczyków.
PanowanieNabuchodonozora I z II dynastii zIsin na krótko przywróciło potęgę Babilonii. Po jego śmierci kraj pogrążył się wwiekach ciemnych ubogich w źródła pisane.
W latach 729–627 p.n.e. Babilonia była częścią składową monarchii asyryjskiej.Tiglat-Pileser III iSalmanasar V próbowali polityki unii personalnej między dwoma krajami, jednak anty-asyryjskie nastawienie części Babilończyków i konfrontacyjna polityka Chaldejczyków zakończyły się wieloletnimi walkami zMarduk-apal-iddiną II.Sennacheryb po odzyskaniuBabilonu w 703 r. p.n.e. wyznaczył BabilończykaBel-ibniego, a po nim swojego synaAszur-nadin-szumiego na króla Babilonu co też zakończyło się niepowodzeniem i ciągłymi buntami, wspieranymi przez Elamitów.
WIX w. p.n.e. Babilonia popadła w zależność od Asyrii, której władcy wielokrotnie łupili tę bogatą krainę. W roku626 p.n.e. Babilon zrzucił jarzmo asyryjskie i powstało państwo nowobabilońskie rządzone przez chaldejskiego królaNabopolassara. W609 p.n.e. odrodzona Babilonia (tzw. państwo nowobabilońskie) zniszczyła wraz zMedami królestwo asyryjskie.
Największy rozwój Babilonii miał miejsce za panowania królaNabuchodonozora II (604–562 p.n.e.). Jeszcze jako następca tronu Nabuchodonozor pobił wojska egipskie, broniące leżącej nadEufratem twierdzy Karkemisz wSyrii (607–605 p.n.e.), zapewniając tym samym panowanie Babilonu nad Syrią iFenicją. Za jego panowania prawie wszystkie terytoria należące do Asyrii zostały wtedy włączone do Babilonii, to jestMezopotamia, Syria,Palestyna i częśćAnatolii. Zorganizował on też kilka wypraw wojennych dla podbiciaEgiptu, czego nie udało mu się jednakże dokonać. Dużą w tym przeszkodą był opór fenickich miast-państw, szczególnie miastaTyru na wybrzeżu śródziemnomorskim oraz państwaJudy. Po dwóch powstaniach w Judzie, Nabuchodonozor II w587 p.n.e., po zdobyciu Jerozolimy w wyniku 16-miesięcznego oblężenia, kazał to miasto zrównać z ziemią, stracić wszystkich wziętych do niewoli żołnierzy żydowskich, a pozostałą ludność przesiedlić do Babilonu, co znane jest w historii jako "niewola babilońska".
Za panowania Nabuchodonozora II odbudowano z rozmachem stolicęBabilon. W mieście postawiono wiele imponujących budowli m.in. zespół pałaców królewskich, monumentalnąbramę Isztar oraz świątynię (ziggurat) w kształcie piramidy, którą legenda kojarzy z biblijnąwieżą Babel. W państwie rozkwitały nauka i kultura. Państwo nowobabilońskie nie istniało jednak długo. Panująca dynastia królewska została w roku556 p.n.e. obalona wskutek przewrotu pałacowego (ostatnim królem byłNabonid), a już w539 p.n.e. Babilonia dostała się we władanie królaPersjiCyrusa II Wielkiego (558–529 p.n.e.) i stała się na 200 lat prowincją Persji. Samo miasto Babilon zostało w następnym roku zniszczone przez pożary, w których poniosły śmierć setki mieszkańców, a tamtejsze "wiszące ogrody" zostały strawione bezpowrotnie przez ogień.
Po śmierci perskiego władcy,Dariusza, miastoBabilon zbuntowało się, satrapę Zopyrosa zabito. Następca Dariusza,Kserkses I, za pośrednictwem Megabyzosa zdobył zbuntowane miasto, ograbił je, obłożył wysokimi podatkami. Następnie odłączył Syrię od Babilonii, którą włączył doAsyrii i w ten sposób Babilonia przestała być samodzielnąsatrapią, utraciła nawet swoją nazwę, którą od roku 482 p.n.e. zakazano używać. Żołnierzy wcielono do armii perskiej i określano ich Chaldejczykami. Odtąd Babilonia była obciążona najwyższą daniną w całym imperium: 1000 talentów srebra, zaopatrywanie w żywność królewskiego dworu przez cztery miesiące. Została również upokorzona poprzez dostarczenie 500 chłopców, którychwykastrowano[2].
