Ślady pierwszych osadników na terenie dzisiejszej Argentyny sięgająpaleolitu.Hiszpańska kolonizacja rozpoczęła się w 1512 roku. W jej wyniku w 1776 roku powstałoWicekrólestwo La Platy, które było częściąhiszpańskiego imperium kolonialnego. 25 maja 1810 roku Argentyna uzyskałade facto niepodległość po odsunięciu ostatniego hiszpańskiego gubernatora i ogłoszeniuPierwszego Zgromadzenia Narodowego zwanego również Primera Junta. 9 lipca 1816 roku Argentyna formalnie ogłosiła niepodległość wSan Miguel de Tucumán. W XIX wieku w Argentynie miały miejsce liczne wojny domowe, które zakończyły się reorganizacją państwa i utworzeniem federacji ze stolicą w Buenos Aires. W drugiej połowie XIX wieku miała miejsce wielka fala emigracji z Europy do Argentyny, która na zawsze wpłynęła na argentyńską kulturę i demografię. Również w tym czasie w Argentynie miał miejsce stabilny wzrost gospodarczy, dzięki któremu na początku XX wieku Argentyna była siódmym krajem na świecie pod względem rozwoju gospodarczego[21][22]. Mimo tak dużego sukcesu ekonomicznego, po 1930 roku w Argentynie doszło do seriizamachów stanu, które zakończyły się wprowadzeniemdemokracji w 1983 roku. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych w Argentynie doszło do poważnegokryzysu finansowego, przez co teraz znajduje się ona w kręgukrajów rozwijających się[23][24][25].
Pochodzenie nazwyArgentyna jest związane z legendą oSierra de la Plata (Srebrne Góry), rozpowszechnioną pomiędzy hiszpańskimi i portugalskimi konkwistadorami. Ci ostatni, z Brazylii – w poszukiwaniusrebra – prowadzili ekspansję w kierunkach południowym i zachodnim, łamiącTraktat z Tordesillas. Oni to właśnie nazwali wielkieestuariumRío de la Plata, odkryte w 1502 r. przez ekspedycję, w której brał udziałAmerigo Vespucci. Później, w 1516 r., dotarł do niegoJuan Díaz de Solís; nazwał jeMar Dulce (Morze Świeżej Wody, Morze Rześkie).
TerminArgentyna (łac.argentum = srebro), pojawia się pierwszy raz na mapieweneckiej z 1536. NazwaArgentyna stała się popularna również z powodu wiersza opublikowanego w 1602 roku przez HiszpanaMartina del Barco Centenera, zatytułowanego „La Argentina”, w którym opisane są region Río de la Plata i założenie miastaBuenos Aires. Nazwa ta pojawia się ponownie w 1612 w dziele „La Argentina manuscrita”Kreola Ruya Díaza de Guzmán.
Jeszcze pod koniec XVIII wieku słowo to było używane powszechnie dla określenia wszystkiego związanego z Río de la Plata, jego doliną, terytorium i ludnością (Dolina la Platy). Na początku odnosiło się do mieszkańców pochodzenia europejskiego urodzonych w tym regionie, później rozszerzyło swe znaczenie na Hiszpanów osiadłych tutaj na stałe.
RządPrimera Junta użył nazwyProvincias Unidas del Río de la Plata (Zjednoczone Prowincje Rio de La Plata), co zostało przyjęte także przez następne rządy, aż do Kongresu z Tucumán, który proklamował niepodległośćProvincias Unidas en Sud América (Zjednoczonych Prowincji w Ameryce Południowej). Nazwa ta została utrzymana w Konstytucji z 1819.
Konstytucja z 24 grudnia 1826 użyła nazwyRepública Argentina (Republika Argentyńska).
Podczas rządówJuana Manuela de Rosas pozostawały w użyciu między innymi następujące nazwy:Confederación Argentina (Konfederacja Argentyńska),Estados Unidos de la República Argentina (Stany Zjednoczone Republiki Argentyńskiej),República de la Confederación Argentina (Republika Konfederacji Argentyńskiej) iFederación Argentina (Federacja Argentyńska).
Przed przybyciem Europejczyków w 1516 r. terenami obecnej Argentyny władaliIndianie. W 1536HiszpanPedro de Mendoza założyłBuenos Aires. Do 1776 r. ziemie te leżały w obrębiewicekrólestwa Peru, a następnie weszły w skład wydzielonegowicekrólestwa La Platy ze stolicą w Buenos Aires. W 1806 r. Buenos Aires zostało zaatakowane przez flotębrytyjską. Najeźdźcy zdobyli miasto, jednakże wkrótce zostali pokonani przez armię obywatelską.
W 1810 r. antyhiszpańskie powstanieKreolów obaliło wicekróla. Odtąd 25 maja obchodzone jest święto narodowe – na cześć rewolucji z 1810 r. W walkach, w których w latach 1814–1815 siłami argentyńskimi dowodził generałJosé de San Martín, wojska hiszpańskie zostały wyparte z kraju. 9 lipca 1816 r. kongres przedstawicieli prowincji proklamował wSan Miguel de Tucumán niepodległość Zjednoczonych Prowincji La Plata. Rocznice tego dnia są obchodzone jako święto niepodległości.
W latach 1835–1852władzę dyktatorską w Argentynie sprawował generałJuan Manuel de Rosas, obalony w wyniku przewrotu generałaJusto Urquizy, który, po wprowadzeniu w 1853 r. systemu federalnego, został w 1854 r. pierwszym prezydentem Konfederacji La Platy. Tymczasową stolicą było Buenos Aires.
W XX wieku miały miejsce liczne wojskowe zamachy stanu. Kraj tkwił w permanentnym kryzysie polityczno-gospodarczym. Po zakończeniuI wojny światowej doszło do serii wystąpień rewolucyjnych. W styczniu 1919 roku w stolicy wybuchły zamieszki, które do historii przeszły jakoTragiczny Tydzień. Zamieszki wywołali pracownicy wywodzący się z kręgówzwiązków o profiluanarchistycznym ikomunistycznym. Rząd do stłumienia zamieszek wykorzystał policję i wojsko[26]. W tym samym roku na prowincji wybuchł konflikt zwany jakoLa Forestal, który rozegrał się między pracownikami a właścicielamibrytyjskich firm. Również w tym konflikcie rząd zainterweniował poprzez użycie wojska[27].
W latach 20. do władzy dochodziRadykalna Unia Obywatelska na czele z prezydentemHipólitem Yrigoyenem. Jako przedstawiciel interesów polityczno-społecznych klas średnich prezydent realizował reformy społeczne i podejmował działania w celu umocnienia władzy centralnej kosztem władz lokalnych. Za pierwszej kadencji wprowadził wiele liberalnych reform i metodycznie przestrzegał konstytucji, rezygnując ze stanowiska w 1922. Podczas drugiej kadencji zrezygnował z dawnego radykalizmu, a kręgi militarne uzyskały silne poparcie społeczne, które Yrigoyen utracił na skutek brutalnego prześladowania ruchów strajkowych i światowego kryzysu finansowego[28]. Coraz bardziej niepopularny prezydent obalony został przez wojskowy zamach stanu, na czele którego stanął[28]José Félix Uriburu.
Po krótkich rządach wojska w 1938 roku prezydentem zostałRamón Castillo, będący kandydatemkonserwatystów. Castillo nie cieszył się popularnością rodaków, a do władzy doszedł na skutek fałszerstw wyborczych. Rząd konserwatystów został obalony przez wojsko w 1943 roku. Przywódcą puczu i tymczasowym prezydentem zostałArturo Rawson Corvalán, któremu jednak wkrótce władzę odebrali pozostali uczestnicy spisku. Kolejnym prezydentem z ramienia junty zostałPedro Ramírez[29]. W obozie wojskowych cały czas trwała walka o władzę. Pretekstem do kolejnego puczu była sytuacja ze stycznia 1944 roku, gdy Ramírez zawiesił stosunki dyplomatyczne z mocarstwamiOsi. Został on wówczas obalony na rzecz generała Eldemiro Farrella. W marcu 1945 roku Argentyna dołączyła do koalicji alianckiej. Dużą popularność w rządzie wojskowych zdobyłJuan Perón. Perón wziął udział w wyborach prezydenckich z 1945 roku, w których wystartował jako kandydat założonej przez siebie Partii Pracy[30].
