W językuniemieckimÖsterreich ze starowysokoniemieckiegoôstarrîhhi, znaczącego „państwo na wschodzie”. W IX wieku terytorium było wschodnią częścią imperiumFranków, a także wschodnimi rubieżami osadnictwa niemieckiego na terenachSłowian. Za czasówKarola Wielkiego i w czasie wczesnego średniowiecza tereny te nazywanomarchia orientalis (Marchia Wschodnia), co w lokalnym języku przyjęto jako właśnieôstarrîhhi. To słowo po raz pierwszy pojawia się na dokumencie z 996 roku. NazwyOstmark (Marchia Wschodnia) używałyhitlerowskie Niemcy po aneksji Austrii.
PoarabskuNimsa: przypuszczalnie od słowiańskiego określenia Niemiec, poprzezjęzyk turecki.
Powierzchnia Austrii wynosi 83 854 km²[4]. Jestkrajem alpejskim w tym sensie, że ponad połowa jego powierzchni znajduje się wAlpach. Najwyższym szczytem jestGroßglockner, sięgający 3797 m n.p.m. Na wschodzie Austrii znajduje sięKotlina Wiedeńska, a takżeMała Nizina Węgierska zJeziorem Nezyderskim[4]. Przez Austrię przepływaDunaj (na odcinku o długości 350 km). Regiony górskie gęsto porasta las. 24% powierzchni Austrii znajduje się pod ochroną[4]. Zagrożonymi gatunkami są: kozice, świstaki i koziorożce.
Park Narodowy Wysokich Taurów (Karyntia,Salzburg) – najcenniejszy skarbWysokich Taurów stanowią typowe alpejskie krajobrazy zturniami,lodowcami,wodospadami,dolinami, a także bogaty świat roślin i zwierząt. Tajemnice parku można poznawać na wiele różnych sposobów – podczas pieszych wędrówek, w ramach prelekcji ze slajdami i imprez specjalnych, np. dni dla dzieci lub dni wędrówek wysokogórskich.
Park Narodowy Łęgów Naddunajskich (Dolna Austria,Wiedeń) – naddunajskiełęgi to największe tego typu tereny wEuropie Środkowej. Dają schronienie blisko 300 gatunkom ptactwa[5], w tym wielu gatunkom ginącym. Są to także tereny rekreacyjne dla mieszkańcówWiednia. Po okolicach można wędrować pieszo lub przedzierać się łodzią przez rozlewiska.
Park Narodowy Doliny Dyi (Dolna Austria) – dolinaDyi na północy Dolnej Austrii uważana jest za jedną z najpiękniejszych austriackich dolin, powstałych na podłożu zeskał magmowych. Spotkać tu można wiele gatunków roślinności panońskiej. Dolina Dyi to najdalej na zachód wysunięty naturalny teren występowania wielu z nich. Wcinające się w masywy skalne kręte koryta rzek, łąki pokryte kobiercami kwiatów i strome ściany skalne to charakterystyczny krajobraz doliny. Oprócz niepowtarzalnego piękna przyrody park ten, leżący częściowo na terenieCzech, fascynuje ponadto bogactwem zamków (zob.zamki w Austrii) i ruin oraz legend, krążących wokół nich.
Park Narodowy Gesäuse (Styria) – kraina międzyAdmont aHieflau przecina wijąca się rzekaAniza, otoczona przez potężną ścianę lasu i porośnięte drzewami zbocza gór. Szlaki pieszych wędrówek przecinają imponujący krajobraz, który zachęca do wspinaczki, wycieczekraftingowych i pieszych wędrówek.
Austria znajduje się pod wpływemklimatu umiarkowanego, jednak ze względu na położenie i rzeźbę występują lokalne różnice klimatyczne. Dokładnie Austria znajduje się pod wpływem trzech typów mas powietrza. Atlantyckie na północnym zachodzie, przez co klimat charakteryzuje się niskim ciśnieniem, łagodnym powietrzem zPrądu Zatokowego oraz dużymi opadami. Ma duży wpływ na północne stokiAlp,Prealpy oraz dolinęDunaju. Kontynentalne masy powietrza powodują natomiast, że klimat charakteryzuje się niskim ciśnieniem i opadami w lecie oraz wysokimciśnieniem i chłodnymi oraz suchymi zimami. Występuje on we wschodniej części kraju. Trzecim typem mas powietrza, są śródziemnomorskie masy, przez co klimat cechuje się wysokim ciśnieniem, małym zachmurzeniem oraz ciepłym powietrzem. Klimat ten panuje na południu kraju.
