Reakcja kwasu azotowego (45–65%) z amoniakiem[6][7]:
HNO 3 + NH 3 → NH 4NO 3
Ze względu na egzotermiczny charakter reakcji, konieczna jest specjalna konstrukcja reaktorów, pozwalająca na szybkie mieszanie reagentów. Ciepło wytworzone w tej reakcji wykorzystywane jest do odparowania wody, co pozwala na uzyskanie roztworu o stężeniu 95–97%.
Podczas produkcji nawozów azotanowo-fosforanowych powstaje nadmiar azotanu wapnia, na który nie ma wystarczającego zapotrzebowania na rynku. Przerabia się go więc na azotan amonu w reakcji z amoniakiem idwutlenkiem węgla:
Saletraamonowa jest bezbarwnym, krystalicznym ciałem stałym. Jesthigroskopijna. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie (w 25 °C 214 g w 100 gH 2O[3], a w 80 °C 576 g/100 gH 2O[7]). Proces rozpuszczania sięNH 4NO 3 w wodzie jest dość silnieendotermiczny (ΔHo = 26 kJ/mol), dzięki czemu mieszanina saletry amonowej zlodem jest bardzo dobrąmieszaniną chłodzącą.
Azotan amonu ma właściwości utleniające.
W umiarkowanych temperaturach ulatnia się w wyniku odwracalnej dysocjacji na amoniak i kwas azotowy[7]:
NH 4NO 3 ⇄ NH 3↑ + HNO 3↑
Przy ogrzewaniu, w temperaturze około 200–260 °C rozkłada się napodtlenek azotu i wodę[7][8]:
NH 4NO 3 → N 2O↑ + 2H 2O↑
Rozkład jestreakcją egzotermiczną co może doprowadzić do celowego lub przypadkowego wybuchu, gdyż powyżej 260 °C rozkład może gwałtownie przejść w kierunku[7]:
2NH 4NO 3 → 2N 2↑ + 4H 2O↑ + O 2↑
Zanieczyszczenie niektórymi substancjami obniża temperaturę rozkładu i zwiększa energię wybuchu, co może być przyczyną przypadkowego wybuchu i jest wykorzystywane do tworzenia materiałów wybuchowych[8].
katastrofa w Texas City 16 kwietnia 1947 – wybuchło ok. 2300 tonNH 4NO 3, ok. 570 ofiar śmiertelnych;
katastrofa kolejowa w Ryongch’ŏn (Korea Północna) 23 kwietnia 2004 – kolizja pociągów przewożących saletrę amonową i paliwo – zerwana sieć trakcyjna spowodowała wybuch, 154 ofiary śmiertelne;
eksplozja w West 17 kwietnia 2013 w miejscowości West blisko Waco w stanie Teksas – wybuch w fabryce nawozów sztucznych West Fertilizer Company; śmierć poniosło 15 osób, a ponad 160 zostało rannych.
eksplozja w Mihăilești (Rumunia) 24 maja 2004 – eksplozja ciężarówki przewożącej azotan amonu, 18 ofiar śmiertelnych;
eksplozja w Bejrucie 4 sierpnia 2020 w stolicy Libanu – wybuch 2750 ton w porcie; śmierć poniosło co najmniej 218 osób, a 7,5 tysięcy zostało rannych.
Azotan amonu został również wykorzystany wzamachu na World Trade Center 26 lutego 1993 – pod północną wieżąWorld Trade Center eksplodowała zaparkowana w podziemnym garażu ciężarówka wypełniona ok. 700 kg tego związku. W wyniku zamachu zginęło 6 osób, a ponad tysiąc zostało rannych.
Saletra amonowa jest używana jako nawóz oraz jako składnik mieszanek nawozów mineralnych. W czystej postaci jest jednym z najpopularniejszych jednoskładnikowychnawozów mineralnych; charakteryzuje się największą zawartością azotu w grupie nawozów saletrzano-amonowych (34%). Zawiera dwie formy azotu: azotanową i amonową. Przez dobrą rozpuszczalność w wodzie i higroskopijność bardzo szybko przenika dogleby.Nawóz uniwersalny, stosowany do wszystkich roślin i rodzajów gleb, przedsiewnie i pogłównie[10]. Do azotanu amonu dodaje się środki zapobiegające zbrylaniu się i zmniejszające higroskopijność – węglan wapnia lub węglan magnezu – a także związki zawierające mikroelementy. Azotan amonu jest także składnikiem nawozów wieloskładnikowych. Nawozy oparte na saletrze amonowej produkowane w Polsce przezZakłady Azotowe „Kędzierzyn” (np.:ZAKsan,Salmag – również z siarką i borem),Zakłady Azotowe „Puławy” (Pulan[11] i nawóz płynnyRSM – roztwór azotanu amonu imocznika) orazAzoty Tarnów (Saletrosan[12]).
Roztwory azotanu amonu produkowane w polskich przedsiębiorstwach chemicznych transportuje się w postaci ciekłej jako gorący stężony roztwór. Do tego celu wykorzystywane sącysterny ze zbiornikami produkowanymi na baziestali kwasoodpornej, zaopatrzonymi dodatkowo w elementy grzewcze podtrzymujące temperaturę roztworu.
Podobnie jak w przypadku transportu, również magazynowanie wymaga stosowania właściwych środków bezpieczeństwa. Azotan amonu można przechowywać w temperaturze wyższej odtemperatury krystalizacji i jednocześnie niższej odtemperatury wrzenia[20].
↑abKarl-HeinzK.H.ZappKarl-HeinzK.H. i inni,Ammonium Compounds, [w:]Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Weinheim: Wiley‐VCH, 2005, s. 1–7,DOI: 10.1002/14356007.a02_243(ang.).
↑abcdefAmmonium nitrate, [w:]PradyotP.PatnaikPradyotP.,Handbook of Inorganic Chemicals, London: McGraw-Hill, 2003, s. 39–42,ISBN 0-07-049439-8(ang.).
