Mapa Babilonii w czasach Hammurabiego z zaznaczonym BabilonemPlan centralnej części Babilonu z widocznym położeniemBramy Isztar, kompleksu z ziguratemE-temenanki i świątyniE-sagila.
Babilon (sum. ká.dingir.raki „brama boga”;akad.Bāb-ilim „brama boga” lubBāb-ilāni „brama bogów”;gr.ΒαβυλώνBabylōn;bibl. בָּבֶלBābel;arab. بابلBābil)[1] – starożytne miasto położone wMezopotamii, nadEufratem, w pobliżu obecnego miastaAl-Hilla, dawna stolicaBabilonii; obecnie stanowisko archeologiczneAtlal Babil[2] wIraku.
Pierwsza wzmianka o Babilonie pochodzi z czasów panowaniaSzar-kali-szarri, królaAkadu z XXIII w. p.n.e. W okresie monarchiiIII dynastii z Ur (2113–2005 p.n.e.) mieściła się tu siedzibaensich – zarządców niewielkiej prowincji. W roku 1894 p.n.e.Sumu-abum (1894–1881 p.n.e.), przywódca jednego z plemionamoryckich, obrał Babilon za swoją siedzibę, zakładając słynną I dynastię z Babilonu. Rola miasta wzrosła znacznie za panowaniaHammurabiego (1792–1750 p.n.e.), szóstego władcy z tej dynastii, który stworzył duże imperium ze stolicą w Babilonie. W 1595 r. p.n.e. miasto zostało zdobyte, złupione i spalone przezMursilisa I, królahetyckiego, by następnie wpaść w ręceKasytów, ludu z górZagros, którym w XVI w. p.n.e. udało się przejąć kontrolę nad Babilonią i utworzyć tu własne państwo o nazwieKarduniasz. Władali oni Babilonią przez następne 400 lat, a Babilon – stolica ich państwa – przeżywał w tym okresie zmienne koleje losu, m.in. padając dwukrotnie łupem agresorów z zewnątrz. W 1235 r. p.n.e.asyryjski królTukulti-Ninurta I najechał Babilonię, pojmał jej kasyckiego władcęKasztiliasza IV i zdobył Babilon, wywożąc z niego liczne skarby, w tym posąg bogaMarduka. Ten sam los spotkał Babilon niemal sto lat później, w 1159 r. p.n.e., kiedy Babilonię najechałelamicki władcaSzutruk-Nahhunte I, kładąc kres dynastii kasyckiej.
Wieki XI–VIII p.n.e. to okres zamieszania w Babilonii, związany z przybyciem i osiedlaniem się na jej obszarze plemionchaldejskich. Babilonem rządziło kolejno kilka różnych dynastii, których władcy, poza problemami wewnętrznymi, musieli też radzić sobie ze stałym zagrożeniem jakim stała się rosnąca w siłęAsyria. Ok. 730 r. p.n.e. jeden z asyryjskich władców,Tiglat-Pileser III, najechał Babilonię, zdobył Babilon i jako pierwszy z władców asyryjskich przyjął tytuł „króla Babilonu”, tworząc tym samym unię personalną Asyrii i Babilonii. W 689 r. p.n.e. na rozkaz jednego z następców Tiglat-Pilesera III – Sennacheryba wojska asyryjskie zdobyły i splądrowały Babilon, mordując jego mieszkańców i paląc miasto. Babilon odzyskał dawną potęgę w pierwszej połowie VI wieku p.n.e., odbudowany przezAsarhaddona (synaSennacheryba) i później za panowania dynastii nowobabilońskiej (z tych czasów pochodzą Brama Isztar, zrekonstruowany i powiększonyzigguratE-temenanki czywiszące ogrody Semiramidy).
Zdobyte w 539 roku p.n.e. przezPersów, miasto powoli traciło na znaczeniu. W roku 482 p.n.e. miasto Babilon zbuntowało się,satrapę Zopyrosa zabito. NastępcaDariusza,Kserkses I, za pośrednictwem Megabyzosa zdobył zbuntowane miasto, ograbił je, obłożył wysokimi podatkami. Żołnierzy wcielono do armii asyryjskiej i określano ich Chaldejczykami, gdyż nazwa związana z Babilonią została odtąd urzędowo zakazana[3].
W Babilonie zmarł w 323 roku p.n.e.Aleksander Wielki, który zamierzał uczynić je stolicą swojej uniwersalnej monarchii. Po jego śmierci miasto zaczęło podupadać w wyniku licznych wojen i masowych wywózek ludności (m.in. w roku 275 p.n.e.[4]). Ostateczny upadek miasta dokonał się za czasów panowaniaPartów w III wieku n.e. Został ponownie odkryty przez niemieckiego archeologaRoberta Koldeweya w 1899 roku.
Babilon obecnie znajduje się w granicach administracyjnychIraku. W roku 1985 prezydent IrakuSaddam Husajn rozpoczął odbudowę miasta z cegieł, na których umieszczono napisWybudowano przez Saddama Husajna, syna Nabuchodonozora, aby okryć chwałą Irak[4]. W czasieII wojny w Zatoce Perskiej wojskaamerykańskie zajęły w kwietniu 2003 Babilon i 2 września tego roku założyły na terenie starożytnych ruin obóz wojskowy nazwanyCamp Alpha. Po pięciu miesiącach bazę przekazano w użytkowanie wielonarodowej dywizji kierowanej przez dowództwo polskiego kontyngentu, która stacjonowała tam do 22 XII 2004, gdy bazę zlikwidowano[5][6]. Młodszy raport Russella z 2010 podaje, że wojskowa baza w Babilonie (Camp Alpha i Camp Babylon) obejmowała 150 ha i znajdywała się w samym centrum obszaru zabytkowego, a istniała od IV 2003 do I 2005[7]. W efekcie prowadzenia przez wojskowych koalicji antyirackiej różnych prac ziemnych (m.in. kopania rowów i wykopania dwóch wyrobisk) oraz intensywnego używania ciężkiego sprzętu na terenie starożytnego miasta doszło do zniszczeń na stanowisku archeologicznym, m.in. uszkodzono pozostałościBramy Isztar oraz prowadzącej do niej Drogi Procesyjnej[8].
Wewnątrz zewnętrznych murów miejskich Babilonu irackie ministerstwo naftowe buduje stację pomiarową dla jednego z trzech rurociągów, które ułożono w ostatnich latach. W obrębie terenu mnożą się domy prywatne[9].
Babilon jest domem dla wielu ludzi, a społeczności wokół niego szybko się rozwijają, przechodząc od niewielkich, zatłoczonych osad do rozległych przedmieść[10].