W Austrii występuje piętrowość klimatyczna. Średnie temperatury stycznia wynoszą od −1 °C na nizinnych terenach, m.in. w dolinieDunaju, do −10 °C na obszarach górskich. Wysoko w górach średnie temperatury zimą mogą być jeszcze niższe i osiągać −20 °C.Latem, gdy nad obszary kraju dostają się zwrotnikowe masy powietrza, w dolinach jest ciepło i średnie wartości osiągają +20 °C lub więcej. Rekordową temperaturę odnotowano 3 sierpnia 2013 w miejscowościDellach im Drautal wKaryntii +39,9 °C.
Ze względu na obecność gór, które zajmują znaczną część kraju, ilość opadów w Austrii jest wysoka. Najniższe wartości opadowe, czyli 500 mm rocznie, reprezentują obszaryMorawskiego Pola. Na pozostałych terenach nisko położonych opady roczne wynoszą od 600 do 900 mm. Im wyżej, tym opady są wyższe, w najwyższych partiach gór opady roczne sięgają 2000 mm, głównie pod postacią śniegu. W niższych partiach gór opady przekraczają wartość 1000 mm i przez większą część roku są to opady deszczu.
Kryzys klimatyczny wpływa na Austrię na różne sposoby. Austriacki raport oceniający zmiany klimatu 2014 (Österreichischer Sachstandsbericht Klimawandel 2014) zawiera następujące wyniki[6]: W Austrii temperatura wzrosła o prawie 2 °C w okresie od 1880 do 2014 r. W tym samym okresie temperatura wzrosła globalnie tylko o 0,85 °C. Dotychczasowe środki podjęte przez Austrię nie pokrywają oczekiwanego wkładu kraju w osiągnięcie globalnego celu 2 °C. W XXI wieku spodziewany jest wzrost opadów w półroczu zimowym i spadek w półroczu letnim. Czas trwania pokrywy śnieżnej skrócił się w ostatnich dziesięcioleciach, szczególnie na średnich wysokościach (ok. 1000 m). Wszystkie mierzone lodowce w Austrii wyraźnie straciły powierzchnię i objętość w okresie od 1980 roku. Na przykład w południowychAlpach Ötztalskich, największym przylegającym obszarze lodowca w Austrii, powierzchnia lodowca zmniejszyła się z 144,2 km² w 1969 r. do 126,6 km² w 1997 r. i 116,1 km² w 2006 r. Osunięcia ziemi, lawiny błotne, skały i inne zjawiska grawitacyjne znacznie zwiększają się w regionach górskich. Ryzyko pożarów lasów wzrośnie w Austrii. Zaburzenia ekosystemów leśnych zwiększają intensywność i częstotliwość we wszystkich omawianych scenariuszach klimatycznych. Ekosystemy z długim okresem rozwoju i siedliska Alp powyżej linii drzew są szczególnie dotknięte zmianami klimatu. Turystyka zimowa będzie nadal pod presją ze względu na stały wzrost temperatury.
Na początku VIII w. p.n.e. na tereny należące obecnie do Austrii, przybyli przybysze prawdopodobnie pochodzenia iliryjskiego, którzy rozwinęli tutaj kulturęepoki żelaza (okres halsztacki)[7]. Iliryjscy przybysze ustąpili miejscaScytom w VII w. p.n.e., zaś Scytowie ustąpiliCeltom w IV w. p.n.e. Celtowie założyli na tych ziemiach pierwsze organizacje państwowe (największe z nich:Recja iNoricum)[7]. Pod koniec I w. p.n.e. Noricum i Recja znalazły się pod panowaniem rzymskim. W połowie I w. n.e. powstały prowincje o tych nazwach. Od VI do VIII wieku tereny obecnej Austrii zajęli osadnicy słowiańscy i bawarscy[7]. Na początku IX w.Karol Wielki założył tuMarchię Naddunajską, zwaną później jakoOstmark (Marchia Wschodnia)[7]. Od 976 do 1246 roku marchia znalazła się we władaniu Babenbergów[7]. W 1156 roku uzyskali oni odFryderyka I Barbarossy tytuł książęcy. W 1192 roku do Austrii dołączono Styrię. Po wygaśnięciu dynastii Babenbergów, Czesi na krótko zajęli Austrię (1251–1276)[7].