Perón w wyborach z 1945 roku pokonał kandydata wystawionego przez koalicję centrystów z Radykalnej Unii Obywatelskiej,Komunistycznej Partii Argentyny, najbardziej konserwatywnej frakcji Narodowej Partii Autonomistycznej iPartii Socjalistycznej. Prezydentem nominowany został w 1946 roku. Uniknął on uwikłania kraju wzimną wojnę i zrezygnował z wyboru pomiędzykapitalizmem i socjalizmem. Doradcom ekonomicznym polecił opracowanie planu pięcioletniego[31]. Chcąc uniezależnić gospodarkę argentyńską od wpływów zachodnich, znacjonalizował koleje należące głównie do firmbrytyjskich i francuskich[32]. Reformy doprowadziły do wzrostu płac realnych o około 35% do roku 1949, a dochodu krajowego z 40 do 49 procent. Zabezpieczeniami społecznymi objęto niemal wszystkich robotników, a opieka zdrowotna stała się powszechna dla wszystkich obywateli[33][34][35].
W rządzie Peróna znalazło się miejsce zarówno dla bogatych przemysłowców, jak i socjalistów. Prezydent zachęcał związki zawodowe do wywoływania strajków przeciwko pracodawcom, którzy niechętnie przyznawali pracownikom przywileje. Strajki pozwoliły rządowi na dokonanie reformy prawa pracy, jednakże na trwałe nastawiły przeciwko peronistom przedstawicieli dużych przedsiębiorstw. Związki zawodowe przybrały na liczebności z 500 tysięcy do ponad 2 milionów w roku 1950. Na liczebności zyskał przede wszystkim properonistowski CGT, który stał się największym związkiem w kraju[31]. W trakcie pierwszej kadencji prezydenta Partia Pracy przekształciła się w ugrupowanie o nazwiePartia Justycjalistyczna.
Rząd przywrócił stosunki dyplomatyczne zZSRR[36]. Polityka odnowienia relacji z ZSRR wraz z próbami uzyskania suwerenności gospodarczej spotkały się z oporem USA. Wprowadziły one antyargentyńskieembargo. USA chciały w ten sposób uchronić swoje inwestycje komercyjne w przemyślenaftowym[37]. Rząd USA widział w działaniach rządu Argentyny próbę budowy komunizmu w Ameryce[38]. Rząd argentyński, w obawie o kondycję gospodarki, wynegocjował z amerykańskim ambasadorem uwolnienie argentyńskich aktywów USA w zamian za preferencyjne traktowanie towarów amerykańskich. Perón jako zwolennik zaangażowania odmówił przystąpienia kraju doGATT iMiędzynarodowego Funduszu Walutowego[39]. W okresie jego rządów Argentyna przyjmowała licznie uciekających z Europy funkcjonariuszy państwfaszystowskich, szczególnie naukowców, których doświadczenia miały pomóc m.in. we wprowadzeniu w Argentynie europejskich technologii i rozwoju naukowym państwa[40]. Jednocześnie umożliwiłŻydom awans społeczny, zezwolił na pełnienie przez nich funkcji politycznych oraz nie sprzeciwiał się żydowskiej imigracji do Argentyny[41].
W 1951 roku Perón ponownie został wybrany na prezydenta kraju, zyskując ponad 60% głosów[42]. Druga kadencja rozpoczęła się dla rządu niekorzystnie ze względu na suszę, która w tym czasie ogarnęła region i wywołała kryzys gospodarczy[27]. Napięta sytuacja doprowadziła do coraz ostrzejszej rywalizacji między rządem a konserwatywną i lewicową opozycją. Perón próbował pozbawić opozycję dostępu do mediów, a dzienniki opozycji zostały zamknięte lub wywłaszczone[30]. Doszło do przypadków bezpośrednich represji[43]. Rząd popadł w konflikt z Kościołem, m.in. w związku z legalizacjąrozwodów iprostytucji[29]. Na skutek coraz częstszych kryzysów doszło do rozłamu w łonie samych peronistów[38].W czerwcu 1955 roku doszło do nieudanej próby zamachu stanu. Trzy miesiące później doszło do kolejnego puczu, który zakończył się sukcesem. Został on określony przez organizatorów jakoRevolucion Libertadora, czylirewolucja wyzwoleńcza. Organizatorami puczu byli nacjonalistycznie i katolicko nastawieni oficerowie wojska – Eduardo Lonardi,Pedro Eugenio Aramburu i Isaac Rojas. Centrum antyrządowego puczu była Kordoba. Perónowi udało się uciec z kraju samolotem. Udał się wówczas doWenezueli, a następnie doHiszpanii rządzonej przez gen.Francisco Franco.[potrzebny przypis]
Władzę do lat 70. objęły kręgi związane z konserwatystami i elitami ziemiańskimi. Kryzys gospodarczy związany z przewrotem doprowadził do wzrostu ceny dolara z czterech do trzydziestu pesos oraz pięciokrotnego wzrostu cen produktów[44]. Na czele reżimu argentyńskiego stanąłPedro Eugenio Aramburu, który zdelegalizował organizacje peronistowskie. W odpowiedzi na represje antyperonistowskie, grupa wojskowych o poglądach centrowych i peronistowskich zorganizowała próbę zamachu stanu, która odbyła się w czerwcu 1956 roku. Puczyści na czele z generałem Juanem José Valle zostali schwytani, a 27 organizatorów buntu zostało straconych[45].
W 1958 roku odbyły się wybory prezydenckie, w których wygrał umiarkowanyArturo Frondizi, będący kandydatem rozłamowców z Radykalnej Unii Obywatelskiej. Frondizi nie zrealizował obiecywanego przed wyborami programu przywrócenia swobód demokratycznych w kraju. Po wyborach z 1962 roku Frondizi został zmuszony do rezygnacji przez wojskowych[39].
Kolejnym prezydentem wybranym w wyborach zostałArturo Umberto Illia, który został odsunięty od władzy przez Unię Ludową w 1965 roku. W połowie lat 60. doszło do odrodzenia rządów dyktatorskich. Tym razem na ich czele stanąłJuan Carlos Onganía[39][46], który prowadził politykę represji wobec ruchu pracowniczego. W maju 1969 roku doszło do antyrządowego powstaniaCordobazo, inspirowanego wydarzeniami we Francji w maju 1968 roku[30]. Z wydarzeniami z Kordoby zbiegły się zamieszki studenckie w Rosario (Rosariazo)[30]. W latach 60. zaczęły mnożyć się organizacje partyzanckie i paramilitarne, tj.Montoneros, będące grupami lewicowo-nacjonalistycznych peronistów[47]. Na liczebności zyskały także faszyzujący Nacjonalistyczny Ruchu Tacuara (z czasem wielu jego członków pod wpływem rewolucji kubańskiej zbliżyło się do marksizmu)[48] orazRewolucyjna Armia Ludu.