Ruiny zigguratu i świątyni Nabu w Borsippa w Babilonii
Religia babilońska miała charakterpoliteistyczny. Wiele elementów zaczerpnęła z religii sumeryjskiej, którą wzbogaciła o własny element semicki. Pierwotnie kult polegał na oddawaniu czci bogom płodności, z czasem obrzędy religijne urozmaiciły się. Praktyki religijne polegały głównie na składaniu ofiar. Kapłani zajmowali sięastronomią iastrologią. Układalihoroskopy, przepowiadali bieg całego życia ludzkiego, oraz wróżyli z wątroby owcy albo z wody i oliwy, zmieszanych w jednym pucharze.
Bogami religii babilońskiej, opartej na tradycjachSumeru iAkadu, były siły przyrody: burza, słońce, księżyc. Bogowie ci stali się później bóstwami opiekuńczymi miast. Za najwyższe bóstwo i przyczynę istnienia uważano pierwotnie bogaAnu, z wyobrażeniem którego najczęściej łączonoEnlila, pierwotnie boga powietrza. Jest on ojcem króla. Syn jego to bóg morzaEa, dobrotliwy opiekun ludzi. Z księżycem utożsamianoSina, synem tegoż byłSzamasz, bóg słońca i sprawiedliwości, córkąIsztar, bogini wojny, radości, miłości (emocjonalnej i fizycznej) i płodności. Isztar jakoGwiazda Poranna jest istotą żeńską, zaś jakoGwiazda Wieczorna męską. Do naczelnego panteonu należał także bóg wojnyNinurta orazNergal iEreszkigal, bóstwa świata umarłych. Opiekunem miasta Babilon i państwa babilońskiego byłMarduk, uważany za synaEa. Synem Marduka byłNabu, bóg pisarzy, którego główny ośrodek kultu mieścił się wBorsippa.
Babilończycy wyobrażali sobieZiemię jako nieruchomą i umiejscowioną w środku wszechświata. Środek świata miał znajdować się wBabilonie. Wypukły kształt Ziemi miał rozgraniczać znajdujące się w jej wnętrzu pałac zmarłych i podziemny ocean od sklepienia niebieskiego w postaci klosza, po którym Słońce odbywało swoją wędrówkę w dzień, aKsiężyc,gwiazdy iplanety nocą. Babilończycy, jako pierwsi, wprowadzili podział roku na tygodnie.
Babilończycy przejęli od Sumerów identyfikację planet z bóstwami.Jowisz był identyfikowany z Mardukiem,Wenus z boginią Isztar,Merkury z Nabu,Mars z Nergalem, aSaturn z Ninurtą.
Pismo babilońskie jestpismem klinowym. Fundamentalnych odkryć w dziedzinie odczytywania pisma asyryjsko-babilońskiego dokonałHincks w 1847 roku. Porównując wersję perską i babilońską z Persopolis zidentyfikował 18 znaków babilońskich i wykazał, że istniało kilka sposobów zapisywania tego samego znaku. Sylabizm został ogólnie uznany. W 1850 roku odkrył, że niektóre znaki pisano fonetycznie albo ideograficznie. Badania posunęły się, lecz decydujący krok uczyniłRawlinson. Dysponując inskrypcjami zPersepolis i zNaghsz-e Rostam, a także zBehistunu (trzecia wersja zapisana w języku babilońskim została przez niego skopiowana w 1847) dzięki porównaniu z tekstem perskim odczytał 80 słów babilońskich i ustalił wartość ponad 100 znaków. Określił wartość polifoniczną znaków, jak również homofony każdej wartości sylabicznej. w systemie babilońskim każdy znak może mieć wiele wartości sylabicznych. Podobnie jak w egipskichhieroglifach należy odróżnić trzy rodzaje pisma: pojedynczepismo zgłoskowe, jako stopień wstępny, pismo suzyjskie (nazwa od prowincji i miastaSuzy) i właściwe babilońskie. To ostatnie spotykane jest w wielu inskrypcjach. Pismo to zostało wynalezione przezSumerów. Najstarsze jego pomniki znalezione w ruinach kraju pochodzą z początkówIII tysiąclecia p.n.e. Są to gliniane tabliczki, na których wyryto zapiski z życia codziennego (rachunki, umowy itp.), liczne teksty hymnów religijnych, formuły zaklęć i mity. Z okresu państwanowoasyryjskiego pochodzi olbrzymia biblioteka królaAssurbanipala, która zachowała się w ruinachNiniwy i składa się z blisko 20 000 fragmentów tabliczek glinianych, a treścią sięga czasówHammurabiego. Najwspanialszym pomnikiem literatury jestepos o Gilgameszu.
W Babilonii rozwijała się szczególnie medycyna i matematyka. Odkryte zostało twierdzenie o trójkącie prostokątnym, które obecnie znane jest jakotwierdzenie Pitagorasa[3]. Aproksymowali wartośćπ jako 3, choćaproksymacja Egipcjan była dokładniejsza[4].