W 1282 roku władzę w Austrii objęliHabsburgowie, którzy w 1453 roku przyjęli tytuł arcyksiążąt[7]. W 1335 roku Austria przyłączyła do siebieKaryntię iKrainę, w 1363 rokuTyrol, w 1368 rokuBryzgowię, a w 1382 rokuTriest[7]. W wyniku układu małżeńskiego (Ferdynand I Habsburg iAnna Jagiellonka), w 1526 roku Habsburgowie objęli swoim panowaniem takżeCzechy,Śląsk iWęgry. W XV wieku rozpoczęły się najazdy tureckie na Austrię, które znalazły swoje apogeum podczasoblężenia Wiednia w 1683 roku. W latach 1686–1688 Habsburgowie zawładnęli całymi Węgrami[7]. W 1713 roku ustanowionosankcję pragmatyczną (przewidującą dziedziczenie całości monarchii przez córkęKarola VI,Marię Teresę). Podczas rządów Marii Teresy i jej synaJózefa II przeprowadzonoreformy w duchu oświeconego absolutyzmu (m.in. ograniczenie uprawnień Kościoła i stanów, zniesienie poddaństwa chłopów). Część reform cofnięto w wyniku oporu mieszkańców państwa (głównie na Węgrzech)[7]. W latach 1714–1797 Habsburgowie rządzili wBelgii[7]. Austria wzięła udział w pierwszym i trzecimrozbiorze Polski. W 1775 roku, po wojnie zTurcją, Austria zdobyłaBukowinę.
Podczas wojen przeciwko rewolucyjnej Francji iNapoleonowi Austria utraciła Belgię, a w 1809 roku ziemie zagarnięte w III rozbiorze Polski[7]. W 1804 rokuFranciszek II przyjął tytułcesarza austriackiego (jako Franciszek I)[7]. Pod presją Napoleona, zrzekł się godności cesarza rzymskiego w 1806 roku[7]. W latach 1809–1813 monarchia pozostawała w nierównoprawnym sojuszu z Francją. Pokongresie wiedeńskim Austria odzyskała mocarstwową pozycję, uzyskując hegemonię we Włoszech, odzyskując utracone w 1809 roku tereny oraz otrzymując przewodnictwo wZwiązku Niemieckim. WybuchWiosny Ludów w 1848 roku i przeprowadzeniepowstania węgierskiego zagroziło podstawom państwa. W wyniku powstania nastąpiła krótkotrwała liberalizacja. W latach 1867–1868 Austria przekształciła się w dualistyczną monarchięAustro-Węgry[7]. Po 1867 roku sytuację wewnętrzną komplikowała trudność uzgodnienia dążeń i interesów kilkunastu narodów wchodzących w skład monarchii. Problemy wewnętrzne pogłębiał nierównomiernyrozwój gospodarczy i kulturalny. Pod koniec XIX wieku duże poparcie zdobyli socjaldemokraci i ludowcy (dążący do połączenia Austrii zNiemcamiHohenzollernów)[7]. W 1907 roku przyjęto demokratyczną ordynację wyborczą[7].