W 1973 roku do wyborów dopuszczono peronistów. 25 maja urząd prezydenta kraju objął lewicowy peronistaHéctor José Cámpora zwany przez sympatyków ruchu jakoEl Tío, czyli wujek, ustąpił on jednak w celu umożliwienia Perónowi powrotu do władzy[49] i zorganizował kolejne wybory w październiku 1973. W trakcie krótkich rządów udzielił on amnestii dla więźniów politycznych, sprzeciwiał się wpływom prawicowych peronistów[50] oraz zmienił kurs polityki zagranicznej Argentyny poprzez wsparcie rządu kubańskiego w walce z amerykańskim embargiem. Perón powrócił do Argentyny w czerwcu 1973. Na lotnisku witały go trzy miliony ludzi. Powitanie przywódcy stało się obiektem zamachu terrorystycznego w wyniku którego zginęło 13 zwolenników prezydenta, a 365 zostało rannych[51]. Za zamach odpowiedzialne były grupy skrajnej prawicy[52].
Wybory w październiku 1973 okazały się sukcesem Peróna, który uzyskał 62% głosów i został po raz trzeci wybrany na prezydenta Argentyny. Wiceprezydentem została jego trzecia żona,Isabel Martínez de Perón, zwanaIzabelitą. W trakcie krótkiej kadencji prezydenta doszło do poprawy sytuacji gospodarczej. Prezydent ponownie zastosował interwencyjną politykę społeczną i gospodarczą, podobną do tej prowadzonej w latach 40. Przeprowadził nacjonalizację banków i przedsiębiorstw innych branż oraz wprowadził ograniczenia na zagraniczne inwestycje[53]. Ożywienie gospodarcze zaprzepaściłkryzys naftowy, który zmusił rząd do polityki oszczędności oraz doprowadził do gwałtownego wzrostuinflacji[39].
Krótki okres na urzędzie prezydenta naznaczyły walki wśród jego zwolenników i gwałtowny wzrost terroryzmu, za który w części odpowiadali lewicowi i skrajnie prawicowi peroniści. Kryzys ten spowodowany był represjami wobec lewicy ze strony czołowych postaci CGT, części sił zbrojnych oraz radykałów prawicowych w szeregach Partii Justycjalistycznej, a zwłaszcza faszyzującego doradcy prezydenta,José Lópeza Regi. López Rega został awansowany do roli ministra opieki społecznej. W praktyce jego pozycja zwiększyła się poza kompetencje ministra. Rega utworzyłTriple A, czyli Antykomunistyczny Sojusz Argentyński, pełniący funkcję organizacji terrorystycznej, która eliminowała w fizyczny sposób lewicową oraz umiarkowaną opozycję[39][46].
25 września doszło do rozłamu między Perónem a lewicą. Przyczyną było zabójstwo umiarkowanie konserwatywnego sekretarza generalnego CGT, José Ignacio Rucciego, który zginął w zasadzce, o której zorganizowanie oskarżono lewicowych bojowników. Sprawcy zabójstwa nie zostali wykryci, a sprawa do dzisiaj pozostaje nierozwiązana[46][54]. Po zabójstwie sekretarza generalnego Perón wykorzystał Lópeza Rege do eliminacji lewicowej opozycji. Represje ze strony prawicowych peronistów i rządu tylko zmobilizowały siły lewicowe, które przystąpiły do ofensywy. Rewolucyjna Armia Ludu rozpoczęła regularną kampanię antyrządową – 19 stycznia dokonała ataku na koszary w Azul w prowincji Buenos Aires oraz wywołała zbrojne powstanie w wiejskim regionie Tucuman[46][55]. 1 lipca 1974 roku prezydent zmarł w wyniku choroby.
Następczynią Peróna na urzędzie prezydenta została Izabelita. Zwiększyła ona wpływy skrajnej prawicy skupionej wokół Lópeza Regi, co tylko zwiększyło terror wobec opozycji i w konsekwencji zwiększyła nasilenie lewicowej rebelii. W 1976 roku Isabela Peron została obalona przez wojsko, na czele którego stanąłJorge Rafael Videla.
Swoją formę rządów wojskowi nazwaliProceso de Reorganización Nacional (Narodowy Proces Reorganizacji). Pod rządami Videli wojsko otrzymało szerokie uprawnienia, w tym prawo do aresztowania, zatrzymywania, torturowania, a nawet zabijania politycznych przeciwników. W wyniku tego naruszanie praw człowieka było w Argentynie na porządku dziennym[56]. Ofiarami terroru padali zarówno partyzanci oraz ludzie podejrzani o wrogość wobec reżimu[57]. 16 września 1976 roku doszło do tzw.nocy ołówków. Porwano wówczas grupkę młodzieży protestującą przeciwko podwyżce biletów uczniowskich. Część z porwanych w wieku od 16 do 18 lat zaginęła[58][59]. Całość terroru wobec opozycji określana jest jakobrudna wojna. Szwadrony śmierci wspólnie z innymi dyktaturami Ameryki Południowej wzięły udział woperacji Kondor[56].
W 1983, po rządachjunty w latach 1976–1982, skompromitowanej przegraną wojną zWielką Brytanią o sporneFalklandy (wojna o Falklandy-Malwiny) przywrócono demokrację i przestrzeganie praw człowieka. Na czele kraju stanąłRaúl Alfonsín.W wyniku wyborów w 1989 r. prezydentem zostałperonistaCarlos Saúl Menem (ponownie wybrany w 1995). Realizował on liberalny, wolnorynkowy program ekonomiczny, zmierzający do ustabilizowania gospodarki. Prowadził też politykę zbliżenia doUSA i Wielkiej Brytanii, z którą w 1990 r. Argentyna wznowiła stosunki dyplomatyczne. W 1998 r. miała miejsce pierwsza od czasu kryzysu wizyta argentyńskiego prezydenta wLondynie. W 1991 r., po kolejnym buncie wojskowych, wszyscy skazani 5 lat wcześniej generałowie zostali ułaskawieni.
PrezydentFernando de la Rúa wygłasza przemówienie w państwowej telewizji
W grudniu 1999 prezydentem Argentyny zostałFernando de la Rúa, startujący z ramienia Radykalnej Unii Obywatelskiej. Zastąpił on Carlosa Menema, najdłużej rządzącego w historii Argentyny szefa państwa. Jego działania mające na celu redukcję deficytu i długu publicznego były oparte na cięciach w sektorze publicznym. W 2001 roku ministrem gospodarki został były minister z czasów prezydenta Carlosa Menema,Domingo Cavallo. Krótko po objęciu urzędu ogłosił on zamrożenie depozytów bankowych w celu uniknięciapaniki bankowej, co wywołało falę protestów i przyczyniło się do dymisji prezydenta de la Rúa 20 grudnia 2001 roku[60][61].
2 stycznia 2002 roku parlament wybrałEduardo Duhalde zPartii Justycjalistycznej jako tymczasowego prezydenta[63]. Jego rząd zdewaluowałpeso o 200%, kończąc tym samym sztucznie ustalony kurs wymiany pomiędzy peso i dolarem[64]. Państwo przybrało nową politykę, która opierała się naindustrializacji. Celami były zmniejszenie importu oraz zwiększenie eksportu inadwyżki budżetowej. W efekcie pod koniec 2002 roku stan gospodarki zaczął się stabilizować. W tym czasie ubóstwo dotknęło 56% populacji, a bezrobocie sięgnęło 26%[65].
Néstor Kirchner, prezydent Argentyny w latach 2003–2007 i Sekretarz Generalny Unii Narodów Południowoamerykańskich aż do jego śmierci w 2010 roku
W 2003 na prezydenta Argentyny wybranoNéstora Kirchnera z ramieniaFrontu na rzecz Zwycięstwa. Zreformował on działanie Sądu Najwyższego i pozwolił na ponowne rozpatrzenie spraw o naruszenie praw człowieka z czasów dyktatury. W polityce zagranicznej sprzeciwiał się on powstaniuStrefy Wolnego Handlu Obu Ameryk, co doprowadziło do porzucenia planów utworzenia takiej strefy.
