Ten artykuł dotyczy hinduizmu. Zobacz też:Atman (przedsiębiorstwo).Atman (dewanagari आत्मātman,sanskr.oddech, आत्मा) – whinduizmie określenieduszy rozumianej jako indywidualnajaźń, obecna w każdej żywej istocie. Atman wciela się w kolejnych żywotach (ideareinkarnacji) w kolejne ciała, podlegając prawukarmy. Pierwsze wzmianki oatmanie znaleźć można już wUpaniszadach.
Atman to dusza w swej czystej postaci, w odróżnieniu od uwikłanej w świecie duszy nazywanej terminemdźiwa[1].
W koncepcji wyrażonej przez sformułowania (mahawakja):
atman jest tożsamy z całym wszechświatem, „wszystkim co jest” (Brahmanem). Jest to afirmacja boskości w człowieku (duszy), łączącej go z boskością otaczającego kosmosu. Jest to więc wyrażenie koncepcjiMikro- i Makrokosmosu na gruncie hinduizmu – wskazanie, że skoro człowiek podlega temu samemu porządkowi co wszechświat, to poznanie przez akt autorefleksji istoty samego siebie prowadzi do poznania istoty wszechświata –wyzwolenia.
Według Upaniszadatman jest więc kluczem do wyzwolenia, jedyną drogą poznania Brahmana – prawdziwej rzeczywistości i najwyższej, transcendentnej zasady bytu. Poznanieatmana-brahmana jest możliwe przez wgląd w siebie, przy czym należy posłużyć sięintuicją, by obejść przesłaniająceatmana osobowe, związane z bieżącą inkarnacjąego, które omamionemają ulega iluzji oddzielenia od Absolutu oraz od reszty istot.
Sposobem podążania drogą ku poznaniuatmana jest równieżjoga – zdyscyplinowany wysiłek odwrócenia się od świata zmysłów. Nagrodą jest wyzwolenie zsamsary – cyklu reinkarnacji, co wyrażone jest wPraśnopaniszad słowami:
Eugeniusz Słuszkiewicz,Atman,Powszechna Encyklopedia Filozofii, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, ptta.pl [dostęp 2024-05-05].