ZabicieFranciszka Ferdynanda Habsburga przez SerbaGavrilo Principa 28 czerwca 1914 roku przyczyniło się do wybuchuI wojny światowej. Austro-Węgry zostały głównym sojusznikiem Niemiec. W 1918 roku proklamowano republikę. Przegrana Austro-Węgier doprowadziła do rozpadu wielonarodowej monarchii. Na mocytraktatu pokojowego z Saint-Germain-en-Laye Austria objęła tylko rdzenne ziemie dawnego księstwa, oraz ograniczono liczebność jej armii i zabroniono połączenia z Niemcami (Anschluss). W 1920 roku uchwalono demokratyczną konstytucję. Do 1932 roku Austria borykała się zkryzysem gospodarczym[7]. Kryzys gospodarczy, wraz z narastającymi konfliktami społecznymi i nastrojami rewolucyjnymi doprowadziły do objęcia władzy przez zwolenników tzw.austrofaszyzmu[7]. W latach 1933–1934 rozwiązano partie lewicowe, zaś kilka lat później narzucono nową konstytucję, opartą na wzorach faszystowskich[7]. Przywódcą austriackich faszystów byli:Engelbert Dollfuß (który zginął w zamachu w 1934) orazKurt Schuschnigg. Pod presjąHitlera Schuschnigg dopuścił do rządu narodowych socjalistów oraz zgodził się na przyłączenie Austrii doIII Rzeszy. Anschluss został zrealizowany wraz z wkroczeniemWehrmachtu do Austrii 12 marca 1938.
Zgodnie zdeklaracją moskiewską z 1943 roku, przywrócono w 1945 roku republikę demokratyczną (tzw. II republika) z 4 strefami okupacyjnymi (amerykańską, brytyjską, francuską, radziecką). W 1946 i w 1947 roku uchwalono ustawy o narodowych socjalistach, które zapoczątkowałydenazyfikację[7]. Amnestia z 1948 roku zahamowała proces denazyfikacji Austrii[7]. W tym samym roku Austria przystąpiła doplanu Marshalla. Od 1952 roku kraj gospodarczo rozwija się w szybkim tempie. Szczególną rolę w szybkim wzroście gospodarczym Austrii zapewnia tzw. partnerstwo społeczne (Sozialpartnerschaft; mechanizm współdecydowania związków pracowników i pracodawców)[7]. W październiku 1955 roku parlament uchwalił ustawę o wieczystej neutralności Austrii.
W latach 1945–1966 władzę sprawowały rządy koalicyjne chadeków i socjaldemokratów (tzw. „wielka koalicja”). W latach 1966–1970 rządzili tylko chadecy, zaś w latach 1970–1983 samodzielną władzę sprawowali socjaldemokraci[7]. „Wielka koalicja” rządziła ponownie w latach 1987–1999[7]. W 2000 r. chadecki politykWolfgang Schüssel utworzył rząd ze skrajnie prawicowąWolnościową Partią Austrii.
W 1955 roku Austria została członkiemONZ, w latach 1960–1995 należała doEFTA, zaś w 1995 roku znalazła się wUE. W 2002 roku wprowadzono do obiegueuro.
Austria nie jest członkiem żadnego paktu wojskowego; narzucony jej 15 maja 1955 przezWielką Brytanię,USA,ZSRR iFrancjęTraktat państwowy w sprawie odbudowy niezawisłej demokratycznej Austrii (będący traktatem mającym rangę konstytucyjną) zobowiązuje ją do zachowania „wieczystej neutralności”. W obliczu konfliktów w krajach sąsiadującej byłejJugosławii w latach 90. XX w. odzywały się w Austrii głosy, że konstytucję kraju trzeba zmienić i przystąpić doNATO. Rząd jednak nie zdecydował się na tę zmianę i państwo nadal zachowuje militarną neutralność.
W skład Austrii wchodzi dziewięćkrajów związkowych (Bundesland). Kraje związkowe dzielą się na 79powiatów (Bezirk), te zaś na 2093gminy (Gemeinde), w tym 15miast statutarnych (Statutarstadt). Stolica Austrii –Wiedeń – stanowi od 1986 r. oddzielny kraj związkowy.
W Austrii funkcjonujespołeczna gospodarka rynkowa. Podatki stanowią 43%PKB, co jest poziomem nieco niższym niż w krajach skandynawskich.PKB per capita w 2006 roku wynosił nominalnie 38 961 dolarów, a po zmierzeniu parytetem siły nabywczej 36 031 dolarów, stawiając Austrię w światowej czołówce pod tym względem. Bezrobocie w zależności od metody liczenia wynosi 4,4% albo 6,8%.Wskaźnik Giniego, czyli poziom rozpiętości w dochodach, wynosi 29 i jest jednym z najniższych na świecie.