Od strony gospodarczej Néstor Kirchner rozpoczął spłacanie argentyńskiego długu wMiędzynarodowym Funduszu Walutowym i innych długów zewnętrznych. Rozpoczął też nacjonalizację części przedsiębiorstw. Argentyna doświadczyła znacznego wzrostu gospodarczego i spadku bezrobocia. Reaktywowano sektory rolniczy, metalurgiczny, petrochemiczny i budowlany. W wyniku inflacji, która towarzyszyła odbudowie gospodarczej, związki zawodowe rozpoczęły negocjacje mające na celu zwiększenie płac[66][67][68]. Rząd obniżył wydatki na pomoc wprowadzoną w 2002 roku[65], zwiększając wydatki na ubezpieczenia społeczne.
28 października 2007 wybory prezydenckie wygrałaCristina Fernández de Kirchner, zdobywając 44,9% głosów. Jest drugą kobietą po Isabel Perón (1974–1976) na tym stanowisku, jednak pierwszą wybraną w wyniku wyborów powszechnych. Jej przeciwnikiem był radykalnyJulio Cobos. Fernández de Kirchner zapoczątkowała tworzenieUnii Narodów Południowoamerykańskich, której jako pierwszy przewodniczył jej mąż, Néstor Kirchner. Założyła ona także Ministerstwo Nauki, Technologii i Innowacji, znacjonalizowała fundusze emerytalne orazAerolíneas Argentinas, utworzyła fundusz pomocy dla bezrobotnych, dopuściła dozalegalizowania związków partnerskich i zastąpienia prawa o mediach z czasów Videla nowym. W tym czasie doszło również do konfliktu ze sektorem rolniczym, który poskutkował masowymi protestami przeciwko podniesieniu podatku na eksportsoi orazsłonecznika[69].
W wyborach prezydenckich z 23 października 2011 roku Cristina Fernández de Kirchner została wybrana na drugą kadencję z poparciem 54% wyborców. Jej oponentem podczas kampanii prezydenckiej byłAmado Boudou[70]. Podczas drugiej kadencji Fernández de Kirchner przywróciła we władanie skarbu państwa 51% argentyńskiego koncernu naftowego YPF[71][72][73]. Dopuściła też do uchwalenia prawa o wolności identyfikacji seksualnej. Wtedy też w całej Argentynie doszło do manifestacji ulicznych, zwanych „N8”, przeciwko rządom prezydentki. Manifestacje zostały zapoczątkowane na portalach społecznościowych.
Według danych Banku Światowego, Ameryka Łacińska wraz z Argentyną przeszła znaczną zmianę pod względem struktury społeczeństwa na początku XXI wieku. Charakteryzuje się ona zmniejszeniem poziomuubóstwa i zwiększeniem liczby ludzi budującychklasę średnią. W przypadku Argentyny, według danych Banku Światowego, pomiędzy 2003 i 2009 rokiem klasa średnia powiększyła się z 9,3 miliona do 18,6 miliona (co stanowi 45% całej populacji)[74].
W kwietniu 2023 prezydent Alberto Fernández zapowiedział, że nie będzie się ubiegał o następną kadencję. 19 listopada 2023 wybory prezydenckie wygrał libertariański outsider Javier Milei uzyskując blisko 56% głosów wobec 44% kandydata rządzącej koalicji Sergio Massa. 10 grudnia 2023 Javier Milei został zaprzysiężony na prezydenta Argentyny[potrzebny przypis].
Argentyna zajmuje południową część kontynentu południowoamerykańskiego odAtlantyku na wschodzie po graniczneAndy Patagońskie na zachodzie. Państwo z północy na południe ma 3700 km, a ze wschodu na zachód (w najszerszym miejscu) 1400 km.
W Andach Patagońskich wyróżnia się dwa główne pasma:Kordylierę Główną iKordylierę Nadbrzeżną. Są to góry o ostrej rzeźbie ukształtowanej przez lodowce, a jednocześnie obszar aktywny sejsmicznie. W Kordylierze Głównej wznosi się najwyższy szczyt Ameryki Południowej,Aconcagua (6959 m n.p.m.). W Andach Patagońskich znajdują się licznelodowce. Środkowa część tego pogórza toCuyo.
Północno-zachodnią część Argentyny zajmuje śródgórski płaskowyżPuna de Atacama. Wznosi się on średnio na 3800 m n.p.m. Otaczają go 6-tysięczne wzniesienia wulkaniczne. Jest to teren pustynny i kamienisty. Występują tu takżesolniska isalares – okresowe słone jeziora.
W północno-wschodniej części kraju rozciąga się rozległa dolina trzech wielkich rzek,Paragwaju,Parany iUrugwaju, zwanaNiziną La Platy. Część zachodnia tego obszaru toGran Chaco, równinalessowa z ciernistymi zaroślamisawanny. Wschodnią część regionu stanowi Międzyrzecze, zwane również Mezopotamią Argentyńską. Rozpościera się ona między rzekami Paraną i Urugwajem. Północną granicę wyznacza rzekaIguaçu z uznawanymi za najpiękniejsze na świeciewodospadami Iguaçu (hiszp.Cataractas del Iguazú).
Środkową i północno-zachodnią część Argentyny stanowi nizinna i żyznaPampa, która od południa sąsiaduje z miejscami pofałdowanym, bogatym w ropę, płaskowyżemPatagonii. Jest to lessowa równina, stanowiąca najważniejszy obszar rolniczy kraju. W części południowej wznosi się izolowane pasmo górSierra de la Ventana (1243 m n.p.m.)[75].
Najdalej na południe położoną krainą geograficzną Argentyny jestWyżyna Patagońska. Jest to skalisty i suchypłaskowyż o charakterze półpustyni. Porozcinany jest głębokimi dolinami rzek. Dochodząc doOceanu Atlantyckiego wyżyna tworzy wysokie, skaliste wybrzeżeklifowe z licznymi zatokami. Dalej na południe leży już subpolarnyarchipelagZiemi Ognistej, należący w większości doChile. Do Argentyny należą wschodnia część górzystej (1036 m n.p.m.)Wielkiej Wyspy oraz niewielka Isla de los Estados. Na kontynencie granica argentyńsko-chilijska biegnie nieco na południe od wpadającej do Atlantyku rzekiRio Gallegos[75].
Klimat Argentyny jest bardzo zróżnicowany: od podzwrotnikowego morskiego na północnym wschodzie, przez podzwrotnikowy kontynentalny i umiarkowany ciepły bardziej na południu, po subpolarny na Ziemi Ognistej. Warunki pogodowe są zależne od regionu tego kraju. Na północy lata charakteryzują się bardzo gorącym i wilgotnym klimatem z umiarkowanymi suchymi zimami, a także okresowymi suszami. W centrum kraju natomiast obserwuje się gorące lata i chłodne zimy. Na południu lata są ciepłe, a zimy zimne z obfitymi opadami śniegu. Tak ogromne zróżnicowanie klimatyczne Argentyny spowodowane jest przede wszystkim dużą rozciągłością południkową kraju[77].
Występują częste, silne, zimne wiatry –pampero – oraz burze, które są zjawiskiem dość częstym. Średnia temperatura powietrza i średnia suma opadów w stolicy kraju wynoszą: w styczniu 24 °C i 104 mm, w lipcu 10 °C i 61 mm. Roczna suma opadów atmosferycznych w Argentynie wynosi: 1600 mm w północno-wschodniej części państwa, 50 mm na Punie Atakamskiej, od 2000 do 6000 mm w Andach oraz 200 mm wPatagonii[78].