Rolnictwo rozwinęło się na 42% powierzchni kraju[4]. W 2004 roku rolnictwo zaspokoiło 90% potrzeb państwa i przyniosło 1,5% produktu krajowego brutto[4]. Uprawia się głównie zboża, winorośl i ziemniaki. Eksportuje się głównie nadwyżki pochodzące z przetwórstwa mleczarskiego. Głównym surowcem sąrudy żelaza. Przemysł dostarczył w 2004 roku 31% PKB[4]. 30% zatrudnionych pracuje w przemyśle.
W 2015 roku kraj ten odwiedziło 26,719 mln turystów (5,6% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 18,303 mlddolarów[13].
Austria ma bardzo dobrze rozwiniętą sieć dróg. Ich długość wynosi ok. 130 tys. km[4]. Ważną rolę pełni autostradowa trasa tranzytowaBrenner Autobahn, prowadząca przez liczne przełęcze alpejskie do Włoch[4]. Za korzystanie z autostrad i dróg ekspresowych trzeba płacić. Długość linii kolejowych wynosi 5600 km[4]. Najważniejszeporty rzeczne na Dunaju znajdują się w Wiedniu i w Linzu. Głównym portem lotniczym jest Wiedeń-Schwechat.
Austria zachowuje militarną neutralność i nie należy do żadnego paktu wojskowego.Austriackie siły zbrojne (Bundesheer) szkolone są wyłącznie na potrzeby obrony granic państwowych. Wojskowa doktryna kraju nawiązuje do taktykijeża z nastroszonymi kolcami (wykorzystywany jest tu często propagandowo kształt granic państwa, nieco podobny do skulonego zwierzęcia z ryjkiem skierowanym na zachód). Nawet nazwa produkowanych w Austrii wojskowychtransporterów opancerzonych –Pandur – kojarzy się historycznie z ochroną granic.
Austria, z racji braku dostępu do morza, dysponuje jedynie dwomarodzajami sił zbrojnych: siłami lądowymi orazsiłami powietrznymi[14]. Uzbrojenie sił lądowych Austrii (2014) składało się z: 162 czołgów oraz 630 opancerzonych pojazdów bojowych[14].
Według rankinguGlobal Firepower(inne języki) (2024) austriackie siły zbrojne stanowią 71. siłę militarną na świecie, według tego samego źródła w 2024 roku liczyły 16 tys. żołnierzy służby czynnej oraz 125 tys. rezerwistów., z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości ok. 5,5 mld dolarów (USD)[14].
W najbliższych latach Austria zamierza reformować swój system edukacji na wzór istniejącego wSkandynawii. W 2008 roku w wybranych szkołach na próbę zostały wprowadzone tamtejsze rozwiązania. Trwa również debata nad zniesieniem stosunkowo niskich opłat za studia wprowadzonych podczas ostatniej kadencji przez centroprawicowąAustriacką Partię Ludową. W Austrii działa 19 uniwersytetów, z czego najważniejszym z nich jestUniwersytet Wiedeński, założony w 1365 roku[4].
Chociaż Austria była i jest krajem niemieckojęzycznym, nie rozwinęła się tam nigdy poza okolicamiSalzburga i krajami jej podległymi, jakCzechy, silna formacja protestancka. Cesarstwo Austrii było jednym z fundamentów europejskiego katolicyzmu, jednak w XVIII wieku cesarzJózef II Habsburg skonfiskował część majątków kościelnych, przekazując je na szkolnictwo, wojsko i administrację, zakazał takżepielgrzymek.
W 2021 r. 55,2% obywateli Austrii zadeklarowało się jakokatolicy, 8,3% jakomuzułmanie, 4,9% jako wyznawcyprawosławia, 3,8% jakoprotestanci. Brak przynależności do jakiejkolwiek religii zadeklarowało 22,4% mieszkańców[15].
↑Naddniestrzańska Republika Mołdawska nie jest uznawana przez żadne w pełni suwerenne państwo.
↑Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, którajest uznawana przez 97 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam specjalna misja Unii Europejskiej –EULEX.
.svg)
.jpg)
_COA.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
.svg)