Ekstremalne temperatury, jakie dotychczas odnotowano w całejAmeryce Południowej, należą właśnie do miejsc w Argentynie. Najcieplej do tej pory było w mieścieRivadavia (w prowincji Salta). Temperatura wyniosła tam 48,8 stopni Celsjusza, natomiast najzimniej wSarmiento (w prowincji Chubut) – −32,7 stopnie. Charakterystyczne są również wiatry lokalne. Należy do nich zimny i suchypampero, wiejący nad Patagonią. W ciągu godziny może obniżyć temperaturę o 15 °C.Zonda – to wiatr bardzo suchy i gorący, z temperaturą do 40 °C[79].
Najważniejszymi rzekami kraju sąParana,Paragwaj (rzeka),Salado iUrugwaj.La Plata, która jest wspólnym ujściem Parany i Urugwaju o szerokości 220 km przy oceanie, jest swego rodzaju słodkowodnym zalewem morskim (estuarium). Większość rzek na terenach górskich charakteryzuje się wysokimi przepływami. W korytach rzek występują natomiast liczne progi skalne. Pozwala to wykorzystać potencjał energetyczny tych rzek. Aż ⅓ powierzchni kraju zajęta jest przezobszary bezodpływowe. Występują na nich okresowe rzeki i jeziora oraz zmiennych rozmiarów solniska. W Andach Patagońskich występuje ponad 400jezior pochodzenia tektoniczno-polodowcowego, z których największe, Buenos Aires, ma powierzchnię 2240 km².[potrzebny przypis]
Światy roślinny i zwierzęcy kraju są bardzo różnorodne. Wyżyny porastają przede wszystkim zarośla, karłowate krzewy i roślinność trawiasta. Występuje roślinność półpustynna (puna), sawannowa (kebraczo, monte), stepowa i górska. W wilgotnych lasach występują gigantyczne cedrzyńce i drzewa wawrzynu. Rośliny subtropikalne występują wGran Chaco na północy kraju, również w tym samym rejonie występująKebraczo i m.in.:szarańczyn strąkowy.Sawanna reprezentowana jest przez roślinność charakterystyczną dla tej formacji roślinnej. W środkowej części kraju dominująprerie. Zachodniapampa ze względu na suchość i mniejszą liczbę opadów porośnięta jest krótkimi trawami i krzewami[80].Spośród reprezentantów fauny żyją tu zwierzęta typowe dla Ameryki Południowej, m.in.lamy, małpy,jaguary,pancerniki iwęże. Ptaki reprezentujątukany,kolibry,papugi inandu. W licznych strumieniach żyją różne gatunki ryb, spotyka się tu zwłaszcza w rzekach również piranie. Wzdłuż wybrzeża żyjąotarie (uchatki patagońskie). W Argentynie znajdują się liczne obszary chronione, m.in. parki narodowe:Iguazú,Lanín,Nahuel Huapi czyLos Glaciares. W okolicachMar del Plata żyją swobodnie wylegujące się na słońculwy morskie.[potrzebny przypis]
Zróżnicowanie klimatu Argentyny ma znaczący wpływ na środowisko naturalne tego kraju. Dzięki temu występują tu liczne większe i mniejszewodospady jakIguazu, śnieżne szczyty w Andach, a także płaskowyże i rozległe równiny.
Jednym z najciekawszych regionów turystycznych (oprócz wodospadów) Argentyny jestPatagonia – kraina geograficzna, mająca swój początek wysoko w Andach, ciągnie się przez Wyżynę Patagońską aż na południe, sięgającCieśniny Magellana iPrzylądka Horn. Z jednej strony Patagonii wydobywa sięropę naftową i hoduje bydło, z drugiej natomiast wyłania siępółwysep Valdés, gdzie żyje spora populacja dzikich, morskich zwierząt. Okoliczne wody zamieszkiwane są między innymi przez:lwy morskie,walenie,orki,wieloryby biskajskie,manaty orazotarie. W 1999 r. półwysep Valdés został wpisany na listę światowego dziedzictwaUNESCO[81]. Na terenie Patagonii znajduje się także jeden z największychlodowców świataPerito Moreno, zajmujący powierzchnię przekraczającą 200 km².
Zgodnie z konstytucją kraju z 1853 r. (wielokrotnie modyfikowaną) Argentyna jest republiką związkową. Władzę wykonawczą sprawują prezydent i powoływany przez niego rząd. Prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych (w 2 turach) na 4 lata, z prawem do jednej reelekcji. Jest on głową państwa, szefem rządu i zwierzchnikiem sił zbrojnych. Posiada on prawo weta do ustaw; wydaje rozporządzenia i dyrektywy niezbędne do wykonywania prawa. Bierze także udział w jego tworzeniu i ogłaszaniu.
Władzę ustawodawczą sprawuje 2-izbowy Kongres Narodowy. Parlamentarzyści są wybierani w wyborach częściowych, tzn. co dwa lata wybierana jest 1/3 z 75 senatorów oraz połowa z 257 członkówIzby Deputowanych. Senatowi przewodniczy wiceprezydent. Dominującymi partiami są:peronistycznaPartia Sprawiedliwości i lewicowaRadykalna Unia Obywatelska. Władzę sądowniczą sprawują niezawisłe sądy federalne z Sądem Najwyższym (9 dożywotnich sędziów) i sądy prowincjonalne.
Prowincje mają własne konstytucje oraz wyłaniane w wyborach: organy ustawodawcze i gubernatorów. Do kompetencji władz prowincjonalnych należą wszystkie sprawy niedelegowane rządowi federalnemu.
Święto narodowe Argentyny ustanowione jest na dzień25 maja –Dzień Rewolucji (1810).
Terytorialnie Argentyna podzielona jest na 23 prowincje, jedno miasto autonomiczne (tzw.dystrykt federalny) –Buenos Aires orazTerytorium Narodowe –Ziemia Ognista. Prowincje dzielą się na departamenty, a te z kolei, z wyjątkiem miasta autonomicznego, dzielą się na gminy (zhiszp.municipios).
Wojska argentyńskie w 2014 roku liczyły 73,1 tys. żołnierzy zawodowych oraz 31,2 tys. rezerwistów. Zasadnicza służba wojskowa w wojskach lądowych trwa 6–12 miesięcy, w lotnictwie – 1 rok, a w marynarce – 14 miesięcy[potrzebny przypis]. Według rankinguGlobal Firepower(inne języki) (2014) argentyńskie siły zbrojne stanowią 55. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 4,3 mld dolarów (USD)[82].
Większość ludności zamieszkuje środkową i wschodnią część kraju. Gran Chaco i Patagonia są prawie bezludne.
Argentynę cechuje bardzo wysoki odsetek ludności miejskiej. Tylko 12% ludności mieszka na obszarach wiejskich – głównie w izolowanych osiedlach hodowlanych i latyfundiach. Miejska ludność koncentruje się w dużych miastach. Ciężki kryzys gospodarczy spowodował[potrzebny przypis], że ambitne plany przeniesienia stolicy doViedmy (700 km na południe od Buenos Aires) nie zostały, jak dotąd, zrealizowane. W latach 90. XX wieku wiele osad zostało opuszczonych, gdy kolej zmniejszyła sieć połączeń, a lokalne wyroby produkowane na małą skalę zostały zastąpione masowym importem tanich produktów.
Według raportu ONZ dotyczącego migracji za rok 2020 tylko w 2019 r. wyemigrowało 1 milion Argentyńczyków, z czego 260 tys. doHiszpanii. Głównym powodem migracji są problemy gospodarcze kraju i inflacja, która w 2022 roku przekroczyła 100%[84].
Ludność Argentyny ukształtowała się w wyniku masowych migracji z Europy i kolonizacji prawie bezludnych terenów zamieszkanych przez nieliczne rdzenne plemiona – w czasach przedkolumbijskich zamieszkiwało tam około 300 tys. Indian. Ponad 98% ludności stanowią biali pochodzenia europejskiego (głównie włoskiego, hiszpańskiego, niemieckiego, polskiego, ukraińskiego i portugalskiego), resztęMetysi, nieliczni Indianie (mniej niż 150 tys.).
W 1869 11% ludności Argentyny zamieszkiwało aglomeracje powyżej 100 tys. mieszkańców. Była to koncentracja pięć razy większa od średniej światowej, podobna do Stanów Zjednoczonych i w przybliżeniu dwa razy większa od koncentracji ludności europejskiej. Jedynym miastem, którego ludność przekraczała 100 tys., było Buenos Aires. W 1914 po raz pierwszy liczba ludności miejskiej przewyższyła liczbę ludności wiejskiej. Jednym z ważniejszych czynników szybkiego rozwoju obszarów miejskich była wielka fala imigracji, głównie europejskiej, do miast, w szczególności do Buenos Aires, Córdoby i Rosario.
W 1960 już piętnaście miast przekraczało 100 tys. mieszkańców. Żyło w nich 71% ludności miejskiej Argentyny. Spośród nich dalej wyróżniało się Buenos Aires. Ludność miejska stanowiła 59% ogółu ludności, podobnie jak w Stanach Zjednoczonych, nieco więcej niż w Oceanii (53%) i mniej niż w Wielkiej Brytanii, kraju, który posiadał najwyższy odsetek ludności miejskiej od początków XIX wieku – 69%.
W 1970 urbanizacja osiągnęła 78,5% ludności miejskiej, a w 1975 jej wskaźnik wyniósł 80,7%. W 1990 86,9% ludności żyło w miastach. Głównym czynnikiem tych zmian były, podobnie jak w całej Ameryce Łacińskiej, migracje wewnętrzne, z obszarów wiejskich do miast. Główne przyczyny tej migracji to skrajnie niekorzystne warunki ekonomiczne i społeczne. W 2001 wartość wskaźnika urbanizacji osiągnęła 89,3%.
W Argentynie istnieje liczna i dobrze zorganizowanaPolonia, której korzenie sięgają XIX wieku. Pierwsi Polacy pojawili się ok. 1812 r., w początkowym okresie walk niepodległościowych w Argentynie. Następne grupy Polaków napłynęły po powstaniach listopadowym i styczniowym. Pod koniec XIX wieku zaczęła przybywać emigracja zarobkowa, zwłaszcza chłopska, z terenów późniejszejMałopolski Wschodniej; osiadła głównie w prowincjiMisiones, gdzie w 1897 r. założono osadęApóstoles. Po 1905 r. napłynęły nieco liczniej grupy robotników. PoI wojnie światowej liczba przybyszów zPolski do Argentyny narastała, a sama Argentyna stała się drugim po Kanadzie krajem, do którego kierowała się w tym czasie zamorska emigracja z Polski, a pierwszym wśród krajówAmeryki Łacińskiej.
W 1929 r. liczba Polaków w Argentynie wynosiła ok. 25 tys., a w 1939 – ok. 120 tysięcy. W okresieII wojny światowej w Argentynie przebywało ok. 200 tys. Polaków, zaś obecnie Polonię szacuje się na ponad 200 tys., przy czym liczbę osób pochodzenia polskiego szacuje się na ok. 450 tysięcy (znaczna część uległa całkowitej asymilacji). Największe skupiska Polonii zamieszkują prowincje:Buenos Aires (pod Buenos Aires znajduje się założona przez polskich emigrantów miejscowośćMaciaszkowo), Misiones orazCórdoba.
Pierwsze polskie stowarzyszenie w Argentynie założono ok. 1890 r. (Towarzystwo Demokratyczne Polskie) wBuenos Aires w 1913 r. zaczęło się ukazywać pierwsze polskie pismo,Echo Polskie. W latach 1914–1929 rozwinęło się życie organizacyjne tamtejszej Polonii. W 1934 r. powstał Instytut Kultury Argentyńsko-Polskiej.
Wkład Polaków w budowę państwa argentyńskiego został doceniony w 1995 r. świętem narodowym na ich cześć. Argentyna jest jedynym państwem, w którym obchodzony jest 8 czerwca Dzień Polskiego Osadnika (hiszp. „Día del Colono Polaco”). Dzień ten upamiętnia przybycie pierwszych Polaków do Argentyny na początku czerwca 1897 roku. Z tej okazji w Buenos Aires, pod auspicjami Ambasady Polski, Związku Polaków, organizacji:la Asociación Cultural Argentino Polaca orazla Fundación Argentina, odbywa się tydzień imprez kulturalnych poświęconych Polsce i Polakom[87].
Jednakże inne wyznania stają się coraz bardziej popularne. Wielu Argentyńczyków praktykujespirytualizm – wiarę w kontakt z duchami nieżyjących już ludzi i kult zmarłych. Na cmentarzach argentyńskich spotkać można całe procesje wiernych ciągnących do grobów zmarłych otoczonych czcią. Rośnie też liczba wiernych wyznaniaewangelicznego, widoczna jest aktywna działalność misji ewangelicznych. Rośnie również popularność nieuznawanych przez Kościół ludowych wierzeń na poły pogańskich, takich jakDiffunta Correa. Kult ten popularny jest zwłaszcza wprowincji San Juan, na zachodzie kraju.
Według ankiety przeprowadzonej przezPew Research Center w 2019 roku, 46% Argentyńczyków uważa religię za bardzo ważną w życiu, a 33% uważa, że religia ma niewielki lub żaden wpływ na ich życie, co czyni Argentynę jednym z najmniej religijnych krajów Ameryki Łacińskiej. Około trzy na dziesięć osób niezrzeszonych religijnie w Argentynie twierdzi, że Bóg jest dla nich ważny[90].
Struktura religijna kraju według badania przeprowadzonego w 2019 r. przez CONICET[91][92]:
Argentyna jest krajem przemysłowo-rolniczym. Dominującymi kierunkami w rolnictwie są hodowla oraz uprawa oliwek (aż 90% eksportowanych produktów to oliwki). Rozwinięte są także: hodowla bydła i owiec, uprawa soi, winorośli, słonecznika, bawełny, garbników, herbaty,sadownictwo. Argentyna to jeden z najważniejszych światowych producentów pszenicy, wełny i mięsa. Blisko 1/3 zbiorów pszenicy przeznaczana jest na eksport. Ważne są także uprawy kukurydzy i roślin oleistych. Pastwiska i grunty orne stanowią ponad 60% powierzchni kraju. Duże bogactwo naturalne kraju obfituje w różnorodneowoce morza oraz wiele gatunków ryb. Kraj znany jest także z wysokiej jakości gatunków mięsa wołowego i wyrobów mleczarskich.
Coraz większe znaczenie nabierają uprawy roślin plantacyjnych: bawełny, trzciny cukrowej, tytoniu oraz owoców cytrusowych, a zwłaszcza pomarańczy i cytryny. Znajduje się tu wielewinnic, z których otrzymuje sięwina białe iczerwone. Argentyna zajmuje pierwsze miejsca wśród krajów Ameryki Łacińskiej, a czwarte na świecie, w uprawie winorośli i produkcji wina. Istotna jest także uprawa jabłoni, niespotykana w żadnym z pozostałych krajów kontynentu.
Główne gałęzie przemysłu to:wydobywczy, metalurgiczny, motoryzacyjny i spożywczy. Kraj posiada bogate złoża surowców mineralnych i energetycznych. Największe znaczenie w przemyśle energetycznym ma wydobycieropy naftowej. Argentyna zajmuje pod tym względem trzecie miejsce wAmeryce Południowej. Obfite są również złoża gazu ziemnego i uranu. Są tu także znaczne zasobyberylu, bardzo cenionego w przemyśle elektronicznym.
W przemyśle przetwórczym główne znaczenie ma przemysł maszynowy, w tym produkcja samochodów, w której Argentyna zajmuje drugie miejsce w Ameryce Południowej. Istotne są również przemysł związany z przetwórstwem spożywczym, zwłaszcza mięsnym, oraz produkcja wyrobów skórzanych, włókienniczych i celulozowo-papierniczych.
Lasy stanowią ok. 22% powierzchni kraju, a pozyskiwane drewno przeznaczane jest na budulec, używane jest wmeblarstwie oraz w wyrobach stolarki budowlanej. Z drewna bardzo twardego drzewakebraczo pozyskuje się taninę, garbnik używany do garbowania skór oraz używany w przemyśle chemicznym i farmaceutycznym. Argentyna jest największym producentem i eksporterem taniny na świecie (95%).
W latach 1890–1930 Argentyna należała do dziesięciu najbogatszych krajów świata. Rozwój, oparty głównie o kapitał brytyjski, dotyczył przede wszystkim rolnictwa i infrastruktury. Ludność kraju w tym okresie rosła o 4% rocznie. Dochody rosły jeszcze szybciej. Na przełomie lat 20. i 30. XX w. Argentyna, podobnie jak inne państwa świata, wpadła wwielki kryzys gospodarczy. Na ów kryzys nałożył się dodatkowo duży napływ imigrantów, co spowodowało, że Argentynie trudniej niż innym krajom było powrócić do poziomu dochodów na 1 mieszkańca z lat 20. W krajuliberalizm gospodarczy został zastąpiony interwencjonizmem i protekcjonizmem.
W latach 50. prezydentJuan Domingo Peron uczynił Argentynę państwem socjalnym na wzór zachodnich państw. Wydatki socjalne były jednak zbyt duże i już w połowie lat 50., po usunięciu Perona, zaczęły się czasy ostrych oszczędności w celu zmniejszenia olbrzymiego zadłużenia państwa. Po ich przeprowadzeniu nastały dobre czasy lat 60. odznaczające się wyjątkowo niską inflacją. Dobra koniunktura zaczęła jednak się kończyć w latach 70. Podobnie jak na Zachodzie, doszło do zjawiskastagflacji, czyli współwystępowania wysokiej inflacji i niskiego wzrostu gospodarczego. Aby przezwyciężyć ten stan, tworzono kolejne nieudane plany stabilizacyjne, finansowane przez zagraniczne banki. Powiększało to zadłużenie państwa, co w połączeniu z destabilizacją polityczną nie dawało pozytywnych efektów. Rezultatem była natomiast katastrofa gospodarcza lat 80., przejawiająca się niewypłacalnością państwa,hiperinflacją i spadkiem realnych dochodów i PKB.
Stan ten przezwyciężono dopiero na początku lat 90., kiedy wprowadzono stabilizację waluty i powiązano ją z dolarem. Wtedy też przeprowadzono takie reformy, jakprywatyzacja iliberalizacjahandlu zagranicznego. Średni wzrost PKB w latach 1991–1998 wynosił 6% i był podobny do tego, jaki odnotowywano już w latach 80. wChile (dwa latynoskie tygrysy).Inflacja w ciągu pięciu lat spadła z 4000% do 0%. Pozwolono jednak także na wzrost zadłużenia państwa, a szczególnie samorządów. Jednocześnie w latach 1999 i 2000 dał się odczuć spadek PKB, spowodowany głównie zachwianiem konkurencyjności produktów argentyńskich w wynikudewaluacji waluty brazylijskiej (reala brazylijskiego) i odpływem tam, wcześniej napływającego do Argentyny, kapitału zagranicznego. Kryzys silnie się pogłębił w latach 2001–2002, kiedy znacznie wzrosłobezrobocie i zamrożono depozyty krajowe. Nastąpiło ogłoszenie stanu niewypłacalności państwa oraz zniesienie powiązania argentyńskiego peso z dolarem. Spowodowało to silną deprecjację kursu argentyńskiej waluty. W latach 2003–2005 kryzys został opanowany, odmrożono depozyty, a po spadku PKB w 2002 roku o 11%, lata następne przyniosły średni wzrost PKB o 8–9% rocznie. W połowie 2011 r. PKB kraju wzrosło o 11,2%[94], co stawiało ten kraj w pierwszej piątce krajów na świecie o najwyższym wzroście gospodarczym.
Droga krajowa nr 9 –Ruta Nacional 9 (Autopista Buenos Aires – Rosario)PociągFerrocarril General Roca jednej ze spółek wchodzących w składRed ferroviaria argentina – Narodowych kolei argentyńskich
Drogi w Argentynie są dobrze utrzymane. Duże znaczenie dla transportu drogowego maautostrada panamerykańska –Panamericana. Argentyna posiada dwa rodzaje dróg: krajowe (Rutas Nacionales, RN) oraz lokalne (Rutas Provinciales – RP), a także płatne autostrady, których Argentyna posiada dość dużą i gęstą siatkę łączącą najważniejsze ośrodki kraju. Przy głównych zjazdach i wjazdach oraz w specjalnie oznaczonych punktach często ustawione są patrole policyjne. Szczególnym przypadkiem jest w kraju usytuowanie sygnalizatorów świetlnych, które na skrzyżowaniach ustawione są bezpośrednio za skrzyżowaniem – czyli za przejściem dla pieszych. Łącznie Argentyna posiada 37 740 km dróg utwardzanych. Bardzo rozwinięta jest sieć połączeń autokarowych w obrębie całego kraju, które kursują bardzo często i są wysoce komfortowe.
System kolejowy w kraju zostałsprywatyzowany w 1990 r. zarówno ten odpowiadający za przewozy towarowe, jak i ten przeznaczony do przewozów pasażerskich. Argentyna posiada niespełna 32 tys. km linii kolejowych po których prowadzone są regularne przewozy pasażerskie[95], zaś łączna liczba linii kolejowych w kraju to 40 245 km.
Argentyna posiada około 11 tys. kmdróg wodnych, transport śródlądowy odgrywa główną rolę w przewozie ładunków i towarów głównie prowadzonych przez rzeki:La Platę,Paranę,Paragwaj orazUrugwaj. Główne porty rzeczne to: Zárate i Campana. Dużą rolę transport rzeczny odgrywa w transporcie ładunków pomiędzy Argentyną i Urugwajem oraz Paragwajem. Duże znaczenie dla gospodarki kraju ma transport morski, za pomocą którego większość z produktów jest przywożona do państwa. Głównymi portami morskimi są:Buenos Aires, w szczególności jego portowa dzielnicaPuerto Madero,La Plata,Ensenada orazBahía Blanca. Port w Buenos Aires jest jednym z największych na świecie, stanowi 50% obrotu towarów całkowitego eksportu przez państwo[96][97].W Argentynie działa 36 lotnisk obsługujących regularne loty krajowe i zagraniczne. Największymportem lotniczym jestPort lotniczy Buenos Aires-Ezeiza Ministro Pistarini, zlokalizowany w Ezeiza, 22 km na południowy zachód odBuenos Aires, obsługujący połączenia międzynarodowe ze wszystkimi kontynentami.
Kultura i sztuka argentyńska są silnie zakorzenione w tradycji europejskiej. Ukształtowały się pod wpływem licznie przybyłych tu emigrantów zEuropy. Elementy tych tradycji odzwierciedlają się wrzemiośle,muzyce iliteraturze oraz w popularności niektórych sportów, np. piłki nożnej i polo. Inspiracje europejskie wyraźnie widać również w tutejszych specjałach kulinarnych. Wiele argentyńskich smakołyków wywodzi się bowiem z kuchni śródziemnomorskiej.
Najliczniejszym wyznaniem religijnym Argentyny jestkatolicyzm. Jego wyznawanie deklaruje ponad 90% mieszkańców kraju. W Argentynie świętaBożego Narodzenia obchodzone są bardzo hucznie. Głównym i najważniejszym daniem jest pieczony prosiak, a dopiero o północy zaczynają się konsumowanie słodyczy, zabawa i tańce do samego rana. W tych harcach uczestniczą również dzieci. Tego dnia nie ma zwyczaju obdarowywania się prezentami, jest to praktykowane w dniu Trzech Króli – 6 stycznia.
Tradycyjnym tańcem w Argentynie jesttango, którego ojczyzną jest właśnie Argentyna. Niegdyś był to taniec wyłącznie najbiedniejszych z przedmieścia Buenos Aires. Był zakazany w wyższych sferach, gdyż uznawano go za niemoralny. Wywodzi się z niższych klas społecznych Buenos Aires i zawiera w sobie elementy kultur afrykańskiej i europejskiej (m.in. włoskiej, hiszpańskiej, polskiej, żydowskiej). Obecnie tango jest jednym z najpopularniejszych tańców latynoamerykańskich, należącym do klasyki światowej. Tango – zarówno taniec, jak i muzyka – są częścią światowego niematerialnego dziedzictwa kulturalnego ludzkości[98]. Z Argentyny wywodzi się takżeyerba mate.
Istotnym elementem tradycji argentyńskiej sągauchos, czyli pasterzebydła odpowiadającypółnocnoamerykańskiemukowbojowi – pracujący napampach, czyli trawiastych równinach Argentyny,Urugwaju i terenów południowejBrazylii. Dziś mówi się o dwóch typach gauchos: o gauchos z pampy i gauchos sierra (górskich), czyli rolnikach posiadającychkrowy. Gauchos to zwykle potomkowie rodzin polskich, szwedzkich, holenderskich i włoskich, a ich styl życia w niczym nie przypomina i nigdy nie przypominał stylu życia kowboja. W kulturze gauchos ważne są duma, indywidualizm i wolność. Zręczność i panowanie nad koniem są rdzeniem tożsamości gauchos. Ich kultura jest dla Argentyńczyków nie tylko ważna, a wręcz uważana za najautentyczniejszą; za narodową dumę. Jednymi z atrybutów gauchos w ikonografii i rycinach sąmate lubguampa, czyli naczynia do piciayerba mate,bombilla i imbryk z ciepłą wodą.
W budownictwie argentyńskim zaznaczają się wpływy architektury hiszpańskiej. Widoczne są one przede wszystkim w obiektach sakralnych, a także w domach mieszkalnych. Często są w nich znane zHiszpanii patia, kolumnowe portyki, balkony i tarasy. W północno-zachodnim regionie kraju, w położonych w wąwozach Puny de Atacama wioskach indiańskich, zachowały się liczne, malownicze kościoły, cenne zabytki architektury kolonialnej z XVI–XVII wieku. W regionie tym znajdują się również ruiny starych twierdzInków oraz miasta, które zachowały kolonialny plan zabudowy, takie jak Salta, San Salvador, San Miguel de Tucuman. W Córdobie, drugim co do wielkości mieście Argentyny, wśród licznych zabytków z czasów kolonialnych, zachował się gmach najstarszego uniwersytetu w Argentynie z 1616 roku.
1983 – Misje jezuickie na obszarach zamieszkanych przez Guaranów: San Ignacio Mini, Santa Ana, Nuestra Señora de Loreto i Santa Maria Mayor (Argentyna), ruiny So Miguel das Missoes (Brazylia) – wspólnie z Brazylią
↑Michael Morris. The Strait of Magellan. „International Straits of the World”, s. 63, 1988. Martinus Nijhoff. Dordrecht. Cytat: Argentina has been the leading military and economic power in the Southern Cone in the Twentieth Century.. (ang.).
↑Tom Nierop, Gertjan Dijkink, Hans Knippenberg. The Clash of Civilisations. „The Territorial Factor”, s. 61, 2001. Amsterdam: Vossiuspers. Cytat: Secondary regional powers in Huntington’s view include Great Britain, Ukraine, Japan, South Korea, Pakistan, Saudi Arabia and Argentina. (ang.).
↑David Lake, Rick Fawn. Regional Hierachies. „Globalising the Regional”, s. 55, 2009. Wielka Brytania: Cambridge University Press. Cytat: The US has created a foundation upon which the regional powers, especially Argentina and Brazil, can developed their own rules for futher managing regional relations.
↑Emanuel Adler, Patricia Greve. Overlapping regional mechanisms of security governance. „Globalising the Regional”, s. 78, 2009. Wieka Brytania: Cambridge University Press. Cytat: The southern cone of South America, including Argentina and Brazil, the two regional powers, has recently become a pluralistic security community. (ang.).
↑Alejandra Ruiz-Dana, Peter Goldschag, Edmundo Claro, Hernán Blanco. Regional integration, trade and conflicts in Latin America. „Regional Trade Integration and Conflict Resolution”, s. 18, 2009. Nowy Jork: Routledge. Cytat: [...] notably by linking the Southern Cone’s rival regional powers, Brazil and Argentina. (ang.).
↑Samuel P Huntington, Marc Plattner, Aleksander Smolar. Culture, Power, and Democracy. „Globalization, Power, and Democracy”, s. 6, 2000. Baltimore: The Johns Hopkins University Press. (ang.).
↑Anestis Papadopoulos. „The International Dimension of EU Competition Law and Policy”, s. 283, 2010. Nowy Jork: Cambridge University Press. Cytat: The driving force behind the adoption of the MERCOSUR agreement was similar to that of the establishment of the EU: the hope of limiting the possibilities of traditional military hostility between the major regional powers, Brazil and Argentina.
↑abcdLewis, Paul (2002). Guerrillas and Generals. Greenwood Publishing.
↑Jarosław Tomasiewicz,Terroryzm na tle przemocy politycznej (Zarys encyklopedyczny), Katowice 2000, s. 212.
↑Crassweller, David (1987).Perón and the Enigmas of Argentina. W.W. Norton and Company. s. 221.ISBN 0-393-30543-0.
↑Kronika XX wieku pod red. Mariana B. Michalika, wyd. Kronika, Warszawa 1991,ISBN 83-900331-0-0.
↑La sangre derramada no será negociada, quoted by Hugo Moreno, in Le désastre argentin. Péronisme, politique et violence sociale (1930-2001), Ed. Syllepses, Paris, 2005, s. 107.
↑D’Abate, Juan Carlos (1983). „Trade Unions and Peronism”. In Turner, Frederick; Miguens, Jose Enrique. Juan Peron and the Reshaping of Argentina. University of Pittsburgh Press. s. 62.ISBN 978-0-8229-7636-3.
↑abZofia Cukierska (red.): Geograficzny atlas świata. Wyd. I. Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera, 1989, s. 176–177.ISBN 83-7000-068.
↑ChristineCh.TamirChristineCh.,AidanA.ConnaughtonAidanA.,Ariana MoniqueA.M.SalazarAriana MoniqueA.M.,The Global God Divide [online], Pew Research Center’s Global Attitudes Project, 20 lipca 2020 [dostęp 2023-11-25](ang.).
↑Argentina [online], United States Department of State [dostęp 2023-11-25](ang.).
↑Argentina [online], CIA – The World Factbook, 22 listopada 2023 [dostęp 2023-11-25](ang.).
JuttaJ.BoltJuttaJ.,Jan Luiten VanJ.L.V.ZandenJan Luiten VanJ.L.V.,The First Update of the Maddison Project; Re-estimating Growth Before 1820, Maddison Project Working Paper, 2013.
Carlos F. DíazC.F.D.AlejandroCarlos F. DíazC.F.D.,Essays on the Economic History of the Argentine Republic, New Haven, CT: Yale University Press, 1970,ISBN 978-0-300-01193-7.
.svg)
.jpg)
_Plaza_Barrancas%2c_Belgrano%2c_Buenos_Aires.jpg)
.jpg)
.jpg)
